Train hulpverleners op de afdelingen spoedeisende hulp (SEH) van ziekenhuizen in het herkennen van signalen van kindermishandeling. Dat pleidooi doet Rian Teeuw, sinds 24 jaar kinderarts en voorzitter van het Team Kindermishandeling in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam (AMC). Ze was vandaag in Utrecht spreker op een congres over kindermishandeling.

De afgelopen jaren zijn SEH-afdelingen alerter geworden op tekenen van kindermishandeling, denkt Teeuw. Al valt er nog veel te winnen. „In het verleden stelde de Inspectie voor de Gezondheidszorg vast dat medici een gebroken arm te vaak wijten aan een ongelukje, terwijl er sprake is van kindermishandeling. Sinds enkele jaren hanteren SEH-afdelingen checklists. Verpleegkundigen moeten bijvoorbeeld antwoorden vinden op vragen zoals: Heeft een ouder snel genoeg hulp gezocht voor het kind? Is een brandwond goed gekoeld?

SEH-afdelingen doen onder meer het zogeheten top-tot-teenonderzoek. Ieder kind wordt standaard van boven tot beneden onderzocht. Er is aandacht voor blauwe plekken. Het is normaal dat kinderen die hebben op hun scheenbeen: dat komt door het spelen. Maar het wordt anders als een kind die plekken heeft op de buik of de bil. Toch kan daar een logische verklaring voor zijn. Een kind kan zijn geraakt door een hockeybal of een stollingsprobleem hebben. Bij een top-tot-teenonderzoek kijken hulpverleners ook of de ouders een kind goed verzorgen. Zijn ze liefdevol? Of loopt hun kind bij wijze van spreken bij hitte rond in een te warm skipakje?

Als hulpverleners op een SEH-afdeling onraad ruiken, zouden ze altijd een kinderarts moeten raadplegen, stelt Teeuw. „Die arts dient bij voorkeur eerst te proberen om samen met de ouders wat te doen aan kindermishandeling. Zo kun je een vader met een kort lontje een training laten volgen waarin hij leert zijn agressie te beteugelen. Is er in een gezin armoede, dan kun je schuldhulpverlening inschakelen.”

Veruit de meeste ouders die hun kinderen mishandelen of verwaarlozen, handelen uit „machteloosheid.” „Ik kom weinig sadisme tegen. Ouders willen doorgaans het beste voor hun kind.” Ouders waarderen het over het algemeen als een arts hen wijst op door hen gepleegde kindermishandeling, stelt Teeuw. „Mensen zijn opgelucht als een arts weet van hun geheim.”

Voorzichtigheid is geboden als een arts te rade gaat bij een Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), stelt Teeuw. „De arts moet niet zomaar de namen van ouders noemen, maar eerst anoniem advies vragen over de patiënt. Dat is een verplichte stap in de meldcode van artsenorganisatie KNMG. Die stap moet bij elk vermoeden van kindermisbruik worden gezet. Vervolgens wordt met het AMK overlegd of een melding zinvol is.”

Zeker met het inschakelen van de politie moet een kinderarts terughoudend zijn, waarschuwt Teeuw. „Medici zijn er niet om de dader van kindermishandeling te bestraffen. Als wij aangifte nodig vinden omdat dit in het belang van het kind lijkt te zijn, laten we dat bij voorkeur de ouders of het AMK doen. Dat is vooral het geval bij seksueel misbruik of ernstige lichamelijke mishandeling of verwaarlozing. Mensen moeten niet het idee krijgen dat een arts gemakkelijk naar de politie stapt. Natuurlijk houden wij het belang van het kind in het oog. Wanneer de veiligheid van het kind in het geding is, kunnen we acuut het AMK of de Raad voor de Kinderbescherming inschakelen. Zelden zal de politie nodig zijn.”

Bestaat het gevaar dat hulpverleners té wantrouwend worden? „Mensen verbazen zich er misschien over dat hun kind dat zijn vinger tussen de deur kreeg, van top tot teen wordt onderzocht. Maar veruit de meeste ouders hebben daar begrip voor.”