Volgens de jongste cijfers zijn inmiddels 1,5 miljoen mensen uit de regio ontheemd geraakt, een toename van bijna 650.000 sinds mei.

Het is een humanitaire ramp van enorme omvang, maar de berichtgeving uit de regio is schaars. Er komen weliswaar gestaag berichten binnen over nieuwe aanvallen van Boko Haram. Zoals in de stad Shaffa, eind vorige week, een plaats met veel christelijke inwoners. Zeker achttien mensen kwamen om, lieten getuigen deze week weten. Maar hoe het de achtergebleven burgers vergaat? De vele vluchtelingen in de regio?

Soms komen er getuigen naar buiten en ontstaat er iets van een beeld. Zo tekende de rooms-katholieke bisschop van Maiduguri, Oliver Dashe Doeme, de situatie onlangs in schrille bewoordingen. „Dag in, dag uit sterven er mensen en in de meeste gevallen is er niemand om hen waardig te begraven; hun lichamen zijn achtergelaten om weg te teren”, verklaarde hij op de Nigeriaanse bisschoppenconferentie. De overlevenden zijn volgens hem „slaven en gevangenen in hun vaderland geworden.”

Doeme vertelde dat duizenden ontheemden de bergen in zijn gevlucht en zich schuilhouden in grotten. Anderen hebben buurland Kameroen weten te bereiken, maar leven daar volgens hem onder zeer moeilijke omstandigheden. Er zou gebrek zijn aan voedsel, onderdak en medicatie, een relaas dat de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR deze maand bevestigde.

Doeme somde in zijn toespraak een lange lijst van incidenten op: een aaneenschakeling van slachtpartijen, verwoestingen van kerkelijke gebouwen en ontvoeringen. „We dachten altijd dat zout op de markt het goedkoopste product was, nu, het leven is inmiddels goedkoper, zeker in het noordoosten van Nigeria”, constateerde hij somber.

Volgens de bisschop hebben de autoriteiten daar ook een aandeel in. Hij schetste hoe politici in een van de noordelijke staten campagne aan het voeren zijn voor verkiezingen, terwijl de bevolking wordt afgeslacht. „Wellicht kunnen ze straks nog regeren over een stel apen, nadat alle mensen gedood en verdreven zijn”, stelde hij bitter vast.

Doeme zetelt in Maiduguri, de hoofdstad van Borno State en de bakermat van Boko Haram. De stad geldt als relatief veilig sinds het Nigeriaanse leger de terreurbeweging er eerder dit jaar verdreef. Tienduizenden vluchtelingen hebben dan ook hun heenkomen in deze stad gezocht. Een deel van hen slaapt volgens Doeme in de straten van de stad.

De relatieve veiligheid van Maiduguri is intussen allesbehalve zeker. Boko Haram bevindt zich op enkele tientallen kilometers afstand van de stad. Het Nigeriaanse leger heeft de opmars van de terreurbeweging de afgelopen week weten te stuiten, maar de stad blijft een belangrijk doelwit. Na Maiduguri ligt heel Borno State open, waarschuwen analisten.

Het Nigeriaanse leger is in de stad aanwezig met de zogenoemde Zevende Divisie, die zo’n 8500 man telt. Die zitten echter niet allemaal in de stad zelf, maar ook in de wijdere regio. Volgens de Amerikaanse analist Jacob Zenn is het leger daarmee niet zo veel sterker dan Boko Haram.

Sinds deze zomer heeft Boko Haram zijn tactiek gewijzigd: van het plegen van aanslagen tot het bezetten van plaatsen als deel van een ”kalifaat”. Inmiddels zijn zo’n 25 dorpen en steden bezet.

De vele levens van leider Shekau

Is de leider van Boko Haram, Abubakar Shekau, nu omgekomen of niet? Half september kwam het Kameroense leger met de mededeling dat het Shekau had gedood. Het verstrekte foto’s om zijn claim te ondersteunen. Een paar dagen later meldde het Nigeriaanse leger echter de dood van een dubbelganger van Shekau, Mohammed Bashir. Het ontkende daarmee de claim van Kameroen: Shekau zou volgens de Nigerianen al in 2013 zijn gedood. Bashir nam sindsdien zijn plaats in.

Om de verwarring nog groter te maken twitterde de Nigeriaanse journalist Ahmad Salkid dat hij „uit betrouwbare bron” weet dat „Shekau gezond en wel is.” Salkid heeft goede connecties bij Boko Haram.

Een afgezwaaide kolonel reageerde al even sceptisch. „Dus hij is alweer dood. Ik vraag me af hoeveel levens hij heeft.”