Vooral in reformatorische kringen wordt die 31e oktober nog steeds herdacht als een belangrijk markeringspunt in de kerkgeschiedenis. En dat is het ook. Niet zozeer de dag zelf, maar wel wat er in de jaren daarna gebeurde. De Bijbel werd weer ontdekt als het Woord van God. Rechtvaardiging van de goddeloze gaat niet via de weg van de goede werken, maar via de weg van het geloof. Genade hoeft niet verdiend te worden, maar wordt geschonken. Sola fide, sola gratia, sola Scriptura. Hervormingsdag is traditioneel ook een dag die gevierd wordt in een klein oecumenisch verband. Niet zelden zoeken kerkelijke gemeenten van gereformeerde snit elkaar op om gezamenlijk een dienst te beleggen om dat te herdenken wat in 1517 in gang werd gezet. De bijdragen worden netjes verdeeld over de organiserende kerkverbanden. De één opent de avond, de ander houdt de meditatie en de derde sluit. Waarna gezamenlijk uit volle borst enkele coupletten van het Lutherlied worden gezongen. Niets mis mee, met zo’n oecumenische bijeenkomst.

Wel is het opvallend dat de zondag ná de 31e oktober van ook maar de minste oecumene tussen hen die op Hervormingsdag nog gebroederlijk onder één kerkelijk dak zaten weinig te merken is. De kerkelijke ramen en deuren zijn weer zorgvuldig gesloten en van herkenning lijkt geen sprake. Om over vormen van samenwerking, laat staan over eenheid, niet meer gesproken wordt.

Op 31 oktober herdenken we óók –het wordt nogal eens vergeten– een van de grootste kerkscheuringen uit de geschiedenis. Met dat Maarten Luther in de ban gedaan werd, scheurde de paus eigenlijk zelf de kerk.

Van Luther is bekend dat die kerkscheuring nimmer zijn intentie is geweest. De eenheid van de christenheid stond bij hem zeer hoog aangeschreven, ook al kwam hij op voor de Bijbelse waarheid.

In 2014 wordt het Lutherlied nog wel samen gezongen. Maar verder komt het vaak niet.

Er worden juist op Hervormingsdag hoge en ware woorden gesproken over de kern van het christelijk geloof. De drie sola’s worden op de 31e oktober met veel vuur aan het kerkvolk voorgehouden, maar op 1 november blijkt dat er toch wel wat méér is dat scheiding maakt.

Het is zeker waar dat een eenheid zonder waarheid niet Bijbels is. Een eenheid die wezenlijke zaken aan de kant schuift omwille van die eenheid, is niet de oecumene die de reformatoren voorstonden.

Niet minder is het waar dat we tegenwoordig soms wel zeer eenzijdig de nadruk leggen op de waarheid, waardoor er niet eens ruimte is om over eenheid te spreken. De Bijbel speelt waarheid en eenheid –vrede– niet tegen elkaar uit, maar verbindt ze. „Hebt dan de waarheid en de vrede lief” (Zacharia 8:19).