Tien jaar geleden, in het naspel van de Top van de Aarde in Rio de Janeiro, kwamen de Verenigde Naties overeen de eilanden te helpen een milieuvriendelijke economie te ontwikkelen. Het Barbados Actieprogramma stelde in 1994 een reeks concrete maatregelen voor op het vlak van klimaatverandering, afvalbeheer, energiebronnen, biodiversiteit en arbeid. Maar veel is er niet terechtgekomen van de mooie plannen. De eilanden zeggen dat ze te klein, te afgelegen en te arm zijn.

„Sinds de lancering van het Barbados Actieprogramma zijn de eilanden zelfs nog kwetsbaarder geworden op economisch, sociaal en ecologisch vlak”, stelde Mohammed Arrouchi van de Groep van 77, de grootste groepering van ontwikkelingslanden, op een recente sessie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Anwarul Chowdhury, secretaris-generaal van de conferentie over het Barbados Actieprogramma, bevestigt dat. De deelnemende landen vergaderen volgende week (van 26 tot 30 januari) over hun weinig benijdenswaardige positie op de Bahamas en maken in de herfst een definitieve evaluatie op van het actieprogramma in Mauritius.

De economische perspectieven van de eilandengroep zijn verslechterd door een daling van de grondstofprijzen, een verlies van traditionele markten en afgenomen buitenlandse hulp en investeringen. De officiële ontwikkelingshulp aan de eilandengroep daalde van 1,8 miljoen euro in 1994 naar 1,3 miljoen euro in 2001. „Het is duidelijk dat de kleine eilanden in de marge van de wereldaandacht liggen”, aldus Chowdhury.

Kleine eilanden zien zich geconfronteerd met de uitdagingen van alle ontwikkelingslanden, maar hebben daarbovenop nog bijkomende moeilijkheden. Ze liggen immers ver verwijderd van de belangrijkste handelscentra in de wereld. Transportproblemen vormen een obstakel voor veel eilanden om hun plaats op de internationale markten in te nemen. Sommige archipelstaten bestaan bovendien uit verspreide eilanden, wat de interne communicatie en uitwisseling niet bevordert. Op de Marshalleilanden heeft men bijvoorbeeld een vlucht van bijna een uur nodig om van het ene eiland naar het andere te gaan.

Een andere factor die de positie van kleine eilanden verzwakt, is het feit dat ze doorgaans afhankelijk zijn van één exportproduct, zoals koffie, bananen, suiker of vis. Dit betekent dat een daling van de marktwaarde ernstige gevolgen voor het gehele eiland kan hebben. „Wij associëren eilanden gewoonlijk met een idyllische natuur en schoonheid, maar beseffen niet hoe kwetsbaar hun economie en ecosysteem zijn. Eilanden kunnen bijvoorbeeld makkelijk getroffen worden door natuurrampen”, stelde Chowdhury.