Dit kabinet scoort, in elk geval qua wetgeving, hoog
Nu de coalitie van VVD en PvdA zo’n beetje halverwege de rit is –twee jaar geleden, op 5 november 2012, werd het kabinet-Rutte II beëdigd–, rijst de vraag wat deze ministersploeg er tot nu toe van gebakken heeft. Tekent zich, als we een globale tussenbalans opmaken, al enigszins af waar dit kabinet in de geschiedenisboekjes gaat eindigen? Als een goede of een slechte regering, als een sterke of juist als een zwakke?
Ach ja, sterk of zwak, eigenlijk zijn dat begrippen waarmee niet gemakkelijk te werken valt omdat ze voor velerlei uitleg vatbaar zijn. Is een sterke regering er één die erin slaagt de rit uit te zitten? Hmm, daar valt wel wat op af te dingen. Het kabinet-van Agt I bereikte –zij het soms struikelend– in 1981 de eindstreep, maar het algemeen gedeelde oordeel over deze ministersploeg is dat hij broodnodige hervormingen van de economie, tot schade van het land, naliet.
Is een sterk kabinet dan soms een regering waarin veel krachtige, visionaire persoonlijkheden zitten? Nou, nee. In het kabinet-Van Agt II zaten veel politieke zwaargewichten (Den Uyl, Van Dam, Van Mierlo, Terlouw, De Koning), maar ook deze ministersploeg sloeg nauwelijks een deuk in een pakje boter en moest het al na een jaar voor gezien houden.
Mogen we dan soms van een succesvol kabinet spreken wanneer dat, na het regeren, verkiezingswinst boekt? Nog afgezien van het bezwaar dat we dát voor Rutte II nog niet weten, geldt hier de complicatie dat het bij coalitiekabinetten nogal eens zo is dat de ene partner wint en de andere verliest. Zo wonnen in 1963 KVP en CHU, maar verloren VVD en ARP. In 1986 won het CDA, maar verloor regeringspartij VVD.
Daarom is wellicht de geschiktste maatlat om een kabinet naast te leggen de vraag in hoeverre dat kabinet de in het regeerakkoord genoemde voornemens ook daadwerkelijk in wetgeving weet om te zetten. Parlementair historicus Bert van den Braak heeft die vraag onlangs, voor wat Rutte II betreft, op de website parlement.com beantwoord.
Het resultaat is misschien niet verrassend, maar desondanks interessant en relevant. Rutte II, de ministersploeg die erop aankoerst om straks 90 procent van zijn aanvankelijke voornemens in wetten te hebben omgezet, scoort bij het criterium ”wetgevende resultaten” zeer hoog, laat een gedetailleerde tabel van Van den Braak zien. Zoals ook Kok I (1994-1998), Lubbers I (1982-1986) en Balkenende II (2003-2006) op wetgevend en hervormend terrein véél bereikten.
Is daarmee het laatste woord gezegd? Absoluut niet. Wie tot een zo compleet mogelijke classificatie van kabinetten wil komen, zal daar nog minimaal één andere factor bij moeten betrekken: hoe makkelijk of moeilijk waren de omstandigheden waarin het kabinet moest opereren? Hoe rustig of turbulent was het wereldtoneel? Hoeveel tegenwind kreeg het vanuit samenleving en vakbonden?
Het is onder meer om deze reden dat het kabinet-De Jong (1967-1971) tegenwoordig door historici tamelijk hoog wordt aangeslagen. Het vereiste immers van oud-duikbootkapitein Piet de Jong nogal wat stuurmanskunst om in de roerige jaren zestig het schip van staat netjes in de vaargeul te houden.
Juist om dát alles te kunnen beoordelen en overzien, is veel tijdsverloop nodig. Het zullen daarom pas de parlementaire historici van de toekomst zijn die een afgewogen eindoordeel kunnen geven over de prestaties van Rutte, Asscher, Opstelten, Dijsselbloem en hun kompanen.
De kans dat Rutte II in het rijtje slechte kabinetten komt, lijkt echter niet groot. En wat nu in elk geval al vaststaat: dit kabinet komt zeker terecht in de categorie bijzondere en trendsettende kabinetten. Rutte II is in Nederland immers sinds vele decennia het eerste minderheidskabinet –zij het dat de term ”minderheid” alleen voor de Eerste Kamer geldt– dat via een vaste constructie met maar liefst drie oppositiefracties tot een zeer vruchtbare samenwerking én wettenproductie weet te komen. Dat is hoe dan ook historisch.
