Samen een spelletje doen: daar zijn veel mensen best voor te porren. Omdat het een manier is om elkaar uit te dagen. En omdat je je even kunt verliezen in de sores van een fictieve werkelijkheid: samen een maatschappij opbouwen, of vechten om de wereldmacht. Een onschuldig tijdverdrijf, waarbij de emoties trouwens hoog kunnen oplopen.

Veel spelletjes doen zou ook nog eens goed zijn voor een succesvolle zakelijke carrière. Je oefent er namelijk vaardigheden mee waar je op de werkvloer baat bij kunt hebben: vooruitdenken, je medespelers inschatten, onderhandelen, je uit tactische overwegingen onnozeler voordoen dan je bent.

Grote ondernemingen gebruiken bordspellen steeds vaker om gedrag of problemen inzichtelijk te maken of om de strategie te bepalen. Althans: dit schrijven de auteurs van ”Strategen van Catan – van bordspel naar boardroom” (uitg. Prometheus/-Bert Bakker, ISBN 9789035142541). In de Amerikaanse Silicon Valley, een gebied met een hoge concentratie technologiebedrijven, zouden sollicitanten zelfs worden uitgenodigd voor een potje Kolonisten van Catan. Want hoe een kandidaat zich in een spel gedraagt, zegt meer over iemands persoonlijkheid dan een kaal curriculum.

In Europa bedachte bordspellen 
als Kolonisten van Catan en Carcassonne hebben een fundamenteel andere insteek dan beroemde van oorsprong Amerikaanse spellen als Risk en Monopoly. Bij de laatste is het heel goed mogelijk dat een van de deelnemers voortijdig het strijdtoneel moet verlaten. Europese spellen zijn zo ingericht dat iedereen tot het bittere einde mee moet doen. Wat wellicht ook wat zegt over hoe het er op beide contintenten op de werkvloer aan toegaat.

Tegenwoordig populaire spellen van Europese komaf zijn vaak gebaseerd op een mix van geluk en vaardigheden. En „geheel tegen de draad van de moderne ”alles is veilig en te plannen”-gedachte in: dat is exact hoe het eraan toegaat in het zakelijk leven”, vinden Harry Veenendaal en Rob Okhuijsen, de auteurs van ”Strategen van Catan”, dat vlot leest maar hier en daar wel ietwat banaal is.

Ook het spelen van een videogame kan nut hebben voor het werkzame leven. Chirurgen leren hierdoor bijvoorbeeld beter opereren, blijkt uit een onderzoek waarop Maarten Jalink onlangs in Groningen promoveerde. Chirurgen die voorafgaand aan een laparoscopische operatie een kwartier een soort warming-up deden met behulp van het speciaal ontwikkelde videospel Underground maken vervolgens minder fouten.

Laparoscopie is een vorm van chirurgie waarbij de chirurg een camera in de buikholte plaatst via een klein sneetje in de buikwand. Via een aantal andere kleine sneetjes worden lange instrumenten, zoals grijpers en scharen, ook in de buikholte gebracht om daarmee een (steeds groter wordend) aantal operaties uit te voeren. Deze techniek vraagt van een chirurg speciale basisvaardigheden.

Aankomend chirurgen vinden oefenen met computersimulators vaak saai en eentonig. Om hen op een leuke, goedkope en aantrekkelijke manier meer te laten oefenen is een speciaal videogame ontwikkeld.

Leren van je fouten

Van bordspellen leer je dingen waar je je leven lang wat aan hebt. Dat is althans de mening van Benjamin Teuber, bedenker van het beroemde spel Kolonisten van Catan.

Teuber deelt de mening van de auteurs van het boek dat bordspellen veel meer zijn dan zomaar tijdverdrijf. Hij denkt dat je er veel van kunt opsteken: het afwegen van voordelen en risico’s, invoelend vermogen, strategisch, tactisch en logisch denken. „Vooral kinderen leren er veel dingen mee waar ze later als volwassene plezier van hebben. Voor mij was dat de kunst om waardig te verliezen.”

Gemakkelijk is dat niet. Teubert kan zich de impuls om na een verlies het spelbord uit woede en frustratie door de kamer te gooien levendig indenken. Want een nederlaag lijden betekent dat je onder ogen moet zien dat jij –terwijl de regels voor iedereen hetzelfde zijn– minder succesvol bent geweest dan de winnaar.

Een spel spelen biedt je de ruimte om fouten te maken, zonder dat dit ernstige gevolgen heeft. Als je verliest, begin je gewoon weer een nieuw potje. „Je leert van de fouten die je maakt. Niet alleen met het oog op het volgende spel, maar ook voor het leven.”

Bordspellen bevatten best wijze lessen

Lef om te investeren, onderhandelen, bluffen, samenwerken of juist je eigen koers volgen: veel bordspellen doen een beroep op dergelijke vaardigheden. Een selectie.

Kolonisten van Catan

Bij dit spel ziet het ‘bord’ er elke keer weer anders uit: het wordt gelegd met kartonnen kaartjes. De spelers zijn een soort kolonisten die op het eiland Catan een maatschappij gaan opbouwen: er worden dorpen en steden gebouwd en wegen en havens aangelegd. Dat doe je met grondstoffen (hout, steen, graan). Het doel is zo veel mogelijk overwinningspunten te behalen. De vraag is welke strategie je daarbij moet volgen. En of je de flexibiliteit hebt om die aan te passen. Heb je een keer gewonnen met het najagen van de langste handelsroute, dan wil dat nog niet zeggen dat die aanpak bij een volgend potje ook weer tot succes leidt.

Risk

Het spelbord is een wereldkaart. Iedere deelnemer heeft zijn eigen geheime opdracht. Bijvoorbeeld: vernietig alle blauwe legers, of: verover de continenten Noord-Amerika en Afrika. De clou van het spel is hoe je dat voor elkaar krijgt. Door voor de aanval te kiezen, of door jezelf vooral te verdedigen? Door te proberen de gebieden die je veroverd hebt zo goed mogelijk te verdedigen? Of door als een dolle te expanderen? Ook niet onbelangrijk: zijn je medespelers eigenlijk wel te vertrouwen?

Wie de verkeerde keuzes maakt, loopt het risico van het spelbord te worden geveegd.

Carcassonne

Een relatief vredelievend spel waarbij je samen met anderen met behulp van kartonnen tegels een soort landkaart met ommuurde steden, kloosters, wegen en rivieren bouwt. Maar ondertussen volgt iedereen zijn eigen strategie om zo veel mogelijk punten te verzamelen, daarbij de andere spelers subtiel of openlijk de voet dwars zettend.

Ganzenbord

Bij dit spel heb je weinig aan inzicht en tactiek. Alles draait om geluk. Of je met je gansje in de put belandt of ongehinderd als een speer naar de eindstreep schiet: dat hangt alleen maar af van het aantal ogen dat je met de dobbelsteen gooit. Wie af en toe een spelletje Ganzenbord speelt, ervaart aan den lijve dat je niet altijd alles in de hand hebt.