De demonstranten trokken van de sjiitische wijk Sadr City naar het Firdousplein in het centrum van Bagdad, bekend van het neerhalen van een standbeeld van Saddam dat op 9 april de val van diens regime bezegelde. Velen droegen portretten bij zich van Muqtada al-Sadr, de zoon van een geestelijke die in 1999 door vermoedelijke agenten van Saddam om het leven is gebracht.

De sjiieten maken de meerderheid uit in Irak, maar werden door het regime van Saddam bloedig onderdrukt. Sinds de gevangenneming van Saddam op 13 december laten zij hun aanspraken op een proportioneel aandeel in de macht steeds luider horen.

„Sinds de val van Saddam hebben wij onze totale vrijheid gekregen. We vragen om executie van de ongelovige Saddam, die onze zoons heeft gedood en in massagraven gestopt”, zei de 40-jarige Karima Hanoun door haar zwarte sluier heen. Ze verklaarde dat elf leden van haar familie door Saddam zijn geëxecuteerd.

In een verklaring van de demonstranten werd gezegd dat Saddam voor een Iraakse rechtbank terecht moet staan voor misdaden tegen de mensheid. „We benadrukken onze verwerping en veroordeling van het onterechte Amerikaanse besluit”, aldus de verklaring. „Vergeet Amerika de kreten van de kinderen en wezen en de tranen van de vrouwen die huilen bij het graf van hun zoons en mannen?”

De demonstranten lieten ook bezwaren horen tegen het idee om van Irak een federale staat te maken, omdat zij vrezen dat het land uiteen zal vallen als de Koerden het in het noorden voor het zeggen houden.

De demonstraties waren overigens veel kleiner dan maandag, toen bijna 100.000 sjiieten in Bagdad de straat op gingen om steun te betuigen aan hun hoogste geestelijk leider, grootayatollah Ali al-Husseini al-Sistani, en diens oproep voor algemene verkiezingen.

De Britse regering steunt de eis van de sjiieten dat er door directe verkiezingen een nieuw tijdelijk bestuur in dat land komt. Dat kopt The Guardian in de editie van vandaag. Londen neemt daarmee afstand van de Amerikanen. Die willen de leden van een tijdelijke nationale assemblee laten kiezen door provinciale notabelen. Die assemblee kiest uiteindelijk weer een overgangsregering. De Amerikanen stellen zich op het standpunt dat er geen tijd meer is voor een echte stembusgang omdat er geen kiesregisters zijn en omdat het land nog verre van stabiel is.

Volgens The Guardian vindt de Britse minister van Buitenlandse Zaken, Straw, dat Washington naar de grieven van de sjiieten moet luisteren. Het probleem van de gebrekkige registratie van kiezers is volgens Londen op te lossen door reeds bestaande bevolkingsregisters te gebruiken. Die bestaan er onder meer voor de voedseldistributie onder het regime van Saddam Hussein. Bovendien zal de veiligheidssituatie alleen maar beter kunnen worden als de Irakezen een stem krijgen.

Volgens bronnen van The Guardian zouden de Amerikanen op het punt staan concessies te doen in de netelige kwestie.

De hoge commissaris voor de vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR), R. Lubbers, heeft dinsdag zijn hoop uitgesproken dat zijn organisatie geleidelijk weer kan terugkeren naar Irak. Maar de UNHCR gaat pas Bagdad in als de macht aan de Irakezen is overgedragen. „Ik hoop dat we in de komende zes maanden geleidelijk kunnen terugkeren”, zo zei Lubbers dinsdag in Brussel. De UNHCR wil beginnen in de Koerdische regio’s in het noorden en het gebied rond de zuidelijke stad Basra. Lubbers zei dat een terugkeer naar Bagdad pas mogelijk is „in een Iraaks land met een Iraakse regering en Iraakse ministers.”

De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) schelden Irak het grootste deel van zijn schuld kwijt. Dat heeft sjeik Kalifa bin Zayed, de kroonprins van Abu Dhabi, dinsdag bekendgemaakt na een bezoek van James Baker, de Amerikaanse gezant voor de schuldenlast van Irak. Irak staat voor 3,8 miljard dollar in het krijt bij de VAE. Zodra Irak een eigen regering heeft, komen er gesprekken over de kwijtschelding van het grootste deel daarvan, zei sjeik Kalifa. Baker reist de wereld rond om zo veel mogelijk landen ertoe te bewegen mee te werken aan de reductie van de Iraakse schuldenlast van meer dan 120 miljard dollar.