„Wij zijn geschiedenis aan het schrijven”, las ik deze week ergens op straat in Hongkong. Onder studenten en sympathisanten van de Paraplubeweging die demonstreren naar aanleiding van de inmenging van China in de Hongkongse verkiezingen van 2017, leeft dit gevoel heel sterk. Maar inmiddels zijn er ook inwoners van Hongkong voor wie de maat vol is. Bovendien vrezen ze dat de regering in Peking de situatie zou kunnen aangrijpen om de vrijheid verder te beknotten.

Wie in Hongkong de straat opgaat, doet er goed aan eerst even na te denken over wat hij aantrekt. De demonstranten van de Paraplubeweging dragen gele accenten. Twee weken geleden wisten zij de stad te bezetten om aandacht te vragen voor meer democratie, en inmiddels is de impact overal voelbaar. Een groot deel van de bevolking is het zat, en daarom zijn er ook steeds meer blauwe kledingstukken te zien. Ze worden gedragen door verontruste burgers die zich zorgen maken over de stabiliteit van de economie en het maatschappelijk leven.

Binnen de kerken komt de vraag op hoever je moet gaan met het aankaarten van onrecht in de samenleving. Is het niet veel verstandiger om voor alles te streven naar stabiliteit? Deze vraag zal ook de christelijke kerk in China meer en meer gaan bezighouden.

Christenen

Ook onder christenen is inmiddels een gele en een blauwe groep te herkennen. Het gele kamp bestaat uit sociaal bewogen christenen, die voor meer democratie pleiten om zo sociale problemen aan te kunnen pakken. Ze stellen dat het Evangelie aanzetten geeft tot geweldloos verzet tegen onrecht. De kerk mag niet zwijgend toekijken wanneer zij in de samenleving zaken ontdekt die haaks staan op de Bijbelse boodschap. De blauwe groep is pragmatischer, en brengt hiertegen in dat de vernieuwingsbeweging uit de hand is gelopen en in een impasse is geraakt. Gewone burgers zijn daar de dupe van.

Een ander verschil van mening betreft de relatie met het communistische moederland. Christenen in het blauwe kamp proberen in China geen bedreiging, maar de toekomst te zien. Bovendien is Hongkong een uitvalsbasis voor allerlei missionaire activiteiten, en de betogingen –inclusief de Bijbelse inspiratiebronnen– zijn niet ongemerkt aan Peking voorbijgegaan. Waarom de relatie met China zo op het spel zetten?

Maar de gele groep wijst erop dat de sociale problemen in de volksrepubliek nog veel groter zijn. Ze kiezen dan ook liever de vlucht naar voren. Zwijgen is óók spreken, zeggen ze met Dietrich Bonhoeffer. Bijna zeventig jaar na zijn dood heeft deze Duitse theoloog een grote invloed onder christenen in Hongkong, blijkens de stapels vertaald werk die je er in boekwinkels tegenkomt.

Vitaal

Dat de initiatiefnemers van de Paraplu­beweging bijna allemaal een christelijke achtergrond hebben, is in de westerse media amper aan bod gekomen. Dat is jammer, want zonder deze achtergrond is de beweging niet goed te begrijpen. Volgens een recent artikel van Foreign Policy wordt het christendom in het Westen vaak als irrelevant en wereldvreemd afgedaan. Maar die inschattingsfout zal de Chinese overheid niet maken, zegt hetzelfde artikel.

Peking weet dat het christendom juist buitengewoon vitaal blijkt, en is dan ook gevoelig voor de lange geschiedenis van christelijke invloed in politieke vernieuwingsbewegingen. Te denken valt aan de antiapartheidsbeweging in Zuid-Afrika, de bevrijdings­theologieën in Latijns-Amerika, het instorten van dictaturen in Zuid-Korea en de Filipijnen, en aan de burgerrechtenbeweging in de VS. Steeds weer speelden christenen een prominente rol.

Zijn de gebeurtenissen in Hongkong daarmee de proloog van een soortgelijke vernieuwingsbeweging in China, en zullen christenen daarin opnieuw een belangrijke rol gaan spelen? Die kans is zeer klein, alleen al omdat de Paraplurevolutie vanwege strikte censuur aan de meeste Chinezen voorbij is gegaan. Bovendien zou een dergelijke beweging in de volksrepubliek in de kiem gesmoord worden. De tolerantie van Peking ten opzichte van het christendom heeft haar grenzen, zeker wanneer christenen zich met politiek gaan bemoeien. Toch zijn de recente gebeurtenissen óók voor de kerk in China van belang.

Proeftuin

Je zou Hongkong kunnen zien als proeftuin voor China. Met het oog op de enorme groei die het christendom er doormaakt, zullen daar dezelfde discussies ontstaan als deze weken onder christenen in Hongkong. Want Chinese christenen leven in een context die in meerdere opzichten de over­treffende trap is van de Hongkongse situatie. Hun situatie kenmerkt zich door een autoritair regime, sociale ongelijkheid en ideologische leegte.

Dat op de vragen die zo’n context bij christenen oproept geen eenduidig antwoord voorhanden is, blijkt uit het debat tussen de sociaal bewogen christenen en de pragmatici hier. Deze discussie vraagt dan ook om verdere doordenking en een contextualisatie van Bijbelse begrippen als gerechtigheid, vrede en hoop. Zo worden lijnen voor de toekomst van de Chinese kerk uitgezet en wordt ook door de kérken in Hongkong geschiedenis geschreven.

De auteur woont sinds 2010 samen met zijn vrouw in Hongkong en Sjanghai, werkt als architect in China en studeert theologie aan de PThU.