Iets vergelijkbaars zagen we de laatste jaren gebeuren op het terrein van informatie- en communicatietechnologie (ict). Wij allen werken dagelijks met computers, maar onze kennis ervan gaat niet verder dan het directe gebruiksniveau. Als er iets stuk is of blokkeert, roepen we in paniek de computernerds erbij. Die moeten, met hun onbegrijpelijke vaktaaltje en onnavolgbare vingervlugheid, het zaakje weer op gang helpen. Zíj hebben ervoor doorgeleerd.

Die houding mag dan begrijpelijk zijn, bij de overheid heeft zij de laatste jaren wel tot grote problemen en tot een aanzienlijke geldverspilling geleid. De commissie-Elias, die woensdag haar rapport uitbracht, rolde van verbazing van haar stoel toen zij zich de achterliggende twee jaar verdiepte in tal van mislukte ict-projecten, zoals het politiecommunicatiesysteem C2000, de invoering van de OV-chipkaart of een project bij het UWV. Overal zag de commissie hetzelfde patroon: „Het gaat mis op alle niveaus en in alle stadia. Het is één onoverzichtelijke boel, zonder een scherp uitgangspunt, zonder aansturing, zonder beheersing van de kosten.”

Vooral dat laatste is voor een moderne overheid onvergeeflijk. Zou zij enerzijds, onder druk van Brussel, miljarden bezuinigen, en anderzijds miljarden over de balk smijten? Zo’n houding kan een overheid aan haar burgers niet verkopen.

Let wel, het probleem dat niet iedereen overal deskundig in kan zijn, zal altijd blijven bestaan. Wel moet een zó groot apparaat als de overheid het voor elkaar kunnen krijgen dat zij altijd een groepje mensen paraat heeft dat er wél verstand van heeft, dat haar kan helpen projecten te begeleiden, dat aan de bel kan trekken als ict-bedrijven de overheid aan het lijntje houden, en dat deskundig kan beoordelen wanneer bedrijven juridisch aansprakelijk kunnen worden gesteld voor mislukkingen. Zodat lagere en hogere overheden niet meer automatisch de portemonnee trekken als een project is ‘afgerond’, ook al is dat volkomen geflopt.

Dát, het instellen van een Bureau ICT-toetsing (BIT), is precies wat de commissie-Elias voorstelt. Toegegeven, soms wordt er bij de overheid te veel geëvalueerd en onderzocht. Veel werk van onderzoekscommissies verdwijnt in een la. Zo zal het vast ook de staatscommissie vergaan die, zoals premier Rutte deze week zei, mogelijk wordt ingesteld naar ons tweekamerstelsel.

Maar het rapport van de commissie-Elias mag níét in een la verdwijnen. Daarvoor is het probleem dat zij aansnijdt te urgent en te breed. En daarvoor zijn de financiële belangen te groot.

Zelfs bij de voorzichtigste schatting van Elias kan de overheid jaarlijks gemakkelijk 1 miljard euro besparen. Wat zouden we met dát geld, om maar eens iets te noemen, onze krijgsmacht weer heerlijk kunnen opkalefateren?

Aan de slag dus met die aanbevelingen van Elias!