Hoe had dit voorkomen kunnen worden, is de grote vraag. Mr. Bart Bouter, advocaat van de EGU, roept kerkelijke gemeenten die willen verhuren ertoe op „de voorvragen helder te beantwoorden: Heb je de inkomsten nodig? Ben je je als gemeente bewust van het feit dat je principes ondergeschikt kunnen raken aan het geld?”

Volgens Bouter brengt verhuren altijd een risico met zich mee. „Zeker de actieve verhuur, wat betekent dat je adverteert en dat je je op hetzelfde veld gaat begeven als professionele verhuurinstanties. Harde richtlijnen kun je niet geven.”

Bij het weigeren van een huurder is het zaak dat gemeenten het onderscheid kennen tussen het weigeren van een organisatie en het weigeren van haar activiteiten. Het eerste is discriminatie, het tweede mag. „Discrimineren wil je als kerk niet. Ook de Evangelie Gemeente wilde dat niet. Zij schreef in een mailtje abusievelijk dat ze niet aan een organisatie als Jong&Out wilde verhuren. Dat mailtje is haar bij het College voor de Rechten van de Mens –voorheen de Commissie Gelijke Behandeling– duur komen te staan.”

Had de zaak in het voordeel van de EGU kunnen uitpakken als die e-mail niet verstuurd was?

„Misschien wel. Een e-mail als deze was voor het COC het bewijs van discriminatie. Een mondelinge weigering had dat net zo goed kunnen zijn. Je moet als verhuurder bij een dergelijk keuzemoment goed op je woorden letten. Zit je volgeboekt, dan is er niets aan de hand. Zijn er activiteiten van de eigen gemeente, dan gaan die voor. Ook principiële bezwaren tegen bepaalde activiteiten mogen de doorslag geven. Zo hoef je als kerk je zaal niet te verhuren voor een dienst van een satanskerk. Zoiets gaat finaal in tegen waar je als kerk voor staat. Echter, als iedereen in jouw zaal een verjaardagsfeestje mag geven en je weigert een lid van de satanskerk om er zijn verjaardag te vieren, dan heb je een probleem.”

Volgens Bouter is het nog maar de vraag of het oordeel van het college hetzelfde was geweest als de EGU had gemaild dat er activiteiten werden geweigerd. „Jong&Out wilde een gespreksavond organiseren voor jongeren die uit de kast willen komen of net zijn gekomen. De EGU vond het niet wijs om te verhuren aan organisaties zoals Jong&Out. Homoseksualiteit is een gevoelig onderwerp, zowel binnen als buiten de kerk. De gemeente heeft een verantwoordelijkheid tegenover haar gemeenteleden en wilde niet verhuren, omdat er intern verschillend gedacht wordt over homoseksualiteit.

Ik denk dat het onderwerp homoseksualiteit veel kerkelijke gemeenten in verlegenheid brengt. Toch is het goed dat zij standpunten innemen rond dit thema, want er zitten ook homoseksuelen in de kerk. Daar moet je als gemeente niet voor wegvluchten. Beter is het om je af te vragen: Wat willen we wel en wat niet?”

Ook in andere situaties kan de verhuur van kerkzalen gevoelig liggen. Neem het geval dat de opbaarruimte in de kerk door de begrafenisondernemer gebruikt wordt voor alle overledenen van het dorp.

Kun je als kerk het gebruik van het gebouw weigeren omdat de overledene niet wordt begraven maar gecremeerd?

„Dat is een lastige. Ik durf hier geen ja of nee op te zeggen. Het is natuurlijk de vraag of je überhaupt mensen, ook overledenen, de toegang tot de kerk moet ontzeggen.”

Er is, aldus de advocaat, een onderscheid tussen het verhuren van de kerk zelf, de kerkzaal dus, en een zaaltje bij de kerk. „Het is een gevoelskwestie, maar ik denk dat veel kerkgangers dat onderscheid maken. In een zaaltje naast of tegenover de kerk kan meer dan in de kerk zelf waar zondags de diensten worden gehouden.”

Hoeveel kerken zitten op dit moment in eenzelfde situatie als de EGU?

„Daar zijn geen gegevens van, maar ik denk veel. Er zijn heel wat kerken waarvan je op de website kunt zien dat ze zalen verhuren, met prijzen erbij. Op dat moment bevindt een kerk zich op hetzelfde niveau als andere verhuurders in het maatschappelijk verkeer. Als je een onkostenvergoeding vraagt voor mensen uit je eigen kerkelijke gemeente, dan is het een ander verhaal. Handel je uit winstoogmerk of is er een huuraanbod waarvan iedereen kennis kan nemen, dan ben je een actieve verhuurder en val je ook onder de Algemene wet gelijke behandeling, die op dit soort zaken van toepassing is.

Actief verhuren zonder zaken zwart op wit te stellen hoeft niet direct te betekenen dat je als kerkelijke gemeente een probleem hebt. Het kan honderd jaar goed gaan, ook als je niets hebt vastgelegd. Maar je hoeft maar één huurder op verkeerde gronden te weigeren en de boot is aan. De EGU hangt nu een strafzaak boven het hoofd. Een van de kerkbestuurders werd een dag na de uitspraak van het College voor de Rechten van de Mens benaderd door de politie voor een tweede verhoor.”

