In Shibergan zitten zij met 3500 man opgesloten, meer dan tien keer zo veel als waar het complex op is berekend.

„Ik kan niet liegen en zeggen dat alles oké is. De problemen zijn zonneklaar”, zegt de baas van de gevangenis, generaal Jurabeg.

Het ommuurde complex ligt 120 kilometer ten westen van Mazar-e-Sharif. Volgelingen van de etnisch Oezbeekse generaal Rashid Dostum maken de dienst uit in het gebied. Hij en andere militieleiders staan onder internationale druk om een geloofwaardig centraal gezag te helpen opbouwen in Kabul. Maar Dostum lijkt zich nog weinig aan te trekken van wat anderen vinden dat in zijn territorium moet gebeuren.

Artsen van de gevangenis hebben bij het militair hospitaal van Dostum in Shibergan om medicijnen gevraagd. Meer dan een paar dozen antibiotica en zout voor uitgedroogde patiënten kon er niet af. Een functionaris van het ziekenhuis zegt dat er bijna geen aanvoer is en dat er te weinig geld is om meer voorraden in te slaan. „De gevangen Taliban zijn geen prioriteit”, zegt hij.

Bijna eenderde van de gevangenen in Shibergan heeft chronische dysenterie en andere maagdarmstoornissen. De artsen zeggen dat ze nog van geluk mogen spreken dat het zo koud is. Als de temperaturen stijgen, kan er ook cholera uitbreken.

Het Rode Kruis kan niet voor een constante aanvoer van voedsel en medicijnen zorgen. Het levert wel bijna 20.000 liter water per dag - ver beneden de behoefte.

„Is dit geen crisis? Wij kunnen gewoon niet voor de gevangenen zorgen”, zegt dokter Abdul Bashir, een van de vier artsen van de gevangenis.

De ergste gevallen -voornamelijk bronchitis en tuberculose- worden naar het militair hospitaal gestuurd. Anderen worden op bevuilde bedden of op stromatten in de ziekenboeg gelegd. Een gedetineerde draagt een ander naar binnen die door hoge bloeddruk van zijn stokje is gegaan. De man wordt op de grond gelegd, maar wordt verder niet behandeld.

„De Verenigde Staten moeten ons helpen. Hoe kan de wereld ons vergeten?” zegt Maqsoud Khan (26), een van de ongeveer 1100 Pakistaanse gevangenen in Shibergan.

Khan heeft een blauwe deken van het Rode Kruis om zich heen geslagen, maar die biedt weinig beschutting tegen de ijzige wind. De gedetineerden dragen geen gevangeniskleding - alleen de kleren die ze aanhadden toen ze in november door de Noordelijke Alliantie gevangen werden genomen. Een paar gelukkigen dragen plastic slippers die door het Rode Kruis zijn verstrekt, de anderen lopen op hun blote voeten.

Nadat zij een uur op de binnenplaats zijn gelucht, worden de mannen teruggedreven in hun cellen, kale kamers van 2 bij 3 meter met ijskoude betonnen vloeren. Latrines monden uit in stinkende poelen.

De gevangenen klagen niet over folteringen of andere mishandelingen. De enige kwelling waarover ze praten, is hun onzekerheid over de toekomst.

„Worden we hier voorgoed opgesloten? Niemand kan het ons vertellen”, zegt een Afghaanse gevangene, Qari Habib Rahman. „Wij waren maar simpele soldaten. Wij weten niets van de Taliban-leiders.”

Amerikaanse ondervragers hebben vorige maand enkele tientallen gevangenen uit Shibergan weggehaald, zegt generaal Jurabeg. Een bevelhebber van Dostum zegt dat de rest in Shibergan blijft totdat de Amerikanen hun speurwerk naar de leiders van de Taliban en het terreurnetwerk van Osama bin Laden hebben afgerond. In Washington heeft schout-bij-nacht John Stufflebeem deze week bevestigd dat in Shibergan en elders „initiële ondervragingen” zijn gehouden.

Mensenrechtenactivisten en enkele bondgenoten van de VS hebben hun zorg uitgesproken over de behandeling van al-Qaida- en Taliban-gevangenen in Guantánamo. Een afvaardiging van de organisatie Artsen voor Mensenrechten die in januari Shibergan heeft bezocht, stelt in een rapport dat de Amerikanen zich niet aan de verantwoordelijkheid voor de gevangenen kunnen onttrekken.