Sinds de jaren zestig werden Joden als culturele minderheid uiterst serieus genomen, stelde de VU-onderzoeker en kenner van het Jodendom. Maar in de huidige seculiere maatschappij is dat voorbij en wordt de Joodse gemeenschap tegen wil en dank in een religieuze hoek gedrukt, volgens Wallet. „Daar zit zij niet op te wachten.”

Als voorbeeld haalde hij de recente discussie over ritueel slachten aan. „Veel Joden eten niet of nauwelijks koosjer, maar door de politiek ertegen voelen zij zich gedwongen ritueel slachten te verdedigen. Zij moeten zich daardoor weer aan religieuze riten verbinden, zonder daar verder hun leven naar te richten.”

Dit soort duiding vanuit de samenleving doet volgens Wallet geen recht aan het diverse karakter van die gemeenschap, die de afgelopen decennia erg veranderd is. „Joden wordt teruggedrongen naar de marge van de maatschappij, waar ze zich na de Tweede Wereld­oorlog ook lange tijd bevonden.”

De herleving van de tijdens de oorlog gedecimeerde Joodse gemeenschap verliep met golven, schetste Wallet. „In de weder­opbouwtijd gold het breed gedragen idee dat iedereen wel geleden had tijdens de oorlog, en dat de verwerking daarom nationaal moest gebeuren. Er was geen ruimte voor individuele groepen om zich uit te spreken of te herdenken. Aanvragen voor Joodse monumenten werden categorisch geweigerd. „U bent van harte welkom op de gezamenlijke herdenking op 4 mei”, reageerde het Amsterdamse stadsbestuur, aldus Wallet. „De gemeenschap bevond zich in de marge van de maatschappij en voelde dat zelf ook zo.”

Nieuwe rol

Dat sloeg om toen in de jaren zestig het perspectief op de oorlog kantelde: het draaide minder om de helden en het verzet, en meer om de slachtoffers. „De Joden kregen een volledig nieuwe rol. Men kwam van de marge pardoes in het centrum van de aandacht. Alle zorg voor de multiculturele samenleving werd afgeleid van wat de Joden in de Holocaust was overkomen. Men wilde niet opnieuw groepen uitsluiten. Ineens was er overal aandacht voor.”

Met het ideaal van de multiculturele samenleving verdween echter de aandacht voor de 
Joodse gemeenschap. Wallet: 
„Die gaat weer terug naar de 
marge en is weer ‘gewoon’ een van de minderheden. Na Fortuyn zijn de politieke partijen het er allemaal wel over eens dat de multiculturele samenleving mislukt is. We gaan weer eisen stellen aan minderheden. Nieuwkomers moeten integreren, de SGP moet vrouwen accepteren, en de rechten van dieren wegen net zo sterk als die van gelovigen. Een rechtstreeks uitvloeisel van de culturele revolutie van de jaren zeventig: geloof is voor het privédomein.”

De Joodse gemeenschap is dus weer terug bij wat ze was: een religieuze gemeenschap, maar dan in een klimaat dat niet openstaat voor religie in het publieke domein. De komende jaren worden wat Wallet betreft dus spannend. „De samenleving zoekt naar een nieuwe moraal. Voor het omgaan met diversiteit is nog geen model gevonden.”