De machtigste vrouw van Nederland? Voor het maandblad Opzij was dat in oktober 2013 geen lastige vraag: minister Schippers. „Er ligt veel op haar schouders, nu en de komende tijd, maar Schippers weet de lasten slim te dragen”, motiveerde de jury in het juryrapport.

Wie de meeste invloed heeft op de miljarden die Nederland jaarlijks uitgeeft aan de ziekenhuiszorg? Voor de tien hotemetoten in de top van ziekenhuizen, verzekeraars en patiëntenorganisaties bij wie NRC Handelsblad in 2012 het oor te luisteren legde, was die vraag zo beantwoord: minister Schippers. „Uiteindelijk is zij degene die over de tarieven en budgetten gaat”, zo luidde het gemeenschappelijke oordeel van de experts.

Schippers heeft een uitgesproken profiel. De zorg betaalbaar houden is haar grote missie. Over de route waarlangs zij die opdracht wil realiseren, heeft zij nooit onduidelijkheid laten bestaan: het nieuwe zorgstelsel dat haar partijgenoot Hoogervorst in 2007 als minister introduceerde, moest worden geperfectioneerd.

Voor het realiseren van dat voornemen, was het vergroten van de marktmacht van zorgverzekeraars een vereiste. Binnen de PvdA is dat al jaren een heikele kwestie. Geniaal was dan ook de keus van Schippers om met de belangrijkste spelers in de curatieve zorg –ziekenhuizen, medisch specialisten en patiëntenorganisaties– bindende langetermijnafspraken te maken over het beteugelen van de zorgkosten.

Verzekeraars, zo spraken partijen af, zouden strenger in de gaten houden of artsen geen overbodige ingrepen zouden verrichten en declareren. Ziekenhuizen die bovengemiddeld veel galblaas- of staaroperaties uitvoerden, werden gesommeerd de richtlijnen voor deze operaties er nog eens op na te slaan. Hoe kwamen ziekenhuizen elders aan lagere productiecijfers? Kregen zij minder patiënten, of durfden zij deze vaker terug te sturen met de boodschap dat een operatie nog niet nodig was?

Het effect van de langetermijnafspraken, in 2011 vastgelegd in een convenant, werd al dit jaar zichtbaar. Ziekenhuizen zijn bij de les en letten op hun uitgavenpatroon, dat als gevolg daarvan daalt. En, nog belangrijker, doordat de instellingen zelf getekend hebben voor de groeimatiging, blijven protesten en daarmee ook stekelige Kamerdebatten achterwege. Schippers laat de sector het werk doen en incasseert achter de schermen en in stilte de winst; dat was het idee.

Feitelijk was de wet waarmee zij de vrije artsenkeuze wilde inperken, een van de weinige instrumenten voor het perfectioneren van het zorgstelsel dat zij niet met de sector zelf kon regelen, maar waarvoor zij de steun nodig had van het parlement. Dat het uitgerekend die ene keer totaal onvoorzien misging, moet Schippers bitter stemmen. Als drie 
rebellende senatoren hun poot stijf houden, staat zelfs de machtigste vrouw van Nederland buitenspel.