Had de EGU op basis van de uitspraak van het college haar beleid niet kunnen wijzigen?

„Dat had gekund, maar dan nog is ze in overtreding geweest. Daarvoor werd mijn cliënt verhoord.”

Zou de rechter tot eenzelfde gevolgtrekking zijn gekomen als het college?

„Het college is de commissie die onderzoekt of de gelijke behandelingswetgeving wordt nageleefd. Als iemand zich gediscrimineerd voelt, is de aangewezen route dan ook vaak om een klacht in te dienen bij dit college. Afhankelijk van het oordeel zou je vervolgstappen kunnen nemen.

Als je bedoelt of de strafrechter tot eenzelfde oordeel komt als het college, is mijn antwoord: ik weet het niet. Het hoeft niet zo te zijn. De juridische vraag die in een strafzaak aan de orde komt, is een andere vraag dan die het college moest beantwoorden. Bij een strafzaak is er ook meer ruimte voor persoonlijke omstandigheden en voor de feitelijke gang van zaken.”

Heeft u een paar adviezen voor kerken die zalen verhuren?

„Denk ten eerste aan het al genoemde onderscheid tussen een organisatie die wil huren en haar activiteiten. Denk ten tweede na over hoe je jezelf omschrijft en laat ten derde weten wat dit betekent voor je gebouw. Als je aangeeft wie je bent en wat je gelooft, vloeit daaruit voort dat bepaalde dingen wel en bepaalde dingen niet toelaatbaar zijn. Beperk je verhuuraanbod, zodat je niet voor onaangename verrassingen komt te staan. Laat de Bijbel de richtlijn zijn voor het verhuurbeleid dat je maakt. En voer dat beleid consequent door.”

Joriskerk Amersfoort

Annet van Goor is namens de beheercommissie van de Sint-Joriskerk in Amersfoort verantwoordelijk voor de verhuur van de kerk. ”Doorvragen” is voor Van Goor het sleutelwoord bij verhuur „Je moet weten wie er gebruik wil maken van de kerk, omdat je het gebouw en de kerkgangers met respect wilt behandelen.” De commissie heeft in haar voorwaarden opgenomen dat de activiteiten van een huurder moeten passen bij de aard van het kerkgebouw. „En ze moeten een kerkelijke, culturele of maatschappelijke betekenis hebben. Enkele jaren geleden kregen we van de gemeente Amersfoort de vraag of wij de Joriskerk wilden openstellen voor een oecumenische viering voor homoseksuelen in het kader van Roze Zaterdag. De toen nog hervormde gemeente was verdeeld, maar omdat het om een liturgische viering ging, hebben we het door laten gaan. Een theatervoorstelling waarin twee vrouwen elkaar met zwepen aftuigen, hebben we geweigerd.”

Maranatha Oud-Beijerland

Alex den Boer beheert sinds twaalf jaar het kerkelijk centrum Maranatha van de hervormde gemeente Oud-Beijerland. Den Boer verhuurt het pand aan de Kerkstraat 57 veel aan „vaste klanten. En daar kan ook gerust de plaatselijke PvdA-fractie bij zitten.” De verhuur loopt goed, er zijn iedere week wel vijf of zes partijen die van Maranatha gebruikmaken. Den Boer heeft er een fulltimebaan aan. Praten met je klanten is belangrijk, aldus de beheerder. „Ik wil weten voor welke activiteiten de klant een zaal wil huren en wat hij daar verder eventueel voor nodig heeft. Er zijn bepaalde activiteiten die we hier niet toestaan. Dansen bijvoorbeeld. Of yoga. Of kaartspelen. We verhuren aan iedereen, tenzij de activiteiten strijdig zijn met de Bijbel.”

In Maranatha wordt ook alcohol geschonken. Als Den Boer ziet dat er te veel gedronken wordt, grijpt hij in. „Maar dat gebeurt vrijwel nooit. Ik heb in de afgelopen twaalf jaar eigenlijk nooit een nare ervaring gehad met huurders.”

Kerkelijk bureau Woerden

Ds. F. Mulder is voorzitter van het deputaatschap kerkelijke dienstverlening van de Gereformeerde Gemeenten. Het deputaatschap is ondergebracht in het kerkelijk bureau in Woerden. „We verhuren enkele zalen in ons kerkelijk bureau, maar enkel aan organisaties binnen de Gereformeerde Gemeenten. Het kerkelijk bureau is voor onze eigen kerkelijke gemeenten opgericht. Ook de SGP vergadert hier weleens, omdat we ons met deze partij verwant weten. Verder kan er niet gehuurd worden.” De predikant uit Rhenen is op de hoogte van de commotie rond de verhuur van de EGU. „Samen met de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS) werkt het deputaatschap aan een handreiking voor kerken en scholen voor hun verhuurbeleid. Deze komt naar verwachting eind december uit.” Duidelijk moet zijn dat de Gereformeerde Gemeenten niet willen discrimineren. „Daarom moeten we een helder beleid voeren. Ons uitgangspunt is Gods Woord.”