De commentator van deze krant heeft de Zwarte Pietendiscussie in RD 17-11 tot een non-issue verklaard. Praten over futiliteiten is een teken van cultuurverval. Dat is een ferme, maar bedenkelijke stellingname. Door de vergelijking met ebola en IS kunnen ook heel wat andere onderwerpen als onbelangrijk worden afgeserveerd. Ons omgaan met deze discussie zegt inderdaad iets over onze cultuur, maar dan op een andere manier dan de commentaarschrijver bedoelt.

De reactie van christenen op de Zwarte Pietendiscussie verschilt namelijk opmerkelijk weinig van die van medeburgers. Het heeft ongeveer deze strekking: „Waar doen we moeilijk over, de Piet hoort bij onze Nederlandse cultuur. Daar zit geen slavernij of discriminatie achter. De Zwarte Piet is pas in de 19e eeuw uitgevonden. Bederf dat leuke feest toch niet voor onze kinderen.”

In het verleden is door orthodoxe christenen vaak op Sinterklaas afgegeven, evenals op de kerstman en op de kerstboom. Dit soort folklore was een uiting van heidendom, en dat deugde niet. Sinterklaas heeft zich evenwel diep in onze identiteit genesteld. Al op 17e-eeuwse schilderijen worden de roe en de cadeautjes afgebeeld. In ‘bevindelijke nesten’ wordt dan misschien geen schoen gezet, maar worden wel cadeaus gegeven. We gingen en gaan er sober mee om, maar het sinterklaasfeest met de reclame van poppen en plaatjes geeft dat gezellige vertrouwde gevoel dat je niet moet aantasten.

Slavernij

Deze houding heeft iets kortzichtigs. Er zijn in ons land wel degelijk mensen die last hebben van de heer-knechtverhouding van Sint en Piet. Zwarte mensen zijn niet zo naïef dat ze het slavernijverleden van hun voorouders niet kennen. De geschiedenis leert ons over grove uitbuiting en de vernedering van zwarte mensen.

Ik heb op dit moment een aantal Ghanese studenten op de Driestar in een groep. Zij weten dit maar al te goed. In het fort Elmina, vlak bij hun eigen opleidingsinstituut in Ghana, werden de slaven door de West-Indische Compagnie verzameld om naar Amerika te worden vervoerd. Voor nazaten is de relatie tussen toen en nu tastbaar. Je bent nu eenmaal net zo zwart als je voorouders en daardoor anders dan de meerderheid. Waarom zou je ook nu niet een verstotene kunnen worden?

Vele goed geïntegreerde zwarte mensen zullen ondanks hun huidskleur geen last hebben van het merkwaardige vertoon rond 5 december. Maar de pijn die het zien van Sint en Piet oproept is meer dan voorstelbaar. De pieten zijn soortgenoten. In een symbolische knechtspositie voeren ze al of niet leuke opdrachtjes uit. Het pietenfeest is een bevestiging of zelfs een viering dat jij behoort tot een minderwaardige categorie mensen. Tegen dat gevoel helpen geen historische relativeringen.

Zelfbewust

Ik vind het zorgelijk dat refo’s hier badinerend over doen. Zou het niet van christelijke deugdzaamheid getuigen om begrip te tonen voor zwarte mensen en de lobby tegen Zwarte Piet te steunen? Men weet hoe het voelt om als groep een minderheid te zijn. In mijn jeugd werd er nog smalend gedaan over zwarte kousen. Je werd ook nagekeken of nagejouwd als je behoorde tot dat merkwaardige groepje dat sektarisch vasthield aan verouderde gebruiken. Ik ken verhalen van schaamte en pijn van mensen die op die manier in een hoek werden gezet, geïsoleerd, geridiculiseerd.

Zou het gebrek aan empathie met zwarte medeburgers komen doordat refo’s hun zwarte kousen overwegend hebben uitgetrokken? Ja, het is waar: refo’s voelen zich doorgaans niet onderworpen of apart, maar zijn zelfbewust en welvarend. Behalve dan in enkele tekenen van zelfisolatie onderscheiden zij zich maar weinig van andere Nederlanders.

Wat wil ik hiermee zeggen? Wij zijn gewone Nederlanders. Het heidendom kruipt waar het niet gaan kan. Laten we het gewoon erkennen. Ook bevindelijk gereformeerden, hoe puriteins ook, willen de Piet niet weg hebben. We willen ook dat-ie zwart is, want zo hoort het. Ik zou het graag anders zien. Juist bevindelijk gereformeerden zouden het verleden serieus moeten nemen en zich het hartzeer van de zwarte medeburgers moeten aantrekken. Ik zou het chic vinden als juist zij het eens voor hen zouden opnemen.

En dan nog iets. Het zou ons sieren als we onze kinderen zouden vertellen dat de Piet niet alleen met heidendom te maken heeft. Hoe zwarte mensen het ervaren heeft echt iets van doen met onze zondige neiging om op andere mensen of groepen neer te kijken. En het ergste is dat het zo moeilijk is om dat toe te geven. Kinderen snappen het misschien wel beter dan de grote mensen. Als we dan toch dat restje heidendom van Sinterklaas er in willen houden, laat dan de Zwarte Piet er buiten.

De auteur is lector christelijk leraarschap bij Driestar educatief.