Oorlogen, slavenhandel, vrouwenonderdrukking, criminaliteit, discriminatie. Dat er in de wereld nog van alles moet veranderen, moge duidelijk zijn. Maar het is eenvoudiger om te oordelen over kwesties die ver weg spelen, en waaraan wij helaas bitter weinig kunnen veranderen.

Tegelijkertijd zijn er uiterst lastige problemen die juist heel dichtbij zijn, en waar we wel wat aan doen, maar mijns inziens niet voldoende. Ik doel dan op de dreiging van een terreuraanslag. Onze overheid, lokaal en nationaal, zal zeker geen onverantwoord risico willen nemen en dus zorgen voor de benodigde beveiliging. Dat individuen of instellingen van mening zijn dat die beveiliging niet voldoende is, is legitiem. Zo ontstaat een debat, wordt een bijeenkomst met uitleg georganiseerd, een luisterend overheidsoor geboden en vervolgens worden de veiligheidsmaatregelen wel of niet aangepast. Binnen het kader van ”schoenmaker, houd je bij je leest” heb ik als geestelijke hier geen oordeel over en zelfs geen inzicht in.

Wel ben ik van mening dat de preventie tekortschiet. Alle noodzakelijke bewakingsmaatregelen zijn immers slechts symptoom­bestrijding. Vergelijkbaar met een aspirientje tegen de hoofdpijn. Het verlicht slechts tijdelijk, maar lost het echte probleem niet op.

Nu begrijp ik goed dat een patiënt met knagende hoofdpijn primair verlost wil worden van zijn hoofdpijn. Maar een goede en verantwoordelijk handelende arts zal aandringen, ja zelfs eisen, dat er ook naar de lange termijn wordt gekeken en de echte oorzaak van de hoofdpijn wordt gevonden en aangepakt.

Inwijding

Het politiehokje, de Koninklijke Marechaussee, de hekken en sluizen, de beveiligingscamera’s… ze vallen allemaal onder de categorie aspirientje. De kwaal lossen we alleen en uitsluitend op door middel van opvoeding.

Het meisje van 3 jaar dat mij naroept met het woord Jood weet echt niet wat ze zegt. Ze bedoelt er ook helemaal geen kwaad mee. Maar ze wordt wel thuis beïnvloed en gevormd. Wat doet ze als ze 13 is? En wat op 23-jarige leeftijd? Is dat woord Jood dan nog net zo onschuldig?

In het Hebreeuws is het woord voor inwijding en voor opvoeding hetzelfde. Opvoeding is namelijk inwijding. Het kind wordt door middel van zijn opvoeding ingewijd in een manier van denken, aankijken tegen, mening hebben over, wel of niet respect hebben voor.

Twee jaar geleden kreeg ik een Syriër op bezoek, die mij vertelde dat hij was opgevoed met de gedachte, ja met de wetenschap, dat Joden verdelgd moesten worden. Hij wist niet of Joden mensen, dieren of dingen waren! Je losrukken van zo’n opvoeding is bijna onmogelijk. Allemaal zijn wij een product van en sterk beïnvloed door wat we voor ons hebben gezien in onze jonge jaren.

De mens wordt in de Bijbel vergeleken met een boom. Als in een grote boom een inkerving wordt gemaakt, heeft dat nauwelijks tot geen invloed op de verdere ontwikkeling van de boom. Maar een inkerving in een klein en jong stekje heeft tot gevolg dat de boom zich ernstig misvormd zal ontwikkelen. De mens is als een boom. En dus zullen we keihard moeten investeren in de opvoeding. De dialoog ook met de ouders is daarom van evident belang.

Niet door te wroeten in allerlei Bijbelteksten en te kijken waarop we van elkaar verschillen, maar to the point. Wat bindt ons samen? Waarmee kunnen we verenigd het dreigende gevaar van racisme, antisemitisme en discriminatie te lijf gaan? Stop met generaliseren, met het afschuiven van alle problematiek op een en dezelfde groep zonder de hand in eigen boezem te durven of te willen steken.

Protocol

Laten we hierin de school niet vergeten! Als een leerkracht ook maar het vaagste vermoeden heeft van huiselijk geweld, wordt er een protocol in werking gesteld en gaan er allerlei alarmbellen af. Een scala van hulpverleners staat voor het ouderlijk huis. De ouders moeten meewerken. Zo niet, dan kunnen zij, uiteindelijk, zelfs uit de ouderlijke macht worden gezet.

Terecht! Misschien soms zelfs wel overdreven streng en loos alarm. Maar beter een keer te veel aan de alarmbel getrokken dan een keer te weinig. Hetzelfde zien wij bij de minste en geringste verdenking van seksueel misbruik. Een leger van hulpverleners wordt gemobiliseerd. Soms bijna beangstigend, zeker als er achteraf bezien niets aan de hand blijkt te zijn.

Maar wat gebeurt er als het kind op school zich racistisch uit of zich discriminerend gedraagt? Bestaat er dan een procedure? Waar is het protocol? En als het al bestaat, wie houdt zich eraan?

Waar zijn de hulpverleners die met de ouders gaan spreken? Lopen de ouders ook hier het risico dat hun kind uit huis wordt geplaatst?

Het is de hoogste tijd dat er een protocol wordt ontwikkeld waarin is omschreven wanneer door leraren melding moet worden gemaakt van discriminatie. Een landelijk protocol zal dienen aan te geven welke instanties op huisbezoek gaan, waarbij ik taken zie voor de Kinderbescherming, de psychologische hulpverlening en uiteraard de schoolleiding. Vanuit de onderwijsinspectie moet er toezicht worden uitgeoefend om te voorkomen dat uit angst of onverschilligheid racistisch gedrag geaccepteerd wordt of onder het tapijt weggemoffeld. Als het ministerie van OCW met de vervaardiging van het protocol racismebestrijding in het onderwijs gisteren nog niet is begonnen, dan op zijn minst vandaag!

Vergeet niet de Bijbelse vergelijking: een mens is als een boom. Een verkeerde inkerving in een stekje maakt een misvormde boom. Om dit te begrijpen hoef je geen bioloog, noch pedagoog te zijn.

De auteur is opperrabijn van het Interprovinciaal Opperrabbinaat (IPOR) en bestuurslid van het Rabbinical Center for Europe (RCE). Vorige week bepleitte hij bij de Eurocommissaris van Onderwijs, Tibor Navracsics, voor meer aandacht in het onderwijs voor racisme, antisemitisme en de Holocaust.