Omdat de ontwikkelingen de afgelopen 25 jaar niet hebben stilgestaan, was een opvolger inmiddels niet overbodig. Dat werd ”Een land van waan en wijs” (uitg. Atlas Contact). In deze nieuwe geschiedenis van de jeugdliteratuur willen de auteurs „met nieuwe ogen achterom kijken”, zoals ze het zelf verwoorden.

De drie samenstellers zijn emeritus hoogleraar literatuurwetenschap Rita Ghesquiere, docent jeugdliteratuur Vanessa Joosen en hoogleraar kinder- en jeugdliteratuur Helma van Lierop-Debrauwer. Ze schakelden verschillende andere auteurs in –met specifieke deskundigheid– en wisten samen met hen een uitgebreid overzichtswerk neer te zetten. De vuistdikke pil –575 bladzijden– is met een prijs van 34,99 euro betaalbaar gebleven, dankzij steun van de Nederlandse Taalunie.

Per hoofdstuk bespreken de auteurs steeds een subgenre, zoals meisjes- en jongensboeken, kinderpoëzie, historische boeken, beeldverhalen en adolescentenliteratuur. Het terrein ”jeugdliteratuur” wordt in het boek breed opgevat. Gebieden eromheen en waarmee een wederzijdse beïnvloeding bestaat, worden ook uitgebreid besproken. Verfilmde jeugdliteratuur, de relatie tussen jeugdliteratuur en zaken als jeugdtheater, radio en apps.

Het boek maakt zichtbaar hoe er een wisselwerking bestaat. Interessant, maar het is de vraag of je een geschiedenis van de jeugdliteratuur zo breed moet willen maken. Het eigenlijke onderwerp wordt erg ‘uitgerekt’ en de uitgebreide wijze waarop wordt ingegaan op de relatie met theater, radio, televisie en games zal niet ieders belangstelling hebben.

Bij de verschijning van de ”De hele Bibelebontse berg” klonk vanuit christelijke kring de kritiek dat religieuze kinderliteratuur onderbelicht bleef. Zo ontbrak aandacht voor de vernieuwende rol van W. G. van de Hulst. Dat zet ”Het land van waan en wijs” gelukkig recht. De protestants-christelijke en rooms-katholieke kinderliteratuur heeft in het boek een uitgebreide plek gekregen.

Een goede eerste kennismaking met de geschiedenis van de jeugdliteratuur is het inleidende hoofdstuk van het boek. Op een toegankelijke manier schetst het de ontwikkeling van de jeugdliteratuur. De auteurs maken helder zichtbaar hoe de ideeën van pedagogen en filosofen en wisselende kindbeelden van volwassenen invloed hadden en hebben op de jeugdliteratuur.

In dit hoofdstuk komt ook aan de orde hoe de jeugdliteratuur langzamerhand steeds meer serieus werd genomen. Tot de jaren 70 waren kinder- en jeugdboeken zelden onderwerp van wetenschappelijke studie. Maar langzaam veranderde dit. Doordat volwassenen kinderen als lezers serieuzer gingen nemen, begon men ook hogere eisen te stellen aan de inhoud en de literaire kwaliteiten van het jeugdboek.

Sinds 1990 is de academische aandacht voor jeugdliteratuur flink toegenomen, maar tegenwoordig lijkt hierin juist weer een kentering te zijn, signaleren de auteurs. „De media zijn niet meer zo geïnteresseerd in jeugdliteratuur”, merken ze op. „Kranten berichten minder regelmatig en korter over jeugdboeken dan voorheen en sommige universiteiten hebben de cursussen jeugdliteratuur alweer afgeschaft.”

Daarbij is er altijd weer die kloof tussen wat het gros van de jeugd in werkelijkheid leest en, aan de andere kant, de meer literaire en artistieke boeken. Die boeken waarvan misschien vooral gewenst wordt dat de jeugd ze leest. Ondanks alle bekroningen, leesbevorderingsprojecten, subsidies en andere inspanningen zal het een uitdaging blijven om hiervoor interesse en waardering op te wekken.

Boekgegevens

Een land van waan en wijs. Geschiedenis van de Nederlandse jeugdliteratuur, Rita Ghesquiere e.a.
uitg. Atlas Contact, Amsterdam, 2014; ISBN 978 90 45027661; 560 blz.; € 34,99.