Belastingontwijking en corruptie is een veelbesproken thema in de mondiale en nationale politiek. Steeds meer dringt het besef door dat belastingontwijking on­ethisch is en daarom moet worden voorkomen. Gisteren was er dan ook een debat van staatssecretaris van Financiën Wiebes met de Tweede Kamer over dit onderwerp. Aanleiding voor het debat vormde een vorig jaar verschenen onderzoeksrapport van de Algemene Rekenkamer. Ook ging het over afspraken tussen de Belastingdienst en koffieketen Starbucks, waarover vragen leefden.

Het onderwerp is echter niet alleen iets voor de politiek. Het raakt ook aan de roeping van kerken om te streven naar meer gerechtigheid in de wereld. Micha Nederland zet zich hier als vertegenwoordiger van deze kerken (en maatschappelijke organisaties en scholen) voor in.

Ongelijkheid

Het aanpakken van belastingontwijking is om twee redenen belangrijk. Ten eerste omdat door belastingontwijking van bedrij-
ven en ondernemingen de belastingdruk meer op de schouders komt te liggen van de burger 
dan zou moeten. Als het benodigde geld niet van de een komt, moet het van de ander komen. Het is van belang om naar een eerlijke balans te zoeken tussen de lasten voor burgers en die 
voor bedrijven. Maar ontwijking door bedrijven verstoort die balans.

Ten tweede omdat belastingontwijking het gat tussen arme en rijke landen groter laat worden. Als het voor een onderneming mogelijk is om in fiscaal voordelige landen, zoals Nederland en Luxemburg, belasting te betalen voor activiteiten die zij in andere landen ondernemen, lopen die andere landen belastingen mis. Zeker in economisch zware tijden, waarin het gat tussen rijk en arm toch al groter wordt, is het van belang om hierbij stil te staan. Dit systeem van brievenbusmaatschappijen maakt slachtoffers. Oikos, een organisatie die werkt aan veranderingen in de Nederlandse samenleving, gericht op rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd, stelde in 2013 dat vooral ontwikkelingslanden de dupe zijn. De fiscale voordelen voor Nederland zorgen ervoor dat ontwikkelingslanden minder belasting kunnen heffen. De inkomsten die zij daardoor mislopen, kunnen niet worden besteed aan onderwijs, infrastructuur of de gezondheidszorg.

Hoewel de wet- en regelgeving van het belastingstelsel in Nederland aan de internationale normen voldoet, wil dit niet zeggen dat belastingontwijking daarmee rechtvaardig is. Integendeel, de ongelijkheid tussen landen wordt groter en ontwikkelingslanden krijgen minder de kans om zelf een goed functionerend belastingstelsel op te zetten, waarbij ze rechtmatig profiteren van datgene wat in hun land en met hun grondstoffen gebeurt.

Vuist

Multinationals maken eigen afspraken met belastingdiensten. In Nederland heeft een bedrijf als Starbucks afspraken met de Belastingdienst gemaakt over de te betalen belasting. De concurrentie tussen (Europese) landen om het meest fiscaal aantrekkelijk te zijn, maakt dat de belastingen die ondernemingen betalen steeds lager worden. Dit gaat vaak ten koste van de burger en de kleinere ondernemingen, die vaak juist te maken krijgen met meer belastingdruk.

Hoewel het onderwerp belastingontwijking steeds meer een belangrijk thema wordt, zijn 
er nog maar weinig politici die 
er werk van maken om ontwijking aan te pakken. Het is niet aantrekkelijk om daadkracht te tonen, omdat het ons land geld zou gaan kosten. Daarom is het 
zo belangrijk dat burgers besef-
fen hoeveel invloed belastingontwijking heeft op het leven van mensen in ontwikkelingslanden én in ons eigen land. Het probleem is vaak dat de burgers en belastingbetalers te weinig een eenheid vormen om samen een vuist te kunnen maken tegen de onrechtvaardigheid van het systeem.

Toch is het aan het einde van een jarenlange economische cri-sis, veroorzaakt door het grote geld, noodzakelijk om zich als consument bewust te zijn van hoe de wereld werkt en op te staan tegen dit onrecht. Niet langer mogen bedrijven zo veel mogelijk geld verdienen over de rug van gewone mannen en vrouwen hier in Nederland en in de ontwikkelingslanden. Hopelijk gaan ook onze vertegenwoordigers deze noodzaak zien.

De auteur is verantwoordelijk voor de lobby van Micha Nederland.