Naar schatting 2400 polissen heeft New York Life Insurance nooit uitbetaald, aldus de Amerikaanse advocaat Vartkes Yeghiayan, die geboren is in het Turkse deel van Armenië. De 20 miljoen dollar zal onder de nabestaanden en Armeense liefdadigheidsinstellingen worden verdeeld.

Het is de eerste keer in de geschiedenis dat er een akkoord wordt bereikt tussen een verzekeringsmaatschappij en nabestaanden van slachtoffers van de Armeense genocide. Bij de Armeense genocide vielen door toedoen van de Turken tussen 1915 en 1923 naar schatting 1,5 miljoen doden. Turkije heeft tot op heden ontkend dat er van een genocide sprake was. Ankara houdt vol dat de Armeniërs zijn omgekomen bij ongeregeldheden die zich voordeden tijdens de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk. Bovendien zou het aantal slachtoffers beduidend lager liggen, aldus de Turkse autoriteiten.

Vartkes Yeghiayan is binnen de Armeense gemeenschap een van de drijvende krachten achter het proces geweest. Hij las in 1987 de memoires van Henry Morgenthau, de Amerikaanse ambassadeur in Turkije ten tijde van de genocide. Daar las hij een passage waarin de Turkse grootvizier de ambassadeur van de VS vroeg om de namen van Amerikaanse verzekeringsmaatschappijen en de complete lijst van de Armeense polisbezitters. Het motief van de grootvizier was dat de Armeniërs niet meer in leven waren en dat hun bezittingen Turkije toekwamen. Morgenthau verleende geen medewerking.

Vartkes Yeghiayan had na het lezen van dit gedeelte geen rust meer. Die lijsten moesten er nog zijn. Dus ging de advocaat op zoek. Het werd het begin van zijn kruistocht tegen New York Life, Axa en andere verzekeringsmaatschappijen. In 1999 resulteerde dit in de zaak tegen New York Life, waarin vorige week een schikking werd bereikt en waarover de rechter op 15 februari uitspraak doet.

Bij het voor de rechter dagen van de verzekeringsmaatschappijen volgde Vartkes Yeghiayan het voorbeeld van de Joden die de afgelopen jaren grote bedrijven in Duitsland aanklaagden omdat ze in de Tweede Wereldoorlog Joodse dwangarbeiders nooit fatsoenlijk hebben uitbetaald. Om het probleem van de verjaring het hoofd te bieden, wist Yeghiayan door het Californische parlement een wet aanvaard te krijgen dat iedereen die in het Ottomaanse Rijk een levensverzekering had afgesloten tot het jaar 2010 in Californië een aanklacht mag indienen. „Als wij onmiddellijk een zaak hadden aangespannen zou New York Life hebben gezegd: „De zaak is verjaard.” Later schermde New York Life nog met het argument dat het een Europese zaak betrof en dat daarom een Amerikaanse rechter geen uitspraak kon doen, maar de federale rechter stelde ons in het gelijk.”

Al in 2001 was er een voorlopige schikking tussen beide partijen bereikt. Dat het nog zo lang duurde voordat de overeenkomst een definitief karakter kreeg, heeft te maken met het wettelijke klimaat en de goedkeuring van de Armeense gemeenschap in de VS, zegt Yeghiayan, die er onmiddellijk aan toevoegt dat dit „nog maar het begin is.”

„Dit is nog maar de eerste stap in het verzamelen van geld bij de verzekeringsmaatschappijen die nooit de polissen van de Armeense genocide hebben uitgekeerd. Wij zullen contact opnemen met andere maatschappijen en hun ogen openen voor dit onrecht”, aldus de in Los Angeles woonachtige advocaat.

Volgens Yeghiayan toont de zaak ook aan dat het verleden niet dood is, zelfs niet voorbij. „Ik weet dat door dit akkoord geen één Armeens kind het leven terugkrijgt. Toch is de overeenkomst belangrijk. Onze ouders en grootouders moet recht worden gedaan en wij zijn vastberaden dit te bewerkstellingen. Altijd is de genocide ontkend, maar deze mensen werden onschuldig omgebracht. Dat moet worden erkend. Het geld is niet het belangrijkste.”

Yeghiayan hoopt dat de rechtszaak de Amerikaanse regering ertoe zal brengen dat ze de Armeense genocide officieel zal erkennen. Frankrijk en ook Rusland hebben eerder verklaard dat de moord op de Armeniërs een genocide was. Zo ver is Washington nooit gegaan. Yeghiayan: „De Armeense genocide verdient net zo goed erkenning als de holocaust en andere tragedies die in de twintigste eeuw plaatshadden.”