Een inwoonster van Amersfoort verzette zich met hand en tand tegen de sloop van karakteristieke oude fabrieksgebouwen. Ze richtte de Stichting Industrieel Erfgoed in de Stad Amersfoort (Siesta) op, die bepaald geen siësta (middagdutje) nam, maar via een kort geding de sloopvergunning tegenhield. Inmiddels laat het gemeentebestuur onderzoek doen naar de mogelijkheden om de gebouwen als monument te sparen.

Ander voorbeeld: iemand in Dordrecht -opnieuw een dame- kwam met het plan om riksja’s in de binnenstad rond te laten rijden. Werklozen zouden deze fietstaxi’s moeten bemannen. Dat levert werkgelegenheid op en een milieuvriendelijke wijze van vervoer.

Het zijn twee voorbeelden die kwamen bovendrijven tijdens drie onderzoeken die de SEV heeft laten uitvoeren naar burgerinitiatieven in Nederland die de leefbaarheid verbeteren. De stuurgroep verwacht dat door de vergrijzing het aantal initiatieven zal toenemen: de komende jaren gaan veel mensen met pensioen die een hoge opleiding en veel ervaring hebben. „Ik denk niet dat al die mensen hun oude dag aan de Rivièra gaan doorbrengen”, zegt woordvoerder S. Gelinck. „Waarom zouden zij niet hun kennis op een positieve manier kunnen inzetten voor de wijk en de medemens? Ik denk dat je daarmee de leefbaarheid sterk kunt verbeteren.”

Bewoners moeten meer betrokken worden bij stedelijke vernieuwing en pogingen om het leefklimaat in wijken te verbeteren, stelt de SEV in de notitie ”Stedelijke vernieuwing op maat”, die zij morgen presenteert. Stedelijke vernieuwing komt volgens de SEV-notitie vaak veel te traag of helemaal niet op gang.

Het oplappen van stadswijken en dorpsbuurten is tot nu toe vooral een zaak van gemeenten en woningcorporaties, maar het is tijd om te experimenteren met nieuwe vormen van stedelijke vernieuwing, stelt J. van der Wal, programmabegeleider stedelijke vernieuwing bij de SEV.

Het accent ligt volgens hem te eenzijdig op het vervangen van een deel van de woningen om mensen met hogere inkomens aan te trekken. „Daarmee verbreek je soms kostbare sociale verbanden in een buurt. Je kunt beter de problemen van de bewoners oplossen dan hun nieuwe buren in nieuwe woningen te geven”, stelt Van der Wal. „Wat heeft een werkloze die vervalt in drugsgebruik en overlast veroorzaakt zodat zijn buren gaan verhuizen, aan hoogopgeleide buren? Niets natuurlijk. Investeer in scholing en werkgelegenheidsprojecten en betrek de bewoners bij het maken van plannen om de leefbaarheid van hun buurt te verbeteren.”

Als voorbeeld van een geslaagd initiatief noemt Van der Wal de Pannekoekstraat in Rotterdam. Op initiatief van de bewoners worden daar woningen gerealiseerd in de loze ruimten onder de daken van de portieketageflats. Met de opbrengst kunnen de flats van liften worden voorzien. Ook willen de bewoners samen met de winkeliers in de buurt de openbare ruimte en de binnentuinen een opkikker geven.

In dezelfde stad kwamen de inwoners van de Millinxbuurt op het idee om twee huizen om te bouwen tot een theater. Zij voerden het plan ook zelf uit. Het was ook mede aan de bewoners te danken dat er een speciale opvang voor Antilliaanse jongeren, een jongerensoos en een ruimte voor drugsgebruikers kwamen.

Dordrecht probeert de leefbaarheid te verbeteren door bij nieuwe huurders bijpassende buren te zoeken. Bij mensen die ingeloot worden, stelt de gemeente de leefstijl vast aan de hand van een vragenformulier en een intakegesprek. „Iemand die ’s nachts werkt en overdag slaapt, laat je niet onder een gezin met drie kinderen wonen of naast een bewoner die drumt”, noemt woordvoerster K. Houtbraken van woningcorporatie Woondrecht als voorbeeld. „We proberen dus de geschiktste woonomgeving aan te bieden.” Andere corporaties overwegen dit voorbeeld te volgen.

Woonstede krijgt jaarlijks 800 tot 900 klachten over buren binnen. Dat aantal kan omlaag door te selecteren op leefstijl, verwacht de corporatie.