Voor het eerst liep Boris Nemtsov niet vooraan tijdens een demonstratie van de Russische oppositie. In plaats daarvan werden gisteren tijdens een rouwmars in Moskou portretten van de vrijdag vermoorde oppositieleider omhooggehouden of toonden betogers teksten zoals ”Propaganda doodt”, ”Ik ben niet bang” en ”Elk van deze kogel is op ons gericht”. Nemtsov (55) werd in de Russische hoofdstad vlak bij het Kremlin met vier kogels gedood.

Hoewel het gissen is naar de daders ziet de oppositie in de Russische president Poetin op zijn minst de persoon die het klimaat heeft gecreëerd waarin de moord kon worden gepleegd. De sfeer in Rusland verhardt. Zeker rond het conflict in Oekraïne. Wie met het Westen en Kiev heult, is tegen Rusland. Staatsmedia plaatsen Rusland tegenover het Westen. Alsof het Russische volk mentaal wordt klaargestoomd voor een oorlog. Op de radio wordt de vraag opgeworpen waarom de Amerikaanse president Obama een oorlog wil tegen Rusland. Een discussie met Russen over Oekraïne ontaardt al snel in een ijzige stemming. Hierbij krijgt het „oorlogszuchtige” Westen de schuld van alle problemen en valt Rusland niets verwijten.

Nemtsov stond aan de kant van Kiev. Hij sprak zijn steun uit aan de revolutie vorig jaar in de Oekraïense hoofdstad en zou op het punt staan een rapport uit te brengen met bewijs van Ruslands directe betrokkenheid bij de oorlog in Oost-Oekraïne. Poetin heeft altijd ontkend dat Rusland de separatisten met wapens steunt.

Russische nationalisten zien Nemtsov als een verrader. Hierbij wordt de oppositieleider neergezet als een lid van de vijfde colonne, een beruchte Sovjetterm. Hij verwijst naar de vijanden van het volk: de oppositie, onafhankelijke media, het Westen en bepaalde 
niet-gouvernementele organisaties. Het begrip duikt op in de politiek, op internet en op straat.

De onderzoekscommissie ziet de moord op Nemtsov niet los van de politiek. Ze spreekt over een „heilig offer voor degenen die geen enkele methode schuwen om hun politieke doelen te bereiken. De moord is een provocatie om het land te destabiliseren.” Een ander scenario is dat de moord in verband staat met het conflict in Oekraïne, waarbij wordt verwezen naar „radicale personages” in het buurland. Andere theorieën: moslimextremisme, een zakelijk motief of privéredenen.

Op de Russische staatstelevisie wezen deskundigen zaterdag naar het Westen. Dat zou dankzij de moord om Rusland in een kwaad daglicht kunnen stellen. Net als bij het verongelukte vliegtuig MH17 moet Nemtsovs dood zorgen voor anti-Russische hysterie in het Westen.

Nemtsov gold in de jaren negentig als het wonderkind in de Russische politiek. De liberale gouverneur van de regio Nizjni Novgorod slaagde erin hervormingen door te voeren in een woelige periode na de val van de Sovjet-Unie in 1991. Toenmalig president Jeltsin haalde hem naar Moskou, waar de energieke en charismatische Nemtsov vicepremier werd. Met het aantreden van Poetin als president in 2000 raakte Nemtsov verwijderd van de macht. Als bekendste oppositielid waarschuwde hij in 2004 voor een dictatuur onder Poetin. In een interview op 10 februari zei Nemtsov nog: „Ik ben bang dat Poetin mij doodt.”

Met de moord is voor de oppositie in ieder geval één boodschap duidelijk: elke Kremlincriticus is sinds vrijdag vogelvrij.