De commandant van de Koninklijke Marechaussee (KMar) stuurt dagelijks 6000 man aan voor grensbewaking, recherchewerk, buitenlandse missies en de beveiliging van personen en paleizen. Ook de politie kan een beroep op de KMar doen voor bijstand. „We zijn maximaal gemotiveerd om boeven te vangen.” Verder is Leijtens als gouverneur der residentie verantwoordelijk voor het militair ceremonieel in Den Haag. De vlaggetjes en vaantjes op Prinsjesdag bijvoorbeeld. „Leuk werk.”

Wat is de betekenis van 200 jaar marechaussee voor het koninkrijk?

„De marechaussee staat voor de veiligheid van de staat, het land, het koninkrijk. Met 6000 man, 7 keer 24 uur, wereldwijd. In 1814 is dat begonnen met de landsgrenzen en grote wegen. Het takenpakket is nu véél breder. Op vliegvelden, tijdens missies. Heel breed, omdat we zo veel kunnen. Dat vraagt ook veel vakmanschap.”

Wapenfeiten?

„De verleiding is om hoogtepunten met massale inzet te noemen. De Tiendaagse Veldtocht tegen België in 1830 bijvoorbeeld. Of de inzet bij de krakersrellen in de jaren 70 en 80, tijdens de atoomtop afgelopen maart in Den Haag en na de ramp met vlucht MH17 in Oekraïne. Het zijn echter ook de kleine dingen van elke dag. Een gezin helpen op Schiphol met hun paspoorten. Of het opvangen van asielzoekers.”

Uitdagingen?

„De wereld is onvoorspelbaarder geworden. Neem de recente gebeurtenissen wereldwijd. Syrië, Irak, Mali. Wie had dat kunnen denken? In ons vak moet je zulke ontwikkelingen één of twee stappen voor zijn.”

Is het mogelijk daarop te anticiperen?

„Anticiperen is moeilijk, we proberen ons wel te prepareren. De marechaussee moet zorgen klaar te staan voor plotselinge gebeurtenissen. De wereld wordt op dit moment geteisterd door aanslagen met een intensiteit die we jaren niet gezien hebben. We kunnen niet uitsluiten dat die zich ook in Nederland voordoen. We moeten ons prepareren op het gebruik van geweld.”

Hoe reageert Nederland op een aanslag als in Ottowa, in Canada?

„Direct na de aanslag heb ik contact gehad met de NCTV, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Wat betekent deze aanslag voor Nederland? Wat kunnen we doen om dit te voorkomen? De NCTV heeft geen extra maatregelen genomen, na het ingestelde verscherpte toezicht in de openbare ruimte van begin deze week. Eventuele interne maatregelen houd ik liever intern.”

Als commandant bent u verantwoordelijk voor de BSB, de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten, de meest geharde manschappen van Nederland, maar ook voor de vlaggetjes op Prinsjesdag. Bijzondere combinatie.

„Een leuke combinatie. Deze diversiteit vult ook mijn agenda. De marechaussee is nu eenmaal een politieorganisatie met militaire status. De verbinding tussen beide activiteiten is dat ik als gouverneur ook veel ambassadeurs spreek. Over hardcore beveiliging bijvoorbeeld.”

Waar ligt uw hart: bij de BSB of Prinsjesdag?

„Het allerliefst doe ik allebei. Mijn vak is marechausseewerk. Op Prinsjesdag mag ik paardrijden. Een grote hobby van me.”

De marechaussee heeft veel werk verzet na de ramp met vlucht MH17. Hoe kijkt u daarop terug?

„Met veel trots. Na deze afschuwelijke gebeurtenis was het geen enkel probleem om mijn mensen te motiveren. In Oekraïne voor de bescherming van onderzoekers, op Schiphol voor het onderzoek naar de toedracht van de ramp, op Eindhoven voor het dragen van de kisten. Midden in de vakantie. Ik heb echter geen piep of kraak gehoord.”

Nederland heeft veertig ongewapende marechaussees naar de rampplek gestuurd. Was een grotere, robuuste missie niet logischer geweest?

„Dat is een politieke keus. Ik sta daar nog steeds achter.”

Had u als marechaussee niet liever een gewapende missie gehad?

„Niet het wapen maakt het verschil, maar de manier waarop manschappen zich gedragen. Wapens hadden het niet veiliger gemaakt.”

Welke rol heeft de BSB gespeeld?

„De BSB is ingezet voor de persoonsbeveiliging van minister Timmermans bijvoorbeeld. Ook op de rampplek zijn ze actief geweest, maar niet als BSB’er. De ongewapende groep bestond uit een mix van manschappen.”

Wat zijn de ”lessons learned”?

„Onze evaluatie is nog in volle gang. We hebben echter te vroeg te veel mensen op de mat gebracht. Uiteindelijk zijn er veel minder gegaan. Zo’n missie is aan de voorkant echter lastig in te schatten. Je zou willen dat je vooraf meer zou weten over zo’n rampgebied.”

De marechaussee viert haar 200-jarig bestaan, inclusief vijf oorlogsjaren waarin de organisatie vooral een nazibolwerk was.

„Klopt. Daar zijn we niet trots op.”

Een zwarte bladzijde?

„Individuen in de organisatie zijn in de oorlog fout geweest. Er zijn echter ook mensen die mooie dingen hebben gedaan, Joden hebben gered, het verzet hebben gesteund. Het zijn echter niet onze meest fraaie jaren.”

