Uit berekeningen van het Centraal Planbureau bleek vorige week nog dat het waarschijnlijk erg mee zal vallen met de toestroom van Oost-Europese werknemers. Verwacht werd eerder dat tienduizenden -voornamelijk Polen- gebruik zouden maken van het vrije verkeer van personen om in Nederland aan de slag te gaan. Volgens het CPB zal het jaarlijks om niet meer dan 5000 tot 10.000 mensen gaan.

De CPB-analyse bracht enige ontspanning in een slepend conflict in de boezem van het kabinet. Minister Zalm van Financiën wil via scherpe maatregelen voorkomen dat de Nederlandse arbeidsmarkt wordt overspoeld met arbeidskrachten uit de toetredende EU-lidstaten. Lijnrecht tegenover hem stond minister Brinkhorst (Economische Zaken) die per se wil vasthouden aan het vrije personenverkeer in de EU.

Minister Zalm heeft zijn oorspronkelijke standpunt naar aanleiding van de CPB-analyse afgezwakt. Zijn VVD-partijgenoot Rutte maakt daarvan nu gebruik door een compromisvoorstel te lanceren. Volgens hem moet er een maximum worden gesteld bij het aantal arbeidsmigranten. Hij gaat voorlopig uit van een migrantenquotum van 20.000 tot 30.000 mensen per jaar, een getal dat dus ruim boven de door het CPB verwachte instroom ligt.

Verder wil Rutte de eis stellen dat arbeidsmigranten een werkvergunning aanvragen voor zij naar Nederland komen. Dat zou het ministerie van Sociale Zaken de gelegenheid geven de migrantenstroom goed in de gaten te kunnen houden. Overigens zou het niet gaan om een vrij lichte vergunningeis. Ook in dat opzicht zoekt Rutte het compromis tussen Zalm en Brinkhorst (D66).

Rutte geeft in zijn voorstel geen duidelijkheid over wat het kabinet zal doen als het door hem gewenste migrantenquotum onverhoopt toch zou worden overschreven. In dat geval zal het kabinet „de situatie opnieuw bezien”, schrijft hij.

De hele discussie speelt zich af binnen de mogelijkheden die de Europese Unie de lidstaten biedt om af te wijken van het basisprincipe van vrij personenverkeer. Vanaf mei, het moment dat tien nieuwe landen toetreden, kunnen zij hun grenzen nog twee jaar lang geheel of gedeeltelijk dichthouden voor migranten uit deze landen. Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Finland, Spanje en België hebben al aangekondigd daar gebruik van te willen maken. In Nederland pleiten de coalitiepartijen CDA en VVD daarvoor.