Ja

Inderdaad, de kerk heeft behoorlijk wat boter op haar hoofd. Er is een dik zwartboek te maken van alle misstanden en vervolgingen die de kerk op haar geweten heeft. Denk bijvoorbeeld aan de kruistochten, de Jodenvervolgingen of de apartheid. Het verleden geeft blijk van christelijk extremisme en gewelddadig fundamentalisme ten opzichte van andersdenkenden. Christenen hebben bijna altijd naar de wapens gegrepen. Dat geldt zeker voor de rooms-katholieken en de protestanten – de evangelische stroming incluis. Er is nauwelijks een gewelddadiger volk te vinden dan de gevestigde westerse christenheid in Europa en Noord-Amerika. Nog steeds geldt dat als westerse christenen om politieke redenen niet naar de wapens grijpen, zij geweld gedogen door met de armen over elkaar te blijven zitten. Dat geweld kent verschillende vormen. Ook het bestuurlijke witteboordengeweld bijvoorbeeld, waarbij weliswaar geen bloed vloeit, maar waarbij invloedrijke christenen met geld en macht anderen hun wil opleggen, concurrenten uitschakelen, karaktermoord plegen en kwetsbare mensen vernederen en uitbuiten.

Bovendien kijken christenen ongeveer net zo vaak naar (gespeeld) geweld op tv of op hun computer als andere mensen. Zij onderscheiden zich nauwelijks. Net als hun God, zullen buitenstaanders zeggen.

Nee

Dat christenen in de omgang met geweld gelijk zijn aan alle andere mensen, valt moeilijk te ontkennen. En als het goed is, is de kerk geen doofpot. De waarheid maakt vrij, zegt Jezus. Maar hoewel de beeldvorming grotendeels klopt, geeft die toch een verkeerde voorstelling van zaken van de christelijke God. Het verhaal kent twee kanten.

Allereerst zouden christenen moeten toegeven dat zogenaamd christelijk geweld een foutief beeld van God geeft. Wat in de afgelopen decennia door christelijke denkers als Godsverduistering werd betiteld, heeft veel te maken met de westerse bovenmatige bezigheid met geweld, imperialisme en heldendom.

Geweld is het handelsmerk van de filmindustrie. Terwijl er in Nederland met walging wordt gereageerd op de onthoofdingen door jihadstrijders, worden er avond aan avond hoofden afgehakt en lichamen kapotgeschoten op de commerciële televisie. Deze dubbelheid, die christenen doorgaans gewoon vinden, vertroebelt het beeld van God. Daarom lijkt God afwezig.

„Wo keine Götter sind, walten Gespenster”, aldus de Duitse schrijver Novalis. Oftewel: waar geen goden zijn, regeren spoken. Zonder God zijn we uitgeleverd aan de verzinsels en de grillen van mensen.

Als tweede is een ingrijpende correctie van het ontstane beeld van God nodig. Juist nu terreur en geweld zo schokkend dichtbij komen. Wie de Bergrede bestudeert, het eerste onderwijs van Jezus in het evangelie van Mattheüs, kan niet volhouden dat er in de naam van Jezus geweld kan worden gebruikt.

Dit neemt niet weg dat de overheid bevoegd is om geweld in te zetten. De vraag is wel hoe kerken daarmee omgaan en hoe christenen samen naar alternatieve oplossingen zoeken, zelfs als er geen oplossingen blijken te zijn. Het is de roeping van christenen om te verzoenen, te vergeven en te verbinden. En ook al klinkt dit allemaal lief en zoet, niets is moediger dan verzoenen en vergeven. Er is namelijk niets moeilijks, flinks en stoers aan het inzetten van geweld. De gemakkelijkste oplossing is om vijandbeelden te fixeren en de mensen erachter te elimineren. Ware helden zijn zij die vijandbeelden weten af te breken en escalatie proberen te voorkomen. Het is moediger om te vergeven dan om te haten. Zo is de christelijke God, want zo is Jezus.

Dus

Er is een ingrijpende bezinning nodig over Godsbeelden en geweld. Dan zal het christelijk geloof hopelijk herstellen. Vergeleken met andere godsdiensten aanbidden christenen een God Die alles op alles zet voor de vergeving. Daarin is de christelijke God uniek. Als christenjongeren in discussie met ongelovigen of andersgelovigen zijn, is dit hun pleitgrond: in het christelijke geloof gaat het pas echt over vergeving. Jammer dat de kerken de vergeving zo weinig hebben belichaamd.

Prof. dr. Henk A. Bakker is bijzonder hoogleraar geschiedenis, identiteit en theologie van het baptisme aan de VU te Amsterdam en docent theologie en historische theologie aan de Christelijke Hogeschool te Ede.