Bevrijding stond voor deur op Dolle Dinsdag
VUGHT (ANP). „De bevrijding staat voor de deur”, liet Radio Oranje op zondagavond 3 september 1944 vanuit Londen weten. Minister-president P. Gerbrandy ging op 4 september nog een stapje verder en meldde vanuit Londen dat „de geallieerden de Nederlandse grenzen hadden overschreden” en dat „ Breda al was bevrijd.” Het bezette Nederland was niet meer te houden. Op 5 september hoste het volk op straat op wat later Dolle Dinsdag zou gaan heten. Maar Nederland boven de rivieren moest nog tot mei 1945 wachten op de echte bevrijding.
Het is volgens historici niet meer met zekerheid te achterhalen hoe het officiële bericht begin september 1944 in de wereld kwam. Zeker is wel dat de geallieerde opmars in Frankrijk en België en de geruchten over de aanstaande bevrijding van Nederland veel onrust onder de Duitse bezetters veroorzaakten.
Kamp Vught herdenkt vrijdag dat het 70 jaar geleden is dat de Duitsers dit enige SS-concentratiekamp in Nederland in allerijl ontruimden. De gevangenen werden op transport gezet naar vernietigingskampen in Duitsland en Polen. In de dagen daarvoor waren lukraak 329 mensen gefusilleerd. In Kamp Vught zaten tussen 1943 en 1944 in totaal 31.000 Joden, zigeuners, verzetsmensen en anderen gevangen. De herdenking, die rechtstreeks op televisie te zien is bij de NOS, begint met een stille tocht naar de fusilladeplaats.
Uit Kamp Westerbork, het doorgangskamp voor voornamelijk Joden, vertrok op donderdag 4 september de laatste trein. Daarin zaten ruim 2100 mensen die naar concentratiekamp Theresiënstadt in Tsjechië werden afgevoerd. Een dag eerder waren Anne Frank en haar familie met vele anderen op de trein naar Bergen-Belsen gezet. Donderdag opent het Herinneringscentrum Kamp Westerbork een tentoonstelling over het laatste transport. Er gaat onder andere een film in première die samen met de Radboud Universiteit Nijmegen is gemaakt.
Ook de NSB’ers sloegen op bevel van hun leider Mussert op de vlucht. Op 5 en 6 september reden er 40 evacuatietreinen vanuit Nederland naar Duitsland. Deze treinen werden zwaar beschoten door geallieerde vliegers. In totaal zijn rond Dolle Dinsdag 60.000 tot 100.000 NSB’ers gevlucht.
De naam Dolle Dinsdag werd 10 dagen later, op 15 september, verzonnen door het pro-Duitse propagandakrantje De Gil: „Generale Repetitie: Dure les van Dolle Dinsdag. De Zucht van een Gerucht Joeg de Bonzen op de Vlucht.”