Mede Titel: ”Het ga je goed, lieve Evelien. Mkz-dagboek van een dierenarts”
Auteur: Jaap de Boer
Uitgeverij: Strengholt, Naarden, 2002
ISBN 90 5860 106 4
Pagina’s: 128
Prijs: € 13,50. „Ik heb tijdens de mkz-crisis een zware tijd gehad”, zei minister Brinkhorst dinsdag. „Maar dat is niet te vergelijken met u, meneer De Boer. U bent er dag na dag bij geweest toen honderden, duizenden beesten werden geruimd. Het boek dat u daarover schreef, inspireert mij sterk om mijn strijd tegen het Europese non-vaccinatiebeleid voort te zetten.”

De man die door Brinkhorst werd aangesproken, is Jaap de Boer, veearts in de Achterhoek, destijds ”coördinator team 9 levende ruiming”. Tijdens het woeden van het mond- en klauwzeervirus in Nederland, van 26 maart tot 23 mei vorig jaar, hield hij een dagboek bij. Dinsdag bood hij het boek ”Het ga je goed, lieve Evelien” aan de minister van Landbouw aan. Om samen nog eens terug te blikken. Om de emoties van toen nog eens te herbeleven. Om het gevoel dat er iets móét veranderen, vast te houden.

Wie is eigenlijk Evelien? „Ze is een meisje van zeven”, licht de auteur toe. „Haar lievelingskoe heette eveneens Evelien.” De veearts ontmoet haar als hij in Welsum, op 22 mei, het melkveebedrijf van haar ouders, Evert en Hetty, moet ruimen. Zoals overal waar bedrijven geruimd worden, strijden ook bij deze boeren verdriet, woede en teleurstelling en ongeloof om de voorrang. Jaap de Boer probeert het allemaal in zo goed mogelijke banen te leiden. „Behalve de dokter waren twee mensen van de riagg aanwezig en twee dominees. Evert wilde al zijn koeien zelf of door familieleden naar buiten laten leiden, wilde zo min mogelijk ’volk’ op zijn erf en zijn koeien moesten zo snel mogelijk naar het slachthuis. Dat kon ik hem gelukkig toezeggen.”

Jaap is op zijn best als hij naar gedupeerde boeren begrip kan tonen en hen moreel kan steunen. Met dochter Evelien krijgt hij een leuk contact over haar dagboek, haar lievelingskoe Evelien en haar lievelingskalf Henk. De dierenarts schrijft een stukje in het dagboek van het meisje: „Beste Evelien, waarschijnlijk zul je aan deze dag nog vaak terugdenken. We waren niet welkom, waar ik het volste begrip voor heb. Toch wil ik je vragen er geloof in te hebben dat wij als RVV-team ons stemrecht zullen gebruiken om te zorgen dat dit zich nooit en nooit weer voordoet. (…) Het ga je goed, lieve Evelien.”

Het melkveebedrijf van Evert en Hetty is een van de vele veehouderijen die vorig jaar in een tijdsbestek van enkele maanden geruimd zijn; 26 gevallen van mkz zorgden voor het ruimen van 265.000 dieren, waarvan 93.000 runderen, 118.000 varkens, 35.000 schapen, 8000 geiten en 11.000 overige beesten.

Zijn deze getallen op zich al om stil van te worden, dichtbij komt het mkz-drama toch vooral door het horen of lezen van persoonlijke verslagen, zoals die van dierenarts De Boer, die overigens al eerder gepubliceerd zijn. Door de auteur genomen foto’s brengen het gebeuren nog levendiger terug in de herinnering. Een boerendochter die voor het laatst haar geiten voert. Volgende foto: zelfde boerin, maar dan gebogen over de afgemaakte geiten. Al bijna weer vergeten beelden trekken aan het oog voorbij: bergen dood vee, grijpers, bloedplasjes, rood-witte linten, spandoeken, huilende boeren en boerinnen.

De wijze waarop De Boer de ruiming op het bedrijf van Evelien beschrijft, is typerend voor alle andere verhalen in het boekje. In alle verhalen gaat het minder om de technische of veterinaire of politieke kant van de zaak dan om de emoties van boeren, burgers en RVV-ambtenaren.

Opmerkelijk is niet dat de RVV’ers bijna overal gereserveerdheid en tegenzin ontmoeten (veel boeren weigeren de ambtenaren aanvankelijk de hand te geven), maar wel dat Jaap de Boer er in de meeste gevallen in slaagt, door het tonen van begrip en respect, het ijs te breken. Zo barst boer Gerrit plotseling in een scheldpartij uit als blijkt dat de RVV’ers de noodzakelijke haltertouwen vergeten zijn. „Later werd hij echter kalm en voor de haltertouwen maakte ik mijn verontschuldigingen. (…) Bij het losmaken van de eerste koe heb ik Gerrit een hand gegeven. Bij de laatste dieren, twee kalfjes, kon hij zijn emoties niet meer de baas en barstte hij in huilen uit. Ik probeerde met een hand op zijn schouder iets te doen, als blijk van medeleven en troost.”

Alleen in Kootwijkerbroek kan De Boer zijn begrip en compassie aan niemand kwijt. „Het begon al voor we uitgestapt waren. Onderweg groette ik iemand, die ons als antwoord de Hitlergroet bracht.” En verderop: „De buurvrouw stond vijf minuten te schreeuwen: „Moordenaars, ga weg!” Een andere uitspraak: „Dat God jullie nog eens tot inzicht brengt.” En een jonge vent die tegen me zei: „Zolang jullie hier zijn, is jullie leven niet zeker.” Kortom: „Kootwijkerbroek is de laatste plaats op aarde waar ik ooit mijn vakantie door zal brengen.””

Een rode draad door het boekje is de strijd van De Boer en vele anderen tegen het Europese non-vaccinatiebeleid. De veearts benut in zijn positie elke kans om dit politieke strijdpunt aan de orde te stellen. Als EU-controleurs een dag met zijn ruimploeg optrekken, probeert hij hen in een persoonlijk gesprek te overtuigen van de noodzaak tot verandering.

Herziening van het non-vaccinatiebeleid is ook de grote les die minister Brinkhorst al aan het begin van de crisis uit alle ellende trok. Daar komen nog een paar praktische lessen bij, zo gaf hij dinsdag aan. „Tijdens het managen van een zo grote crisis als de mkz-crisis is communicatie van het grootste belang. Op dat punt is best een en ander misgegaan. De RVV was een organisatie die goed functioneerde in vredestijd, maar weinig ervaring had met oorlog. Momenteel is de dienst bezig een gedragscode op te stellen voor haar medewerkers. Dat lijkt me een winstpunt. Verder zal ook het draaiboek mkz op allerlei punten aangepast worden. Zo proberen we de ervaringen van deze moeilijke tijd te benutten.”