In de geschiedenis zijn sancties gebruikt als dwangmiddel waar de vrede werd bedreigd en diplomatie geen uitkomst meer bood. Maar in de jaren negentig werd het middel steeds meer ingezet. Onder meer tegen Cuba, Iran, Irak, Libië, Liberia, Somalië, Cambodja en Haïti. De gevolgen waren desastreus. De machthebbers bleven stevig in het zadel, maar de armen leden eronder.

Sancties hadden nauwelijks gevolgen, zoals die tegen China en India, of werden genegeerd door een vastberaden regime, zoals Iran, Irak en Noord-Korea. Maar in de meeste landen, zoals Cuba, Irak en Haïti, brachten ze alleen maar meer ellende op het gebied van economie, maatschappij en zorg.

Geen bewijzen

Nu zijn het sancties tegen Rusland die als een boemerang naar het Westen terugkeren. Ze werden afgekondigd toen de Krim zich na een referendum bij Rusland aansloot – terwijl er een recht op zelfbeschikking bestaat waar andere landen, zoals de staten in ex-Joegoslavië of Oost-Timor, wel gebruik van mochten maken.

De sancties werden uitgebreid toen het Maleisische vliegtuig boven Oost-Oekraïne werd neergeschoten. Er is geen bewijs gevonden uit de zwarte doos, uit satellietbeelden of uit onderzoek van de OVSE wie de schuldige was. Net zomin is er bewijs dat Russische wapens Oekraïne zijn ingevoerd. Het kan waar zijn, maar een bewijs is er niet. Dat doet denken aan de massavernietigingswapens in Irak.

Stimulans

Tegoeden van Russische machthebbers zijn bevroren, reisverboden zijn afgekondigd en er zijn gerichte beperkingen ingesteld in de defensie-, energie- en financiële sector. Rusland sloeg hard terug met importverboden voor vlees, vis, zuivel, groente en fruit, voor een jaar. Rusland ziet het als kans om de lokale landbouwsector een impuls te geven.

Dit raakt vooral de Europese economie. Amerikaanse investeerders trekken hun geld terug. Boeren en vissers worden geschaad en willen compensatie, en hele vervoersbedrijven staan stil. Kortom, de sancties schaden het Westen meer dan Rusland. Zoals de Hongaarse premier Viktor Orban zegt: „In de politiek heet dat in je eigen voet schieten.”

Bufferstaat

Het conflict vraagt ook een tol in mensenlevens. Er zijn al meer dan 2500 mensen gedood en meer dan 5000 gewond. Volgens de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, de UNHCR, zijn meer dan 730.000 Oost-Oekraïners naar Rusland gevlucht. Volgens Kiev zijn 300.000 mensen ontheemd in eigen land.

Het VN-handvest vraagt landen om conflicten diplomatiek uit te vechten, met onderhandelingen gebaseerd op het erkennen van de soevereiniteit van de ander.

Zo kan ook de ramp in Oekraïne alleen worden beëindigd als leiders met machtshonger stoppen met hun arrogantie en interventionisme, en Oekraïne gaan helpen om een welvarende maar neutrale bufferstaat te worden tussen het Westen en Rusland. Zo niet, dan is de deling van Oekraïne onvermijdelijk.

De auteur is voormalig vertegenwoordiger van de Unesco en Unaids bij de VN in New York.