Sinds een aantal jaren maak ik deel uit van de VGS-klachtencommissie voor het onderwijs. Als bijvoorbeeld de ouders en de school of de leerkracht en het bestuur het grondig oneens zijn over bejegening of over beleid, kan een van beide partijen een klacht indienen. In de commissie wordt de klacht bekeken, de partijen worden gehoord, vaak apart, soms in elkaars bijzijn, en er wordt een uitspraak gedaan. Wie heeft er fouten gemaakt? Wie heeft gelijk? Dat is aan het oordeel van de klachtencommissie.

Het is in zekere zin onbevredigend werk. Te vaak bekruipt je de gedachte dat de partijen hier uiteindelijk samen wel uit hadden kunnen komen, als men erin geslaagd was goed te luisteren naar elkaars intenties en motieven. Maar vooral onbevredigend omdat er door de commissie wel een uitspraak wordt gedaan, maar het onderliggende conflict niet wordt opgelost. En daardoor blijft de relatie onder druk staan, ook na een uitspraak. Er zijn een winnaar en een verliezer. In het onderwijs, waar het gaat over de vorming van kinderen, is een duurzame relatie uiterst belangrijk.

Toegevoegde waarde

Het is daarom toe te juichen dat de Stichting Onderwijsgeschillen zich sterk maakt voor mediation in het onderwijs. Bij mediation wordt een conflict niet opgelost door een uitspraak te doen over de vraag wie er gelijk heeft. Het is een vorm van conflictoplossing waarbij de partijen die een conflict hebben, onder leiding van een onafhankelijke derde, zelf proberen een oplossing voor het conflict te vinden. Mediation stimuleert op een positieve en constructieve manier de eigen verantwoordelijkheid voor het conflict. Vaak leidt dat tot een echte oplossing van het geschil met een positieve uitwerking op de relatie.

In het onderwijs is mediation nog vrij onbekend. Misschien komt dat doordat de professionals in het onderwijs dagelijks met communicatie bezig zijn. Als er dan een conflict is, hebben niet zelden al heel wat mensen zich ermee bemoeid en is er al druk bemiddeld. De toegevoegde waarde van nog een bemiddelingspoging met een mediator lijkt dan gering. Dat is een misverstand.

Dat een mediator zo veel meer kan, heeft te maken met twee aspecten. Het eerste voordeel is het feit dat een mediator van buiten komt. Hij is geen deel van het probleem en maakt geen deel uit van de gemeenschap. Hij wordt niet omgeven door de sfeer van wantrouwen die een conflict kenmerkt. Hij is onpartijdig. En het is zijn professionaliteit om dat ook te blijven.

Zeker zo belangrijk zijn ten tweede de specifieke mediatorvaardigheden van een gecertificeerd mediator. Ieder die de opleiding tot mediator heeft gevolgd, zal ervaren hebben dat mediator een vak is. Er zijn veel oefening en ervaring voor nodig om zich de specifieke technieken voor conflicthantering eigen te maken. In lastige conflictsituaties kunnen deze twee aspecten het verschil maken.

Belangen

Misschien zou de christelijke onderwijswereld wel voorop moeten lopen met het inzetten van mediation bij kwesties. Het mag immers niet louter om eigen gelijk gaan. Daar lijkt het bij een conflict dat uit de hand loopt, vaak wel om te gaan. Je eigen standpunt verdedigen en het standpunt van de ander proberen te ondergraven. Maar zo kom je niet dichter bij elkaar. Ieder argument dat uitgewisseld wordt, versterkt immers het eigen standpunt.

Mediation richt de aandacht op belangen. Wat maakt dit standpunt zo belangrijk voor je? Waar maak je je zorgen over als het anders gaat? Na inzet van de juiste doorvraagtechnieken blijken er vaak meer gemeenschappelijke belangen te zijn dan gedacht. Dat is niet vreemd: het gaat zowel voor school en ouder, voor leerkracht en directie, voor medezeggenschapsraad en bestuur om hetzelfde: het welzijn van kinderen. Een conflict verengt de blik en ontneemt vaak het gezicht op deze gemeenschappelijke belangen.

Mediation zou goed moeten gedijen in een christelijke setting, omdat daar zo veel gedeelde waarden zijn. Deze vorm van conflictbemiddeling biedt de mogelijkheid voor beide partijen om elkaar langzamerhand weer te ontmoeten, zonder in een gevechtshouding te blijven staan.

Mediation biedt meer kans van slagen wanneer ze vroegtijdig wordt ingezet. Maar ook bij een vastgelopen conflict, waarbij al een klacht is ingediend, is het de moeite meer dan waard. Dat lijkt me een goede reden voor de VGS om zich samen met de klachtencommissies actief op deze wijze van conflictbemiddeling te gaan oriënteren.

De auteur is als NfM-mediator eigenaar van een adviesbureau voor mediation, coaching en training. Dit opinieartikel verschijnt naar aanleiding van het symposium ”Mediation in het onderwijs”, vandaag in Nieuwegein. Op dit symposium presenteren de Landelijke Commissie voor Geschillen WMS (geschillen in medezeggenschapsraden) en de Stichting Onderwijsgeschillen (klachtencommissies) de resultaten van de pilot Mediation in het onderwijs.