Duizenden mensen zijn gestorven, sterven of zullen nog sterven als gevolg van asbest, zegt Francisco Puche van Malaga Amianto Cero, een Spaanse anti-asbestalliantie. „Het is een grote en onbekende factor, en de gevolgen ervan worden massaal verzwegen.”

Hij wijst in zijn eigen stad op een aantal watertanks op het dak van een gebouw, opgetrokken uit cement waarin asbestvezels verwerkt zijn. Maar vooral wijst hij op het gevaarlijke „spinnenweb” van asbest waarin veel mensen, vaak onbewust, verwikkeld zijn.

Asbest is nog steeds aanwezig in duizenden kilometers waterleidingen, openbare en particuliere gebouwen, magazijnen, tunnels, machines, schepen en treinen, hoewel het geleidelijk aan wordt vervangen door andere materialen.

Puche waarschuwt voor de gevaren als mensen verbouwings- of sloopwerkzaamheden uitvoeren in materialen die asbest bevatten. Als asbest breekt, komen er fijne vezels vrij die zich via de luchtwegen of de mond ophopen in het lichaam.

Hij pleit bij Europa voor richtlijnen om asbest op een veilige manier te verwijderen. Asbest is in Europa verboden, maar nog vaak aanwezig in oudere gebouwen. Ondanks het verbod blijft het gezondheidsrisico dus erg groot.

Agressieve tumor

„Ik heb altijd goed over mijn gezondheid gewaakt”, zegt Francisco Padilla (52) uit Malaga. „Ik heb nooit gerookt en ben altijd op de fiets naar het werk gegaan.” De man zit op een bank voor zijn huis en is in tranen. Enkele maanden geleden werd bij hem mesothelioom vastgesteld, een agressieve en kwaadaardige tumor gekoppeld aan beroepsmatige blootstelling aan asbest.

Het gebruik van asbest, een goedkoop brandwerend en isolerend materiaal, werd in Spanje in 2002 verboden. Voorheen werd asbest er op grote schaal gebruikt in de bouw, de scheepsbouw, de staal-, de auto- en de spoorweg­industrie.

Werknemers die beroepshalve met asbest in contact kwamen, liepen het risico op de ontwikkeling van mesothelioom, longkanker of asbestose. De symptomen ontwikkelen zich gemiddeld dertig tot veertig jaar na de blootstelling. Na de diagnose van mesothelioom overlijdt 80 procent van de patiënten binnen een jaar, slechts zeer weinig patiënten overleven het tweede jaar na de vaststelling van de ziekte.

Twee miljoen ton asbest

Asbest is verboden in 55 landen waaronder de 28 lidstaten van de Europese Unie, Argentinië, Chili, Honduras en Uruguay. Volgens het International Ban Asbestos Secretariat wordt er wereldwijd nog 2 miljoen ton asbest per jaar ontgonnen, vooral in China, India, Rusland, Brazilië en Kazachstan.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) sterven er per jaar 107.000 mensen aan longkanker, asbestose of mesothelioom als gevolg van beroepsmatige blootstelling aan asbest. Naar schatting 125 miljoen mensen komen nog steeds op de werkplek in contact met asbest.

Verder zullen volgens de WHO nog duizenden mensen meer sterven door het indirecte contact met het materiaal in hun woning.

„De asbestkwestie toont het gezicht van een sector die enkel in winsten geïnteresseerd is”, zegt Puche. „Machtige lobby’s die verbonden zijn met de asbestmijnen. Daarnaast is er het gegeven van de straffeloosheid rond de ziekte en dood van werknemers in Europa en de rest van de wereld.”

In 2013 werd miljardair Stephan Schmidheiny, voormalig Zwitsers CEO van Eternit, het familiebedrijf dat over de hele wereld asbestfabrieken bouwde, veroordeeld tot achttien jaar cel en een schadevergoeding van 1 miljoen euro voor de duizenden slachtoffers. Op 19 november vorig jaar werd de straf echter verjaard verklaard en vernietigd door het Italiaanse hof van cassatie. Ook de Belgische hoofdaandeelhouder van Eternit, baron Louis de Cartier, die in 2013 op 92-jarige leeftijd overleed, ontsprong zo postuum alsnog de dans.

Asbestslachtoffers en hun familieleden vormen nu allianties waar ze terechtkunnen voor informatie, steun en gerechtigheid. In Spanje en verschillende andere landen wordt gevraagd om de oprichting van een asbestfonds zoals in België en Frankrijk, waar erkende asbestslachtoffers kunnen aankloppen voor een schadevergoeding.

Een studie door de Europese Unie meldt dat naar schatting een half miljoen mensen zullen overlijden aan de gevolgen van mesothelioom en longkanker tegen 2030, als gevolg van beroepsmatige blootstelling aan asbest in de jaren tachtig en negentig.

De studie analyseerde de mortaliteit in Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk.

In België geldt sinds 2001 een algemeen verbod op het produceren en gebruiken van asbest. Sinds 1 januari 2005 geldt in de gehele Europese Unie een verbod op gebruik en handel in alle asbestsoorten. Dit neemt niet weg dat er zich in deze landen nog veel asbest bevindt. Verschillende asbestexperts spreken dan ook van een breed maatschappelijk probleem.

Nederland telt ongeveer 135 miljoen vierkante meter asbesthoudende daken en gevelbeplating. Eigenaren van gebouwen met asbest golfplaten moeten deze voor 2024 verwijderen, meldde staatssecretaris Mansveld van Milieu maandag.