De bezwaren binnen orthodox-christelijke kring tegen films lijken met ”Noah” (Engels voor Noach) te verdampen. Er is in deze productie geen sprake van seksuele uitspattingen, overspel, bruut geweld, drank enzovoort. Ook het feit dat mensen in een film een rol spelen en dus ”doen alsof” (noem het maar veinzen) is tot een minimum gereduceerd. Er zijn spelers die sommige episoden spelen. Maar een groot deel van de film is animatie. Dat betekent dat veel figuren achter het beeldscherm zijn geconstrueerd zonder dat er mensen daadwerkelijk een rol spelen. En eerlijk is eerlijk: de productie zit technisch nog knap in elkaar ook.

Inhoudelijk zijn er ook positieve opmerkingen te maken. Op veel punten wordt de geschiedenis zoals die in de Bijbel is beschreven serieus genomen. Zo worden Adam en Eva gezien als historische figuren. Hun zonde –het eten van de verboden vrucht– wordt niet verzwegen. Het grote onderscheid tussen Kaïn en Abel komt nadrukkelijk aan de orde. Noach wordt geportretteerd als een man met een groot geloof.

Is de conclusie gewettigd dat ”Noah” een acceptabele film is? Voor de Amerikaanse christelijke televisiemaatschappij National Religious Broadcasters (NRB) is dat niet zonder meer het geval. Zij weigerde een advertentie voor de film waarin beweerd werd dat ”Noah” betrouwbaar verslag doet van de zondvloed. Hooguit kon de producent beweren dat hij door de geschiedenis uit Genesis was geïnspireerd. De NRB stelde deze eis omdat ze „te veel interpretatie en fantasie” in deze film tegenkwam. „Je mag niet suggereren een documentaire aan te bieden als het vooral fictie is”, zo zegt een woordvoerder van deze televisiemaatschappij.

Natuurlijk kan men categorisch speelfilms afwijzen. En daar zijn nog steeds valide argumenten voor te noemen. Ds. C. J. Meeuse, predikant van de Gereformeerde Gemeenten, zet ze op toegankelijke wijze uiteen in zijn boekje ”Schijn bedriegt”. Wie die lijn volgt, zit aan de veilig kant. Meeuse staat hierin niet alleen. Wie het Engels goed beheerst kan hetzelfde geluid tegenkomen in een preek van David Murray, predikant van de Free Reformed Church in Grand Rapids (VS).

De vraag is echter of vandaag de dag daarmee elke discussie ten einde is. In ieder geval overtuigt ze veel christenen niet, die in films over figuren of momenten uit de Bijbelse geschiedenis een prachtig evangelisatiemiddel zien. Jongeren, zeker ook in reformatorische kring, die via internet vrij toegang hebben tot onder andere allerlei films, vinden dat de categorische afwijzing van de film achterhaald is. Op grond daarvan zullen zij niet weerhouden worden naar ”Noah” te kijken. Zij dienen met andere, meer inhoudelijke overwegingen aan het denken te worden gezet.

Die zijn er in het geval van de film ”Noah” zeker. Onverlet de positieve dingen die zojuist zijn genoemd, wijkt de film op belangrijke punten af van de Bijbelse geschiedenis. Wie de film bekijkt, komt tot de conclusie dat de makers op soms subtiele wijze nogal vrij omgegaan zijn met het geschiedverhaal uit Genesis.

Noach wordt in de Bijbel getekend als een getrouw knecht van God. Hij leed onder de mateloze zondigheid van zijn tijdgenoten. Voortdurend riep hij op tot bekering tot de levende God. De zonden van de aardbewoners waren een grove aantasting van Gods eer en streden met Zijn rechtvaardigheid. Dat was Noach tot groot verdriet. Hijzelf betrouwde op de Heere en hield zich vast aan Zijn verbond. Naast zijn prediking bouwde hij jaar op jaar aan de ark. Zowel Noachs woorden als zijn daden waren erop gericht dat God weer geëerd zou worden door de mensen op aarde. Daarom riep hij: „Bekeer u en leef.”

Die hoogste drijfveer van Noach wordt in de film ernstig vervormd. Het beeld van deze dienaar van God, gericht op behoud van mensen, wordt omgewerkt tot een dienaar van God die vooral bezorgd is over het behoud van de natuur. Sommige christelijke critici van de film stellen daarom: Noach is in de film ”Noah” een gedreven milieuactivist geworden.

