Waar draait het zondag om bij de parlementsverkiezingen in Japan? Gaat het over iets, of over niets? Het gaat maar over één ding, zegt initiatiefnemer premier Shinzo Abe: Abenomics. Die rare naam staat voor het economisch herstelbeleid dat Abe al sinds 2102 voert en dat tot doel heeft de economie van zijn land weer uit het slop te krijgen. Al vele jaren is het sukkelen geblazen met die economie en via dit megaprogramma moet dat voorbij zijn, vindt de premier. Abenomics kent drie „pijlen” (zoals Abe die programmapunten steevast aanduidt): (liberaal) monetair beleid, fiscaal beleid en structurele hervormingen van de Japanse maatschappij en economie.

Maar na twee jaar Abenomics is er nog weinig vlot getrokken en dat heeft mede van doen met de onderlinge tegenstrijdigheid van het programma. Zo heeft Abe om de meer dan lege staatskas weer te vullen extra belastingen nodig en die heeft hij doorgevoerd met zijn verhoging van de BTW. In april kwam de eerste, van 5 naar 8 procent. De tweede verhoging zou volgend jaar zijn (naar 10 procent), maar daar ziet Abe nu maar van af. De economie doet het sinds april namelijk slechter dan ooit. Japan is zelfs in een heuse recessie beland. Als argument voor dat BTW-uitstel noemt Abe dat hij nu eerst de economie op gang wil brengen voordat hij daar de fiscale vruchten van gaat plukken.

De structurele hervormingen, de derde pijler van Abenomics, willen ook nog niet lukken en dat is begrijpelijk. Vooral de agrarische achterban van Abes partij, de LDP, steigert als Abe een liberalisering van de markt voorstaat, en allerlei importbeschermingen wil wegnemen.

Toch zien waarnemers in Abes verkiezingen van zondag vooral veel opportunisme. Die verkiezingen hebben niets met „policy” (beleid) te maken, maar alles met „politics” (politieke spelletjes), schreef Peter Drysdale deze week voor het East Asia Forum. Abe wil vooral winst slaan uit de chaos en verdeeldheid aan oppositiezijde, zodat succes voor zijn partij is verzekerd. De peilingen voorspellen ook een ruime zege voor Abes partij (meer dan 300 zetels in het Lagerhuis) en dat zijn er iets meer dan de huidige 294. Die overmacht in het parlement geeft Abe enorme steun in de rug als hij verder wil met zijn Abenomics.

Waar de verkiezingen zondag over gaan? Over Japan als de rijzende zon, zeggen anderen. Abe wil voortvarend werken aan het herstel van Japans aanzien in de regio en aan zijn plek in de internationale gemeenschap. Daarbij heeft Abe vooral een rivaal op het oog, en dat is buurman China, die al langer bezig is met een economische opmars. De vergelijking tussen Abenomics en het beleid ten tijde van de Meiji-keizers (1867-1912) wordt nogal eens als bewijs naar voren gehaald: Abenomics lijkt verdacht veel op het ”fukoku kyohei” uit die tijd: verrijk het land, versterk het leger. Precies dat laatste –versterk het leger– is nadrukkelijk ook in Abes plannen opgenomen. Twee extra agendapunten heeft Abe nog naast zijn Abenomics: het opstarten van nucleaire installaties –nogal taboe sinds de nucleaire ramp bij Fukushima op 11 maart 2011– en versterking van de Japanse Defensie Macht, zeg maar het Japanse leger, dat nog altijd moet opereren onder een pacifistisch getoonzette grondwet. Ook om deze twee slagen te maken, is het volgens Abe beter om eerst verkiezingen te houden, zodat hij meer tijd heeft om oppositie hiertegen te neutraliseren.

Daarmee komt de ultraconservatieve achterban van Abe en zijn partij in zicht. Die achterban ziet mét het succes van Abe de kans op herstel van de keizerlijke waarden in de samenleving toenemen. Vaderlandsliefde volgens het shintoïsme is tevens herstel van de keizercultus zoals die voor de Tweede Wereldoorlog bestond en precies dat wil de rechtse achterban graag hersteld hebben. Een organisatie die Abe, zijn kabinetsleden en zijn partijgenoten in het parlement in de armen sluit is het Shinto Verbond voor Geestelijk Leiderschap (SAS), dat is de politieke tak van het Verbond van Shinto Heiligdommen. De andere is Nippon Kaigi. Volgens de Japanse media zijn zeker 300 LDP-parlementariërs met SAS verbonden, en datzelfde geldt ook voor Nippon Kaigi.

Dat geeft te denken, want beide organisaties zijn fel voorstander van herschrijving van de destijds door de VS opgestelde Japanse grondwet, niet enkel vanwege het pacifistische artikel 9, maar ook om de scheiding tussen religie en staat weer op te heffen. Intussen claimen de leiders van deze groepen om het hardst dat premier Abe hun gedachtegoed onderschrijft.

Ook onder de bevolking voeren deze organisaties campagne. Zo werd op 1 oktober de ”Volksraad voor het schrijven van een mooie nieuwe Grondwet” in het leven geroepen, met als doel de bestaande grondwet al in 2016 te kunnen vervangen. Verder wil men op scholen een fel patriottisme onder de leerlingen gaan aankweken. Gezien deze doelen van Abes achterban, gaan de verkiezingen wél ergens over.