De Samen -voorheen tweederangsburgers- zijn tegenwoordig volledig gelijkgesteld op het gebied van hun taal, cultuur en de rechten op hun leefgebieden in de arctische toendra’s - waar de rendierenhouderij nog steeds hun hoofdbron van bestaan is. Onder de oppervlakte van de goede Noors-Samische verstandhouding ligt echter stof voor slepende juridische conflicten.

Duidelijk is dat de Samen heel wat hebben bereikt, maar dat daarover ook misnoegen is ontstaan. Dat de Samische vlag officieel moet worden uitgestoken, wekt de woede op van politici die de nationale eenheid in het gedrang zien komen. Carl I. Hagen, leider van de rechtse en in het parlement een sleutelfunctie vervullende Vooruitgangspartij, noemt het Samische gevlag triest en onverstandig. „Deze ontwikkeling speelt uitsluitend de extreme krachten onder de Samen in de kaart”, aldus Hagen, die meent dat het beter zou zijn om de eenheid van het Noorse volk te benadrukken. „Op deze manier is er sprake van splitsing. Dat is niet verstandig.”

Hagen heeft in zoverre gelijk dat het inderdaad nog niet in alle opzichten pais en vree is tussen de Noren en de Samen. Weliswaar worden de Samen -na eeuwenlang te zijn gediscrimineerd- nu behandeld als oorspronkelijk volk overeenkomstig de conventies van de Verenigde Naties voor erkende minderheden, maar de kern van een potentieel conflict is niet verdwenen. Die heeft te maken met de vraag in hoeverre met het recht op de grond voor de rendierenhouderij, ook aanspraak kan worden gemaakt op bijvoorbeeld de grondstoffen in de bodem.

De claims van de Samen strekken zich uit tot ver in zee. Dan gaat het niet alleen om visserij, maar ook om de winning van olie en gas. Met de rehabilitatie van de Samen is de roep om dat soort rechten met de jaren krachtiger geworden. Hun positie lijkt daarmee sterk op die van de indianen in Canada of de Verenigde Staten of de aboriginals in Australië. De centrale overheid in Oslo heeft er de handen vol aan om een bevredigende regeling tot stand te brengen via een zogenaamde Finmark-wet, genoemd naar de provincie Finmark in het uiterste noorden.

Er wordt zelfs gespeeld met de gedachte aan een eigen onafhankelijk staatsverband voor de Samen. Dat ligt echter nog gecompliceerder en een reële optie lijkt dat voor het overgrote deel van deze minderheid niet. Het volk telt maar een kleine 100.000 zielen, waardoor het economische en maatschappelijke draagvlak voor een eigen staatsbestuur -ook volgens de Samen zelf- nogal zwak zou uitvallen. Zeker ook gezien de onherbergzame arctische omgeving waarin ze wonen.

Een andere wezenlijke factor die staatsvorming in de praktijk in de weg staat, is dat de Samen niet alleen in Noorwegen wonen, maar ook in Zweden, Finland en Rusland. In Noorwegen wonen de meesten, namelijk zo’n 70.000, van wie zeker zo’n 20.000 buiten Lapland een bestaan hebben opgebouwd. Dat zijn er net zoveel als in heel Zweeds Lapland bij elkaar.

In Noorwegen, Zweden en Finland hebben de Samen wel een eigen parlement gekregen, dat het best kan worden vergeleken met een soort provinciale staten.

Ook de viering van de nationale feestdag beperkt zich niet tot Noorwegen. In Finland staat de datum dit jaar voor het eerst gemarkeerd op de staatskalender en ook de Zweedse overheid neemt de gelegenheid te baat om extra aandacht te besteden aan het Laplandse volk. ”Same, same but different” (Same, hetzelfde maar anders) heet de speciale krant die de regering in een grote oplage op scholen heeft laten verspreiden. Vrijdag presenteert landbouwminister Ann-Christin Nykvist (de bewindsvrouw met Samen-zaken in de portefeuille) tevens een onderzoek naar de kennis van de Zweden over ’hun’ Laplanders.