Iemand met een uitkering die niet op tijd veranderingen in zijn situatie meldt, moet het geld dat hij te veel heeft gekregen terugbetalen. Daarbovenop komt nog eens een boete van 100 procent van datzelfde bedrag. „De vraag of mensen opzettelijk niet aan hun verplichtingen voldoen of dat er een andere reden voor is, speelt nauwelijks een rol”, aldus waarnemend ombudsman Frank van Doorn, die het boetesysteem disproportioneel noemt. „Zij worden beboet alsof zij fraudeerden. Voor deze mensen zijn deze boetes onbegrijpelijk.”

De ombudsman pleit ervoor dat de boetes worden verlaagd naar maximaal 10 procent van het bedrag dat iemand moet terugstorten, als tenminste aannemelijk is dat iemand niet de opzet tot fraude had.

Tegelijk helpt de Fraudewet niet tegen mensen die wél echt frauderen met uitkeringen. De pakkans wordt er niet groter door, meent de ombudsman: „De Fraudewet richt zich op het uitdelen van hoge boetes en niet op het vergroten van de opsporingscapaciteit of op slimmere opsporingsmethoden”.

Van Doorn bekeek vijfhonderd klachten van burgers die zich onterecht als crimineel behandeld voelen. „Mensen klagen niet over het terugbetalen van geld dat zij te veel hebben gekregen, maar wel over de boete die daarna nog volgt.”

In de Tweede Kamer hebben CDA en D66 al diverse keren kritiek geuit op de fraudewet, die volgens hen mensen straft als ze kleine vergissingen begaan, terwijl de ‘echte boeven’ vaak vrijuit gaan. Minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken heeft vorige week beloofd te bekijken of het systeem moet worden aangepast.