Een fragment uit deze film maakt dat duidelijk. Noach raakt zo ontzet over de verdorvenheid van het menselijk geslacht dat hij de overtuiging krijgt dat het menselijk geslacht niet kan en mag overleven. Dat leidt ertoe dat hij in de film op zeker moment zijn kleindochtertje wil doden, zodat het menselijk geslacht na het overlijden van hem en zijn eigen kinderen niet zal voortbestaan. Alleen de dieren moeten worden gered. Dat is zijn missie.

Behalve dat deze episode op geen enkele wijze teruggaat op de Bijbelse geschiedenis en dus ontsproten is aan de fantasie van de maker, wordt Noach hier geportretteerd als een mens die beheerst wordt door obsessies. Noach was een zondig mens, dat heeft zijn latere leven duidelijk laten zien. Denk aan zijn dronkenschap. Maar hij was wel een man die zich vasthield aan God en Zijn verbond, waarin de Heere beloofde mensen van geslacht tot geslacht te onderhouden.

Tijdens het verblijf in de ark vertelt Noach zijn kinderen het scheppingsverhaal. „Zo begon de geschiedenis; daar komen we vandaan.” Maar hij doet dat op een manier die niet strookt met de geschiedenis die wordt beschreven in Genesis 1 tot en met 3. De volgorde van het scheppingshandelen wordt zodanig aangepast dat hij past in het evolutiedenken. Op die manier hebben de makers geprobeerd de kloof tussen schepping en evolutie te dichten en wordt de film ”Noah” een voertuig voor de gedachten van –op zijn best– theïstische evolutie.

Nog een opvallend element. Er is in de film sprake van het werk van de gevallen engelen. Maar anders dan de Bijbel leert, doen ze niet alleen kwaad; verleiden ze niet alleen tot zonde. Ze helpen mensen ook. En dat wordt in de film door God bestraft. Hij wil niet dat deze gevallen engelen mensen helpen. Daarom verandert Hij hen in stenen pilaren. De conclusie is dan dat de gevallen engelen genadiger en hulpvaardiger zijn dan de God van hemel en aarde. In een latere episode in de film helpt een ander deel van de gevallen engelen Noach bij het bouwen van de ark. Ze houden mensen die het project willen vernielen op afstand. Wanneer deze voormalige engelen in die strijd met de mensen omkomen, mogen ze terug naar de hemel, waar ze in ere worden hersteld. Duidelijk zal zijn dat dit volstrekte fantasie is en in strijd met hetgeen de Bijbel zegt. Voor de gevallen engelen is er geen enkele mogelijkheid tot redding.

Een vierde aspect dat moet worden genoemd is de plaats die God in de film inneemt. Noach krijgt geregeld instructies van Hem. Maar Hij blijft een mythische persoon Die voor de kijker op onzichtbare wijze het schaakbord van de wereldgeschiedenis bespeelt.

Natuurlijk kan men tegenwerpen dat het ook onmogelijk is God te spelen. Dat is beslist waar. Maar daar zit tegelijk ook een fundamenteel bezwaar. God bepaalt de geschiedenis. Hij is in de Bijbel op elke bladzijde aanwezig. Maar Hij valt op geen enkele wijze na te rekenen, laat staan na te spelen. Dat kan niet en dat mag niet. De geestelijke wereld laat zich niet in beelden vangen.

Er zou meer te noemen zijn. Maar deze voorbeelden zullen in ieder geval duidelijk maken dat de film ”Noah” bepaald niet een ”Bijbels verantwoorde” film genoemd kan worden. Integendeel. Op belangrijke punten wijkt hij af van de zondvloed- en heilsgeschiedenis zoals die wordt beschreven in Genesis.

Dergelijke bezwaren beperken zich niet alleen tot films over momenten of figuren uit de Bijbel. Zij zijn regelmatig ook aan te voeren tegen romans over Bijbelse figuren. Op dit punt is er geen verschil. Wel geldt in het algemeen dat beelden indringender zijn dan teksten.

De maker van de film ”Noah” heeft zich ingespannen om een mooie productie neer te zetten. Filmtechnisch is hij daarin geslaagd. Maar om dat te bereiken heeft hij de historische waarheid van de Bijbel ernstig geweld aangedaan. Daarmee is ook elk argument vervallen dat deze film een functie zou kunnen vervullen in verbreiding van de Bijbelse boodschap.

media.sermonaudio.com/mediapdf/8507171319.pdf voor preek van David Murray.