De beelden op internet zijn schokkend. Een monstertruck die over een paar autowrakken davert en vervolgens op het publiek inrijdt. Het was voor Haaksbergen zondag een „inktzwarte” dag, schetste burgemeester Gerritsen de ontreddering in het Twentse dorp.

Ernstige twijfels over de veiligheid rond de stuntshow in Haaksbergen heeft prof. dr. Ben Ale, emeritus hoogleraar veiligheid en rampenbestrijding aan de TU Delft. „Als ik afga op beelden op televisie, is het pleintje waar de show in Haaksbergen plaatsvond, klein. Volgens internationale richtlijnen moet een monstertruck 45 meter vrije uitloop hebben. Die regels zijn er niet voor niks. Waarom hebben ze zich daar in Haaksbergen niet aan gehouden? Hoe kunnen ze daar zo dom zijn? Waarom zijn ze niet uitgeweken naar het dichtstbijzijnde weiland?”

Ale kan zich opwinden over het gebrek aan aandacht dat er volgens hem is voor veiligheid bij risicovolle evenementen. „Mensen willen een feestje. Zo ook in Haaksbergen. In Rotterdam worden racewedstrijden met snelle auto’s georganiseerd. Dan klinkt het: „We hebben iets leuks bedacht. We gaan scheuren.” Publiek staat achter dranghekken. Als zo’n snelle wagen even uitschiet richting het publiek, heb je een probleem. Vliegtuigen maken rondjes om de Erasmusbrug in Rotterdam. Als je als veiligheidsdeskundige aan de organisatie of de autoriteiten vraagt: „Weet je zeker dat je dit wilt gaan doen in de stad?” is de reactie vaak: „Zeur niet zo over veiligheid.””

Uitgelachen

Dat autoriteiten nu met verslagenheid reageren op het drama in Haaksbergen, beziet Ale met gemengde gevoelens. „Nu er enkele doden zijn gevallen, zit iedereen in de gordijnen. En dat terwijl ik al jaren word uitgelachen als ik waarschuw voor veiligheidsrisico’s. Of er meer aandacht is voor veiligheid na de rampen in Enschede en Volendam? Nee, die reflex is allang over. Ik stel vast dat bijvoorbeeld nooduitgangen niet deugen en theaters en ijshallen overvol zijn.

Volgens mij is er nu, na het ongeval in Haaksbergen, sprake van krokodillentranen. Er moeten kennelijk eerst doden vallen, voordat er aandacht is voor veiligheid. De gemeente had die vergunning nooit moeten afgeven. Welke dwaas bedenkt het om dit soort monstertrucks op zo’n pleintje toe te staan? Mensen lijken af en toe gestoord. Je hoeft er niet al te intelligent voor te zijn om te bedenken dat dat niet kan. Die wagen is bijna een bank binnengereden.”

Ale zou het openbaar ministerie aanraden om te proberen de Haaksbergense burgemeester te vervolgen. Hoe lastig het juridisch wellicht ook is om overheden strafrechtelijk te vervolgen. „De gemeente heeft zitten slapen. En de burgemeester heeft binnen die gemeente het hoogste gezag.”

Vliegshow

Autoriteiten moeten hun „hersens” gebruiken als er aanvragen komen voor evenementen waar de veiligheid in het geding is. „In Haaksbergen hadden indringende gesprekken gevoerd moeten worden over zo’n festijn op zo’n pleintje van niks. De gemeente had zich via internet makkelijk op de hoogte kunnen stellen van regelgeving rond dit soort stunts. Autoriteiten moeten bij elk evenement uitkijken, maar zeker bij festijnen als een autorace of een vliegshow. Een Formule-1-auto kan ontzettend hard. Als er iets mis gaat, kunnen de gevolgen groot zijn. Een showvliegtuigje is erg snel. Wees je ervan bewust dat zo’n toestel zich in het publiek kan boren.”

Burgemeester: Ruimte bieden aan crosshobby Nunspeters

Met allerlei voertuigen door de modder worstelen. Op de jaarlijkse Stoute Cross in het buitengebied van Nunspeet, bezocht door duizenden liefhebbers, wordt heel wat afgejakkerd. Burgemeester Van Hemmen (CDA) van Nunspeet: „We hebben met de organisatie afgesproken om de veiligheid maximaal te waarborgen.”

Belangrijke veiligheidsmaatregel is dat er tijdens het Veluwse cross­festijn om het „hele circuit” een aarden wal ligt én er nog dranghekken staan om het publiek te beschermen, zegt Van Hemmen.

Zo’n tien jaar geleden werd er nog illegaal gecrost bij Nunspeet, blikt Van Hemmen terug. „Ik werd op een zaterdagmiddag gebeld en kreeg te horen: „Er is een cross gaande op een geoogst maisperceel.” Dat kon dus niet. We zijn in gesprek gegaan met de organisatie. Het festijn is gelegaliseerd. De gemeente én de organisatie zijn daar content mee.”