Toch was de marechaussee ook als organisatie verantwoordelijk voor de bewaking van Kamp Westerbork.

„Daar kan ik niets aan veranderen. De organisatie was in de oorlog gekaapt door de Duitsers. Ik loop niet weg voor dat feit.”

Hebt u overwogen de viering vijf jaar uit te stellen?

„Eigenlijk niet. Politie, landmacht en marine vieren hun jubileum ook inclusief oorlogsjaren. Voor ons is 1814 een hard jaartal.”

Sommigen vinden de viering van 200 jaar een ongehoorde schande.

„Dat laat ik voor hun rekening. Ik begrijp de gevoelens. In ons jubileumboek geven we de oorlogsjaren bewust aandacht, we halen de minder fraaie jaren er niet tussenuit.”

Een trend is om voor van alles excuus aan te bieden. Een optie?

„De vraag is aan wie? En koop ik daarmee fouten in de oorlogsjaren af? Ik voel me verantwoordelijk voor de hele marechaussee. Daar sta ik voor. Ik zoek, net als mijn voorganger, het gesprek met groepen betrokkenen. Ik wil aan iedereen uitleggen hoe wij erin staan.

De marechaussee is in de Tweede Wereldoorlog echter ook actief geweest in Engeland bij de beveiliging van de koninklijke familie én bij de landing in Normandië. Ik kijk naar beide zijden van de medaille.”

Geprepareerd op geweld

Bewaken, beschermen, beveiligen. De Koninklijke Marechaussee, het gendarmerie­korps van Neder­land, bestaat zondag precies 200 jaar. ”KMar, als het erop aankomt”. Vandaag viert het korps zijn jubileum. Op de Wapendag in Apeldoorn. Samen met prinses Beatrix.

De Koninklijke Marechaussee (KMar) staat in Nederland –en wereld­wijd– dag en nacht paraat voor de beveiliging van strategisch belangrijke locaties. Van luchthavens tot paleizen, van de buitengrenzen van Europa tot oorlogs- en crisisgebieden.

De marechaussee beveiligt belangrijke personen in Nederland, escorteert leden van het Koninklijk Huis en diplomaten én beschermt de luchtvaart tegen terrorisme. En geldtransporten van De Nederlandsche Bank tegen criminelen.

De marechaussee treedt op als politie voor landmacht, luchtmacht en marine en doet onderzoek naar eventuele strafbare feiten van militairen. Verder begeleidt de KMar colonnes, houdt verkeerscontroles en voert patrouilles uit. Ter land, ter zee en in de lucht.

De bijstandseenheid van de mare­chaussee komt in actie als de inzet van de mobiele eenheid bij de handhaving van de openbare orde onvoldoende is. Bijvoorbeeld bij grof geweld of grote dreiging.

Ontstaan

Het ontstaan van de Koninklijke Marechaussee voert terug tot begin 19e eeuw. Het platteland kent veldwachters, de grote steden politieagenten. Langzaam groeit de behoefte aan een centraal aangestuurd bereden politiekorps. Eentje met militaire structuur.

Koning Willem I besluit op 26 oktober 1814 per decreet tot de oprichting van het Corps de Maréchaussée. Koningin Wilhelmina wijst in 1908 de beveiliging van haar paleizen toe aan de marechaussee. Vanaf 1919 maakt het korps deel uit van het politiebestel, samen met de gemeente­politie, het Korps Politietroepen en de rijksveldwacht.

De oorlogsjaren vormen een zwarte bladzijde voor de marechaussee. Op 5 juli 1940 verliest het korps de status ”koninklijk”. Op last van de Duitse bezetter bewaakt de marechaussee Kamp Westerbork. Vanuit zeven wachttorens.

De marechaussee is tot juli 1942 betrokken bij de deportatie van Joden. Zij ziet toe op een ordelijk vervoer in veewagens. Niet elke marechaussee was echter nazisympathisant. Enkelen proberen het lijden van de Joden te verlichten. Soms met gevaar voor eigen leven.

Het korps blijft ook buiten Nederland voortbestaan. Zo’n 400 marechaussees beveiligen tijdens de oorlog de koninklijke familie in Engeland. En maken deel uit van de Prinses Irene Brigade.

Inzet

Na de Bevrijding krijgt de marechaussee de status ”koninklijk” terug. De regering handhaaft de rijkspolitie voor het gebied buiten de steden. Dit korps verdwijnt in 1994, waarbij de regionale politie en het KLPD (de huidige nationale politie) aantreden.

Op 3 juli 1956 wordt prinses Beatrix benoemd tot schuts­vrouwe der Koninklijke Marechaussee. De KMar opereert sinds 1998 als zelfstandig krijgsmachtdeel en krijgt in 2007 dankzij een wetswijziging volledige opsporings­bevoegdheid.

Redelijk nieuw voor de mare­chaussee is de deelname aan uitzendingen naar het buitenland, bijvoorbeeld de politietrainingsmissie in Afghanistan. Van 2011 tot 2013 traint Nederland zo’n 700 politieagenten in de provincie Kunduz.

De marechaussee komt in actie na de ramp met vlucht MH17 in juli. Nederland stuurt veertig –ongewapende– marechaussees naar Oekraïne om te helpen bij de zoektocht naar menselijke resten en persoonlijke bezittingen. De inzet van gewapende manschappen zou de onrust vergroten, is de gedachte.

Zondag bestaat de Koninklijke Marechaussee 200 jaar. Vandaag heeft prinses Beatrix in Apeldoorn de viering van het KMar-jubileum bijgewoond.