Een internationaal team gaat de beroemde Duitse oorlogsbodem Admiral Graf Spee boven water hijsen. Is het verstandig?Op 3 september 1939 verklaarden Engeland en Frankrijk Duitsland de oorlog. Die speelde zich eerst vooral op zee af. De Admiral Graf Spee viel met ’succes’ Britse schepen in de Atlantische Oceaan aan. Maar na een paar maanden liep dat fout. Een Engelse kruiser deed het oorlogsschip -na zware beschieting en beschadiging- vluchten naar de haven van Montevideo, de hoofdstad van Uruguay. De autoriteiten weigerden de bemanning asiel te verlenen. Dat bracht Adolf Hitler ertoe opdracht te geven om het slagschip te laten zinken. Kapitein Hans Langsdorff voerde dat bevel gehoorzaam uit. Op 20 december 1939. Dat gebeurde voor de Zuid-Amerikaanse kust. De gezagvoerder pleegde zelfmoord. Is het wijs om zo veel geld te steken in de berging van die boot?

De Admiral Graf Spee was een zogenoemd ”vestzakslagschip”. Zo heten sommige oorlogsschepen van de Duitse marine uit die tijd. Formeel voldeden ze aan de voorwaarden die het Duitse rijk na de Eerste Wereldoorlog waren opgelegd. Een van de eisen van het vredesverdrag van Versailles in 1919 was dat Duitsland sterk moest demilitariseren. Maar diverse schepen uit de oorlogsvloot hadden door het gebruik van nieuwe vindingen een veel grotere gevechtskracht dan de afmeting deed vermoeden.

Het is de bedoeling de hele Admiral Graf Spee te restaureren. Initiatiefnemers hebben de Duitse bouwers van het schip benaderd -kennelijk verkeren die bedrijven nog in gepaste conditie- om bij de reconstructie te helpen. De vraag of de operatie zinvol is, vloeit niet voort uit vrees voor hernieuwde Duitse agressie. Daar is geen aanleiding voor. Berlijn leerde genoeg in twee wereldoorlogen. Het bezit inmiddels een gerespecteerde plaats in Europa. De inwoners van Uruguay hebben geen behoefte om de tijdens de Tweede Wereldoorlog gehandhaafde neutraliteit nog eens op te poetsen. En de Britten zouden 65 jaar na dato andere objecten kunnen verzinnen om hun nationale trots te botvieren.

De vraag of de aanpak van het karwei wijs is, spruit voort uit andere motieven. Natuurlijk is het bergen en opknappen van zo’n oud oorlogsschip interessant. De onderdelen liggen letterlijk in de blubber. De link naar opgravingen op het droge -van andere aard- valt gemakkelijk te leggen. Het gebruik van de schop voor het onderzoek van oude beschavingen kan echt van belang zijn. Dat geldt nog meer waar het om bijbelse archeologie gaat. Op die manier valt kennis te verzamelen over het dagelijks leven van mensen die vele honderden jaren geleden op aarde rondstapten. Maar van beschaving valt niet veel te leren van de vechtersbazen die de Tweede Wereldoorlog deden ontbranden. Er zijn betere doelen om naar te graven.

Filmteams meldden zich voor een verslag van de spectaculaire bergingoperatie. Dat is tot daar aan toe. Maar ook de Amerikaanse regisseur James Cameron, die de ondergang van de Titanic uitbeeldde, kondigde zijn komst aan. ”De Titanic” is veel meer dan een documentaire. De maker stopte een scheut seks in de plaatjes en het verhaal. Zijn werk bevat ook dubieuze religieuze aspecten. Als zulke dingen gebeurden rond het als onzinkbaar beschouwde passagiersschip, wat kan er dan gebeuren met de uitbeelding van de zelfmoord van Langsdorff? Op dit punt valt van het boven water hijsen en de restauratie van het vaartuig weinig goeds te verwachten.

En wat kost zoiets niet? Het is te duur. Laat de betrokkenen, als zij geld over hebben, dat maar ergens anders brengen. Bij Yad Vashem bijvoorbeeld. Dat is het in 1953 opgerichte nationaal Israëlisch instituut in Jeruzalem ter herdenking van de slachtoffers van de holocaust.