Niet iedere Nunspeter zit te wachten op een festijn met veel lawaai? „Ik wil ruimte bieden aan een hobby van mensen. Zo’n cross­evenement geeft mensen plezier en is voor hen een belangrijke uitlaatklep. Er is in Nunspeet voor elk wat wils, ook voor toeristen. Denk aan een klompendans in klederdracht.”

Met de organisatie van de Stoute Cross heeft de gemeente veiligheidsafspraken gemaakt, zegt Van Hemmen, die zelf ook meer dan eens zijn gezicht laat zien op het festijn. „De organisatie draagt zorg voor de beveiliging óp het terrein, de politie is daar buiten het terrein verantwoordelijk voor. Beveiligers op het terrein zien erop toe dat het publiek niet over de dranghekken of de aarden wal klimt. Toeschouwers kunnen, bijvoorbeeld als ze alcohol hebben gedronken, overmoedig worden en de veiligheidsvoorschriften overtreden. Hun toegangsbandje kan hen dan worden ontnomen.”

Organisatoren van evenementen in Nunspeet moeten een draaiboek overleggen, zet de burgemeester uiteen. „Daarin moet bijvoorbeeld staan wie aanspreekpunt is.” Nodig is verder een calamiteitenplan. „De organisatie moet, bij bijvoorbeeld een plotselinge weersomslag, een evenement veilig kunnen afbouwen.” Bovendien dient er overleg te zijn tussen de organisatie van een festijn en een gemeentelijke evenementencoördinator. Bijvoorbeeld over de (eventuele) inzet van hulpverleners. „Jaarlijks is in Nunspeet de vrijdag na Hemelvaart de Eibertjesdag. Mensen lopen in klederdracht, er zijn allerlei kraampjes. Het evenement geeft niet direct een hoog risico. Maar ook op zo’n festijn moeten politie, brandweer en ambulance bereikbaar zijn.”

Is de burgemeester extra gespannen tijdens bijvoorbeeld de Stoute Cross, in verband met mogelijke calamiteiten? „Ik ben altijd weer blij als alles goed is verlopen en de organisatie alles netjes heeft afgewikkeld. Maar ook een evenement als de Koetsentocht, die onder meer door Nunspeet gaat, is spannend. Paarden gedragen zich niet altijd zoals de koetsier dat wil. Het is van belang dat er dranghekken zijn. Je moet je steeds weer afvragen: is het verantwoord dat een evenement wordt gehouden?”

Hoe gaat Barneveld om met (risicovolle) evenementen? „Belangrijke voorwaarde om een vergunningsaanvraag in behandeling te nemen, is dat de organisatie van een evenement is aangesloten bij een overkoepelende organisatie”, stelt gemeentezegsman Bertil Rebel. „Zo’n organisatie heeft zelf regelgeving opgesteld over veiligheid. Daarnaast kijken we ook zelf naar de specifieke situatie en overleggen we met de organisatoren over eventuele aanpassingen.”

Barneveld kent het Historisch Motorevenement Barneveld. Er is samenspraak tussen de gemeente en de organisatie van het festijn. „Op basis van deskundigheid van de organisatie en de kennis van gemeente, politie, brandweer en ambulancedienst overleggen we over eventuele aanvullende maatregelen. Bijvoorbeeld over de route en de omgeving van een parcours.”

Op internet is te zien dat motorrijders langs het publiek rijden, de toeschouwers staan achter dranghekken. Is dat wel voldoende? „De regelgeving van de overkoepelende organisatie waar het festijn onder valt en de deskundigheid van de veiligheidsdiensten geven aan dat dit voldoende moet zijn voor dit type evenement.”

Ongelukken op evenementen

Er vallen vaker slachtoffers bij evenementen waarbij wordt gestunt of gecrost met motoren en auto’s.

Nederland:

• Op 28 september 2014 vallen in Haaksbergen zeker drie doden als een monstertruck inrijdt op het publiek. Enkele tientallen mensen raken gewond.

• In het Zeeuwse Wemeldinge overlijdt op 27 september 2014 een 24-jarige motorcrosser. Hij komt ten val tijdens een motorcrosswedstrijd.

• Bij het crossevenement Crazy Cross in Renswoude in april 2014 raakt een man gewond op de crossbaan.

• Een jongen en een vrouw overlijden in september 2013, nadat ze tijdens een rally in Amsterdam worden aangereden door een rallywagen die uit de bocht vliegt. Twee anderen raken gewond.

Buitenland:

• Drie mensen komen in juni 2014 om het leven tijdens een autorally in Schotland, als een van de auto’s het publiek in rijdt. Een ander raakt gewond.

• In het Britse Somerset rijdt een raceauto tijdens een rally in oktober 2013 het publiek in. Vijf mensen raken gewond.

• Bij een show in oktober 2013 van bijzondere vlieg- en voertuigen in de Mexicaanse stad Chihuahua komen 8 mensen om het leven door een ongeluk met een monstertruck; 79 anderen raken gewond als het voertuig het publiek in rijdt.