Perspectief

Als een voorwerp breekt, dan ga je dat vóóral lijmen als je verwacht dit daarna weer lang te kunnen gebruiken. En juist dát gaat, om die beeldspraak te gebruiken, in Den Haag momenteel niet op. De gisteren ontstane crisis mag er dan eentje zijn die vrijwel niemand aan zag komen, íédereen die de afgelopen maanden wel eens een peiling van dichtbij heeft gezien, zag toch zeker wél de politieke crisis aankomen van na 18 maart. De kans dat VVD, PvdA, D66, CU en SGP hun politieke samenwerking na de Provinciale Statenverkiezingen van die dag nog over een meerderheid kunnen blijven beschikken in de Senaat, lijkt uiterst klein nu de VVD, maar vooral de PvdA, gemarginaliseerd is in de peilingen. Waarom zou je de wond die gisteren geslagen is dan nu met alle geweld met pleisters gaan beplakken, als je weet dat diezelfde wond na 18 maart tóch opnieuw weer opengereten wordt?

Publieke opinie

Natuurlijk heeft de PvdA, nu drie van haar senatoren zich tegen een coalitieafspraak hebben gekeerd, opnieuw haar naam waargemaakt dat afspraken maken met die partij een moeizame exercitie is. Draaien, terugonderhandelen; het hoort er bij sociaaldemocraten allemaal een beetje bij. Of, zoals VVD-fractievoorzitter Zijlstra het eens verwoordde: „Bij de VVD zeggen we: “Laten we de brug maar overgaan” en dan is het klaar, maar bij de PvdA blijven ze op die brug heen en weer rennen.” Toch lijkt in de publieke opinie de keuze van het smaldeel binnen de PvdA-Senaatsfractie om niet akkoord te gaan met een beperking van de vrije artsenkeuze niet bijzonder slecht te zijn gevallen. De groeiende macht van zorgverzekeraars zit veel burgers en ook zorgdeskundigen al wel langer dwars. Bovendien: veel te verliezen heeft de PvdA in electoraal perspectief ook niet: slechter dan de partij er nu voor staat kan bijna niet. Er is wat fantasie voor nodig –oké, véél fantasie– maar de wederopstanding van de PvdA in de peilingen kán zomaar gisteren in de Senaat zijn begonnen.

Principe

Een van de drie ‘dissidente’ PvdA-senatoren, de 64-jarige Adri Duivesteijn, werd vorig jaar in één klap al bekend met zijn verzet tegen de verhuurdersheffing in het woonakkoord dat het kabinet gesloten had met D66, CU en SGP. Zijn dreigement niet akkoord te zullen gaan met die heffing, trok hij na enkele uren debat, veel gesprekjes in achterkamertjes en enkele, niet bepaald groteske toezeggingen van minister Blok (Wonen en Rijksdienst) weer in. Opnieuw zo’n ‘Duivesteijntje’ zou de geloofwaardigheid van de drie ‘dissidenten’ en daarmee feitelijk van de hele partij, wel onherstelbaar veel schade berokkenen. Daar komt nog bij dat Duivesteijn, Linthorst en Ter Horst moeilijk onder druk gezet kunnen worden door de PvdA-partijtop, nu al duidelijk is dat zij alledrie na 18 maart niet in een nieuwe Eerste Kamer zullen terugkeren. Bovendien kunnen de drie PvdA-senatoren bij het vasthouden aan hun keuze volstaan met het zwaaien met het PvdA-verkiezingsprogramma uit 2012, waarin letterlijk staat vermeld dat de „marktwerking in de zorg moet worden beëindigd.” Laat de hoofddoelstelling van minister Schippers om de vrije artsenkeuze te beperken nu juist méér marktwerking zijn.

Rekkelijkheid

Politici hebben gewoonlijk een enorme geestelijke en verbale elasticiteit. Als gewone burgers denken dat een conflict muurvast zit –een beeld dat vaak éérst door de politici zelf is opgeroepen–, toveren zíj juist de meest verrassende schatten uit de krochten van hun creativiteit. De vroegere CDA-premier Lubbers was op dit punt een absolute meester. Maar ook de huidige politici kunnen er wat van.

Want waarom zou Schippers dezelfde zorgwet niet opnieuw kunnen indienen, maar dan nu met een zogeheten “algemene maatregel van bestuur” erbij die precies aangeeft onder welke omstandigheden zorgverzekeraars clienten moeten toestaan zich te laten behandelen door zorgverleners waarmee de verzekeraar geen contract heeft? Of wat te denken van de bepaling dat in elke zorgpolis tenminste één academisch ziekenhuis moet staan waar cliënten naartoe mogen? Het is zeker niet uitgesloten dat de drie rebelse PvdA-senatoren, onder hoge politieke druk, met dergelijke aanpassingen akkoord gaan.

Realiteitszin

Of er slimme oplossingen gevonden worden, hangt dan ook het meest af van de wil om eruit te komen. “Waar een wil is, is een weg” is een volkswijsheid die vooral in de politiek geldingskracht heeft. Die politieke wil lijkt in het huidige conflict nog ruimschoots aanwezig. Misschien niet zo sterk bij de drie dwarsliggende senatoren. Maar wel degelijk wél bij de rest van de PvdA-top. Insiders gaven tot op dit moment aan dat de sfeer in het Torentje tussen VVD en PvdA „helemaal niet slecht” is. Er is nog altijd een grote wil om tot verzoening te komen. Waarbij bovendien relevant is dat de PvdA-top niet ontkent dat de sociaaldemocraten de oorzaak van de problemen zijn en dat primair bij hen de taak ligt op een uitweg te wijzen.

Rampenvrees

Wat tenslotte van belang is, is dat de PvdA –de partij die als geen ander de sleutel tot beëindiging van het conflict in handen heeft– geen enkel belang heeft bij nieuwe verkiezingen. Het zou immers van grote overmoed getuigen als de sociaaldemocraten –die momenteel op een historisch dieptepunt van elf zetels in de peilingen staan– verwachten dat zij bij nieuwe Kamerverkiezingen een deuk in een pakje boter kunnen slaan. Samsom zal het huzarenstukje dat hij in 2012 uithaalde, niet kunnen herhalen. En of een nieuwe PvdA-leider, bijvoorbeeld de uiterst gedegen maar weinig charismatische Asscher, dat kan, is uiterst twijfelachtig. De vrees voor een electorale ramp zou de PvdA weleens tot het uiterste kunnen aanzetten haar onenigheid met de VVD te beëindigen en in der minne te schikken. Als het vandaag niet is, dan morgen.