Een van de motieven voor dit hoge tempo was echter dat de door het IJzeren Gordijn veroorzaakte kloof zo snel mogelijk gedicht moest worden. Toetreding tot de EU (en de NAVO) zien deze ex-communistische landen als een garantie voor hun toekomst.

Nu is er een aantal overgangsmaatregelen bedacht om de toetreding niet al te abrupt te laten verlopen. Zo kunnen de huidige lidstaten grenzen stellen aan de toestroom van werknemers uit Oost-Europa. Gisteren besloot de Nederlandse regering om voor het eerste jaar het maximum te stellen op 22.000.

Binnen het kabinet stonden de ministers Zalm en Brinkhorst tegenover elkaar. Zalm was, evenals de VVD-fractie, voor een beperking. Brinkhorst stond op het standpunt dat vrij verkeer van personen een wezenskenmerk is van de Europese Unie en dat je daar niet aan moest tornen.

Het nu bereikte compromis zet de deur echter wel erg royaal open, temeer daar een land als Duitsland zijn grenzen nog twee jaar lang gesloten houdt voor werknemers uit de nieuwe lidstaten. Nu is Duitsland voor Oost-Europese trekarbeiders dichterbij, maar Nederland is voor hen ook niet echt ver.

Onze tuinbouw maakt al op grote schaal gebruik van Polen met een Duits paspoort voor het verrichten van seizoenarbeid. Die kunnen hier met hard werken in een paar maanden meer verdienen dan thuis in een heel jaar.

Nu zou men kunnen stellen dat dat dus mooi uitkomt. In de tuinbouw en andere bedrijfstakken is er, zeker op piekmomenten, behoefte aan mensen die van wanten weten en in de nieuwe lidstaten lopen er meer dan genoeg rond die dat werk graag willen doen. Zo draagt de EU bij aan de spreiding van de welvaart.

Maar het betekent wel dat Nederlandse werklozen -en dat zijn er tegenwoordig weer meer- veel moeilijker aan de bak komen. Zeker als ze ook nog bepaalde handicaps hebben. Werkgevers geven de voorkeur aan Polen of Slowaken die bereid zijn voor weinig geld hard te werken, boven werklozen die zich eigenlijk alleen melden vanwege hun sollicitatieplicht.

Waar een Nederlander al gauw vindt dat bepaald werk hem slechts weinig meer oplevert dan de bijstandsuitkering die hij toch wel krijgt, ligt dat voor werkkrachten uit Oost-Europa heel anders. Vandaar de vrees dat Polen en anderen aan de onderkant van de arbeidsmarkt de Nederlanders (autochtonen en vooral ook allochtonen) zullen verdringen.

Dat is sociaal en financieel onwenselijk. Dat geeft hogere werkloosheid en hogere kosten aan uitkeringen. Al eerder is de zorg uitgesproken dat het grote verschil in loonniveau tussen Oost- en West-Europa bij een vrij verkeer van werknemers ons sociale stelsel zal opblazen.

Vandaar dat het beter was geweest, nu de werkloosheid stijgt, om het Duitse voorbeeld te volgen. Verder geldt dat onze uitkeringen niet zo hoog moeten zijn dat mensen geen zin meer hebben om te gaan werken.