Boris van der Ham, voorzitter van het Humanistisch Verbond, bracht het rapport vandaag –in het gezelschap van een groep humanistische demonstranten en Rein Zunderdorp, vicepresident van de IHEU– persoonlijk langs bij de ambassades van Saudi-Arabië en Pakistan, waar volgens hem de rechten van ongelovigen worden geschonden. Zij eisten de vrijlating van de Saudische Raif Badawi, die vanwege een liberale blog een straf kreeg van tien jaar cel en 1000 zweepslagen, en de Pakistaanse Asia Bibi, die de doodstraf kreeg opgelegd vanwege „belediging van Mohammed.”

De humanistenvoorzitter presenteerde het rapport vandaag ook aan de Tweede Kamer en de Nederlandse mensenrechten­ambassadeur en nog een aantal ambassades van landen waar de rechten van ongelovigen geschonden worden. Daarnaast wordt met een radiocampagne en via humanisme.nu een actie gestart om aandacht te vragen voor de positie van ongelovigen wereldwijd.

Het Humanistisch Verbond stelt dat waar de rechten van ongelovigen worden geschonden, ook dikwijls minderheidsreligies worden onderdrukt. Het pleit voor gezamenlijke actie om het recht op individuele vrijheid van levensbeschouwing en expressie te beschermen, te beginnen in de VN-Mensenrechtenraad, waar onder andere Rusland en een aantal islamitische landen dit recht volgens hem proberen uit te hollen.

Het rapport ”Freedom of Thought” wordt jaarlijks gepubliceerd door de IHEU, met bijdragen van onafhankelijke onderzoekers en lidorganisaties van de IHEU over de hele wereld.

Het Humanistisch Verbond is de organisatie die humanisten verenigt, waaronder, zo vermeldt het in een persbericht „vrijzinnigen, atheïsten, agnosten en seculieren.” De IHEU is de enige wereldwijde organisatie voor deze categorie. Zij werd op initiatief van de grondlegger van het Humanistisch Verbond, Jaap van Praag, opgericht in 1952 in Amsterdam. Het Humanistisch Verbond is namens Nederland lid van de IHEU.

Toename

Wereldwijd neemt het aantal ongelovigen toe, stelt het rapport, maar hun rechten staan zwaar onder druk. In 2014 was er een toename van gerichte aanvallen van politieke leiders op atheïsten en humanisten. Opvallend is dat het vooral landen betreft waarin de islam een overheersende positie inneemt. Dit jaar stond volgens het rapport in het teken van een verdere opmars van de Islamitische Staat (IS) in Irak en Syrië en Boko Haram in Nigeria.

Maar subtieler zijn de aanvallen op hen die geen religie (willen) aanhangen. In het algemeen is er sprake van discriminatie in landen waar de staat alleen één bevoorrechte religie promoot die geen ruimte laat voor andersdenken en atheïsten. Er is dus niet zozeer sprake van haat tegen deze groep, aldus het rapport, wel van een aantasting van hun rechten.

De Maleisische premier Najib Razak bestempelde humanisme, secularisme en liberalisme tot „afwijkend” en „een bedreiging voor de islam en de staat zelf.” Hij ontzegde Maleisiërs het recht om afstand te doen van de islam. Saudi-Arabië stelt in een begin dit jaar per decreet ingevoerde nieuwe wet atheïsme gelijk aan terrorisme. Oproepen tot atheïstische gedachten of het ter discussie stellen van de fundamenten van de islamitische religie zijn vergrijpen die met de dood kunnen worden bestraft.

Zelfs het zogenaamd seculiere regime van de Egyptische president Sisi startte een georganiseerde aanval op jonge atheïsten, met een campagne om „de gevaren van het atheïsme bekend te maken” en jonge atheïsten die van hun ongeloof blijk geven via sociale media „een kans te geven om hun beslissingen te heroverwegen en terug te keren naar hun religie.” De afgelopen maanden werden diverse jonge atheïsten opgepakt en gevangengezet.

In eerdere edities van het rapport ”Freedom of Thought”, dat de positie van ongelovigen per land in kaart brengt, bleek al dat bijna alle landen ongelovigen discrimineren. Gelovigen worden volgens het rapport vaak bevoorrecht. De meest extreme landen weigeren ongelovigen een identiteitskaart, halen kinderen weg bij atheïstische ouders of veroordelen ‘afvalligen’ ter dood. Dit jaar, zo stelt IHEU vast in dit rapport, komt daarbij dat overheden „systematisch haat zaaien en ongelovigen aanvallen”, puur omdát ze geen religieuze overtuiging hebben. „Dit is vergelijkbaar met vervolging van etnische of religieuze minderheden.”

Nederland scoort volgens het rapport goed wat betreft de positie van ongelovigen. Het rapport uit wel zorg over de sociale druk die er binnen religieuze groepen kan heersen om afwijkende meningen, afvalligheid, vrouwen- en homorechten af te keuren. Ook constateert het rapport een zekere „zelfcensuur” in het publieke debat over religie, uit vrees voor geweld.

Een onderzoek uit 2012 laat zien dat godsdienstige mensen 59 procent van de wereldbevolking uitmaken, terwijl 13 procent als atheïstisch te boek staat en 23 procent zichzelf als „niet-religieus” beschouwt. Het rapport van de Gallup International Association uit 2012 is daarmee in overeenstemming. Het laat zien dat atheïsme en de niet-religieuze bevolking snel groeien: het aanhangen van een religie nam in de periode van 2005 tot 2012 met 9 procent af en het praktiseren van atheïsme groeide met 3 procent.

Handvest Verenigde Naties

Kunnen ook atheïsten recht claimen op het beginsel van de vrijheid van godsdienst? Prof. dr. Christof Sauer, directeur van het International Institute for Religious Freedom (IIRF), gelieerd aan de World Evangelical Alliance (WEA), en hoogleraar aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in Leuven, stelde in september dat het recht op godsdienstvrijheid voor álle religies geldt, „ook atheïsten, zij die geen religie hebben.”

Vrijheid van godsdienst is voor prof. Sauer ondeelbaar en een van de belangrijkste vrijheden die verwoord zijn in het handvest van de Verenigde Naties. In een verklaring van de WEA eerder dit jaar werd de vrijheid van godsdienst vooral Bijbels verdedigd met een beroep op de mens als het beeld van God. Prof. Sauer: „God heeft alle mensen een vermogen gegeven om vrij te beslissen, dat geldt ook welke religie men kiest of wanneer men geen enkele religie wenst. Dat betekent niet dat de waarheidsvraag er niet toe doet, integendeel zelfs. Ik beschouw het antwoord van iemand met een niet-christelijke religie als geheel onjuist, maar daarmee verdedig ik wel zijn recht op zijn dwaling. Waarheidsaanspraak en vrijheid zijn van elkaar te onderscheiden, zowel individueel als collectief.”