De nieuwste locatie in Nederland is de Johannes de Doperkerk in Wageningen. Het is vrijdagmiddag twaalf uur. Pastor Jan Olimulder steekt een grote kaars aan op de tafel van de dagkapel in de Johannes de Doperkerk in Wageningen. De vlam verspreidt een zacht, geel licht. In de kleine ruimte, waar iets minder dan twintig stoelen staan, is dat ruim voldoende.

De korte, minder dan een halfuur durende bijeenkomst bestaat hoofdzakelijk uit zingen, gebed en Schriftlezing. Hoogtepunt is het gebed voor vrede en verzoening: zeven belijdenissen (over haat, diefstal, hebzucht, afgunst, onverschilligheid, begeerte en trots), gevolgd door een gezamenlijk uitgesproken ”God, vergeef!”

De actualiteit komt naar voren in de gebeden van de aanwezigen. Ze bidden voor de slachtoffers van het geweld in Oekraïne en om het „inzicht dat geweld geen oplossing is.” Olimulder bidt voor het stoppen van haat en geweld tussen Israël en de Palestijnen en het „afbreken van vijandbeelden.” Dan is het alweer tijd. Voordat hij de kaars uitblaast, zegt hij: „Laten we iets van deze mentaliteit meenemen en uitzaaien in de wereld.”

Wereldwijd

Elke vrijdag rond het middaguur vinden dergelijke bijeenkomsten plaats in zo’n 160 gebouwen, verspreid over de hele wereld. Ruim de helft van het aantal plaatsen waar deze Coventrygebeden worden uitgesproken, bevindt zich in Groot-Brittannië. Daarna volgen Duitsland en de Verenigde Staten, maar ook kerken in Polen, Rusland en in Afrika doen mee.

In Nederland wordt het gebed op negen plaatsen gebeden, onder meer in de Walburgiskerk in Arnhem, de Sint-Laurenskerk in Rotterdam, de Sint-Stevenskerk in Nijmegen en de Nieuwe Kerk in Middelburg. En sinds mei dit jaar dus ook in Wageningen. Al die 160 kerken hebben iets met de oorlog te maken, maar nog meer met vrede.

Bommenwerpers

De oorsprong van het Coventrygebed ligt in 1940 bij de slag om Engeland, tijdens de bombardementen op de Engelse steden. Na aanvallen van de Duitse Luftwaffe op Londen was de industriestad Coventry, in de omgeving van Birmingham, aan de beurt. In de nacht van 14 op 15 november 1940 bestookten ongeveer 500 Duitse bommenwerpers de stad. Tijdens dit massale bombardement werden meer dan 550 burgers gedood en het historische centrum van de stad compleet verwoest.

Een van de getroffen gebouwen was de St. Michaelkathedraal. Ondanks de heroïsche inzet van velen wist men de middeleeuwse kathedraal niet te redden.

Op de muur ervan, aan de kant van het hoogaltaar, schreef een onbekende: ”Vader vergeef”. Daags na het bombardement zag arbeider Jack Forbes twee verkoolde balken in de vorm van een kruis liggen en bond die samen. Een andere arbeider legde drie grote spijkers uit het verbrande houten gewelf in een kruisvorm op het altaar: twee korte horizontale en een lange verticale.

Naast de ruïne –enkele muren en de 90 meter hoge toren zijn gespaard gebleven– is een nieuwe kathedraal verrezen. Tussen de overblijfselen van de oude kathedraal staat een replica van het verkoolde balkenkruis: op het altaar, dat gemaakt is van stenen van de oude kathedraal, terwijl op de muur erachter de (later ingemetselde) woorden ”Father forgive” te zien zijn. In het midden van de balken is het originele spijkerkruis (”cross of nails”) bevestigd.

Richard Howard, hoofd van het kapittel van de kathedraal, was vastbesloten om zich niet te laten meeslepen in de orgie van haat en geweld maar te streven naar vergeving en verzoening. Van het spijkerkruis dat de arbeider op het altaar had neergelegd, maakte hij een symbool. Spijkerkruisen, aanvankelijk gemaakt van oude spijkers uit de kathedraal, vonden hun weg naar de Engelse oorlogsleider Winston Churchill en het Britse koningshuis, maar ook naar allerlei kerken.

Howard zocht ook contact met kerken in Duitsland, eerst in Kiel, later in Dresden, Berlijn en andere steden. Het spijkerkruis werd overal het symbool voor de verzoening in Christus voor hen die vroeger in vijandschap leefden. In 1959 ontstond het gebed met het telkens herhaalde ”Father forgive”. In de loop van de tijden hebben zich steeds meer gemeenschappen aangesloten.

Bevrijding

Het Wageningse initiatief kwam van de plaatselijke raad van kerken. Olimulder is erbij betrokken als pastor en Martin Keijbets als organisator. Een dertiental voorgangers uit diverse kerken leidt de bijeenkomsten om beurten. Het merendeel van de deelnemers is afkomstig uit de Protestantse Kerk in Nederland en de Rooms-Katholieke Kerk.

Er is volgens hen niet om ideologische redenen gekozen voor de rooms-katholieke Johannes de Doperkerk. Het was eerst de bedoeling om in de Grote Kerk op de Markt samen te komen, maar om praktische redenen rond de openstelling is het de Johannes de Doperkerk geworden.

Wat heeft deze kerk met de oorlog te maken?

Olimulder: „De kerk heeft in ieder geval met de oorlog en de bevrijding te maken. Twee huizen verderop bevindt zich hotel De Wereld, waar in 1945 met de Duitsers werd onderhandeld over de capitulatie. Ook tijdens de herdenkingsplechtigheden op 4 en 5 mei speelt deze kerk een rol. Het oorlogsgeweld heeft de kerk zwaar getroffen: de toren werd vernield en het dak beschadigd.

Overigens hoeft een kerk niet per se in de Tweede Wereldoorlog beschadigd te zijn om mee te kunnen doen aan het Coventrygebed. De Trinity Church in New York, die zich ook bij de Community Cross of Nails is aangesloten, heeft bekendheid gekregen door de hulp aan mensen na de aanslag op de Twin Towers, maar ze is niet zelf getroffen.”

Wat is het doel van de Coventrybijeenkomsten?

Olimulder: „Het gebed voor vrede en verzoening in de wereld. We bidden daadwerkelijk voor gebieden waar strijd is, zoals in Oekraïne en het Midden-Oosten.”

Wat heeft u zelf met Coventry?

Keijbets: „Ik ben er een keer geweest en heb de verwoeste kathedraal gezien. Ik was daar zeer van onder de indruk.”

Het is de gewoonte dat de deken van de kathedraal van Coventry een exemplaar van het ”cross of nails” uit Coventry uitreikt aan de kerken die volhouden met het gebed en hun inspanning ook vorm weten te geven in de samenleving. „Wij hopen over een jaar of drie ook op hoog bezoek uit Engeland.”