De vrije gemeente van Katwijk aan Zee ontsproot in 1979 aan de plaatselijke christelijke gereformeerde kerk. Er was nooit onenigheid geweest, maar een beroep op ds. K. van den Belt uit Clifton (Verenigde Staten) bracht de gemoederen in beroering.

Gemeentelid D. C. Heemskerk zegt, terugziende: „De christelijke gereformeerde kerk hier op het dorp was, na het vertrek van ds. H. C. van der Ent in 1978 naar Dordrecht, vacant gebleven. Nadat ds. Van den Belt hier twee zondagen had gepreekt, werd op hem een beroep uitgebracht. Dat gaf echter onenigheid, met de classis, maar ook binnen de kerkenraad en in de gemeente. Er was een deel dat erg onder de indruk was van de prediking van ds. Van den Belt, een ander deel begeerde hem niet als eigen herder en leraar.”

De kerk scheurde. Het afgesplitste deel kwam met ds. Van den Belt, die het beroep aannam, op zichzelf te staan. Ds. Van den Belt werd in de hervormde Ichthuskerk door ds. G. den Boer -uit het Friese Twijzel- bevestigd tot predikant van Katwijk aan Zee. Heemskerk: „In die dienst waren ds. S. de Jong uit Ouddorp en de oud gereformeerde ds. C. Smits uit Hardinxveld-Giessendam aanwezig.”

Er werd gekerkt in de UNI-zaal (”Uitspanning na Inspanning”) van de plaatselijke muziekvereniging, aan de Wethouder Ouwehandstraat. Iedere zaterdagmiddag werden de kansel, het orgel en de stoelen geplaatst. Op maandagmorgen werden ze weer verwijderd, al die jaren lang. Heemskerk: „We hebben daar aangenaam gekerkt.” De Boer: „We hebben er veel opening in het Woord ontvangen.”

In 1995 ging ds. Van den Belt met emeritaat. Nog steeds woont hij (76 jaar oud) in Katwijk aan Zee. Lerend ouderling J. de Boer deed op 1 oktober van datzelfde jaar zijn intrede in de vrije Katwijkse gemeente. Bevestigd werd hij op de biddag in maart 1996 door ds. M. Pronk, predikant van de vrije oud gereformeerde gemeente te Kralingseveer.

De Boer had van 1969 tot 1973 de catechetenopleiding gedaan, gevolgd door de cursus hulpprediker in de Nederlandse Hervormde Kerk. Op een aantal plaatsen had hij reeds pastoraal werk gedaan, in de hervormde evangelisatie te Vaassen, in de hervormde gemeente te Ouddorp, in de vrije oud gereformeerde gemeente te Terneuzen, waar hij in 1984 de vorig jaar overleden ds. A. de Reuver opvolgde, en in de inmiddels opgeheven vrije gereformeerde gemeente te Hardinxveld-Giessendam. Katwijk beriep hem als lerend ouderling.

Het liefst was hij zelf, zegt De Boer (64 jaar), binnen het kader van de Hervormde Kerk gebleven. „De kerkordelijkheid van de vaderlandse kerk verdient de voorkeur boven het leven in vrije groepen. Maar de weg liep anders, de Heere wees me een ander spoor. Dat heb ik zelf nooit gezocht. De Heere heeft me geroepen om dienstbaar te zijn aan vrije groepen, aan verstrooiden, hier en daar. Ik heb duidelijk ervaren dat Hij me wilde gebruiken om mensen die op welke wijze dan ook buiten de kerk zijn geraakt, te leren, te onderwijzen en te helpen. Ik ben kerkelijk een vreemde weg gegaan, dat is waar, maar nochtans was het Gods weg.”

Ruim 200 leden telde de gemeente bij de instituering. Enkele malen waren er gesprekken met andere kerken om enige samenwerking tot stand te brengen, maar, zegt Heemskerk, „vrije groepen laten zich moeilijk verenigen.”

Het zielental in Katwijk slonk, al de jaren door. Ouderen vielen weg. Jongeren gingen door hun huwelijk veelal over naar een van de tien hervormde gemeenten ter plaatse. In 2003 waren er nog ongeveer 35 gemeenteleden, twee diakenen, een ouderling, en voorganger De Boer. In januari vorig jaar werd er reeds gesproken over hoe het nu verder moest. Was het einde daar? Of kon men nog enige tijd verder? Er viel geen besluit. In juni viel het besluit wel, „in veel onderlinge liefde.” En toen was het einde er. De Boer: „We zijn gebleven tot het laatst toe, als een kapitein op een zinkend schip.”

Heeft Heemskerk, die al die 24 jaren bij de vrije christelijke gereformeerde gemeente te Katwijk heeft gekerkt, spijt van zijn kerkelijke spoor? In Katwijk aan Zee is toch altijd een keur aan kerken geweest. Keus genoeg! „Ik erken dat dit vrije kerkelijke leven niet helemaal recht ligt. Maar ik heb er nooit spijt van gehad, want ik heb mogen zien en mogen horen hoe de Heere hier mensen heeft bekeerd. Ik denk er nog met weemoed aan terug. In de hervormde wijkgemeenten hier op het dorp moet je ook een spoorboekje gebruiken om te kijken waar je wel en waar je niet wilt kerken.”

Een noodoplossing blijft een vrije gemeente altijd, erkennen Heemskerk en ouderling De Boer. „De hervormde gemeente van Katwijk heeft het ons nooit moeilijk gemaakt. Ze hadden in het begin wel zoiets van: Waarom nu alweer een kerk erbij? Ze zaten natuurlijk niet op een nieuwe kerk te wachten, maar de verhoudingen zijn altijd redelijk goed geweest. Als in Katwijk de predikanten van de wijken De Noord en Morgenster geen dienst hadden, dan was het bij ons drukker dan anders. Dat kon je goed merken”, zegt De Boer.

En de verhouding met de christelijke gereformeerde kerk waaruit de vrije gemeente voortkwam, hoe is die? Heemskerk: „Die was in het begin niet best, maar dat is gaandeweg weer hersteld. Een zoon van ds. D. Slagboom, die in Katwijk aan Zee heeft gestaan, is zelfs getrouwd met een dochter van ds. Van den Belt. Dat was hier een nieuwe vorm van plaatselijke oecumene.”

De leden van de opgeheven gemeente hebben zich verspreid. Sommigen vonden aansluiting bij de hervormde gemeente, anderen bij de gereformeerde gemeente, bij de gereformeerde gemeente in Nederland of bij de christelijke gereformeerde kerk.

En voorganger De Boer? Zondags preekt hij soms nog, hier en daar, voor een vrije groep. Andere zondagen kerkt hij her en der, bij ds. W. van Vlastuin, bij ds. A. Vlietstra, bij de gereformeerde gemeente als daar een predikant voorgaat en bij de christelijke gereformeerde ds. K. Hoefnagel. „We zijn zwervers geworden. Je zoekt onbewust naar een nieuw tehuis, naar een eigen plek. Ik heb wel eens gezegd graag voorganger te willen worden bij de oud gereformeerden, maar de Heere heeft daar nog geen licht over gegeven. Ik had warme vriendschap met mensen als ds. C. Smits en ds. Joh. van der Poel. In die kring hebben we nog steeds vrienden. Ik durf zelf geen stappen te ondernemen, durf zeker niet ergens te solliciteren. Ik hoop dat het me vergaat zoals Abraham, dat ik ook mag horen: Zie, daar is het land dat Ik u wijzen zal.”

Dit is het eerste deel in een vierdelige serie over recent opgeheven gemeenten. Volgende week dinsdag deel 2.