Nog niemand heeft zich in Berlijn voor het presidentschap gemeld. Vaststaat dat de huidige president, Johannes Rau, niet beschikbaar is. Rau had begin september op een tuinfeest met journalisten aangekondigd „wegens zijn persoonlijke levensplanning” niet in te zijn voor een volgende termijn. De inmiddels 72 jaar oude Rau werd in 1999 tot president gekozen.

Tijdens de bijeenkomst met de journalisten onderstreepte Rau dat zijn beslissing zich niet te kandideren niet was ingegeven door zijn geringe kansen. Toch kan het de doorgewinterde politicus niet zijn ontgaan dat hij zo goed als zeker niet op een meerderheid in de zogenaamde Bundesversammlung -het college dat de president kiest- zou hoeven te rekenen.

Dit kiescollege bestaat uit 603 Bondsdagleden en 603 vertegenwoordigers van de deelstaten, die door de parlementen van de desbetreffende deelstaten zijn uitverkoren. Die vertegenwoordigers krijgen geen stemopdracht mee, al zullen de christen-democraten vanzelfsprekend niet iemand afvaardigen van wie ze weten dat hij of zij op de sociaal-democratische kandidaat zal stemmen. Andersom geldt natuurlijk hetzelfde.

Toch zijn verrassingen niet helemaal uit te sluiten. De afgevaardigden van de deelstaten zijn vaak persoonlijkheden uit het publieke leven, zoals bekende lieden uit de sport. Qua stemgedrag zijn ze nogal zweverig. Bovendien is de stemming geheim.

Dit jaar zijn de verkiezingen extra spannend omdat de sociaal-democraten en de Groenen over een nipte meerderheid in de Bondsdag beschikken. In de Bundesversammlung zijn de machtsverhoudingen precies omgekeerd en hebben christen-democraten en de liberalen een krappe meerderheid.

Van de kandidaat wordt verwacht dat hij of zij, sociaal-democraat dan wel christen-democraat, boven de partijen staat en zich onafhankelijk opstelt. Hij moet samenbindend werken en naar binnen en naar buiten de eenheid van het land vertegenwoordigen.

Het ligt voor de hand dat de kandidaat in het verleden niet al te zeer verwikkeld is geraakt in twisten met de andere partijen. Een christen-democraat die keer op keer de sociaal-democraten ervan langs heeft gegeven en zich nooit coöperatief heeft opgesteld, kan moeilijk worden gezien als een representant van alle Duitsers. Vooral in moeilijke tijden is dit van groot belang. Dan moet hij ook het vertrouwen van de oppositie genieten.

Zoeken de Duitsers een schaap met vijf poten? Nee, iedere keer is het nog gelukt, al was de ene keer de keus gelukkiger dan de andere keer. Roman Herzog, Richard von Weizsäcker en Gustav Heinemann waren excellente presidenten die functioneerden als het geweten van de staat en vermaanden zo nodig de politici. Rau vroeg bij een bezoek aan Israël vergeving voor de holocaust.

Waarschijnlijk zullen de christen-democraten en de liberalen met een gezamenlijke kandidaat komen. Bij de christen-democraten worden vooral twee namen genoemd, die van Wolfgang Schäuble en Klaus Töpfer. De naam van Schäuble circuleert al langer. Hij is de vice-fractievoorzitter van de CDU in de Bonsdag. In het verleden was hij de rechterhand van bondskanselier Helmut Kohl. Dit kan in zijn nadeel werken, omdat hij (te) dicht bij Kohl stond toen de illegale partijfinanciering aan het licht kwam. Schäuble, die over een scherpe geest beschikt, geldt als de motor van de Duitse en de Europese eenwording.

Töpfer is de vroegere minister van Milieu. Momenteel is hij directeur van de VN-milieuorganisatie UNEP in Nairobi. CDU-leidster Angela Merkel zei afgelopen week in het dagblad Bild beide kandidaten hoog aan te slaan.

De sociaal-democratische SPD van kanselier Gerhard Schröder roept om het hardst dat een vrouw president moet worden. Waarschijnlijk zullen ze een vrouw kandideren, maar gezien de verhoudingen in de Bundesversammlung ligt het niet voor de hand dat zij wordt gekozen.

De SPD heeft ook niet zozeer haar eigen kandidate als wel Angela Merkel in gedachten. Als mevrouw Merkel zich aanmeldt voor het presidentschap, zal zij bij de Bonsdagverkiezingen van 2006 niet van de partij zijn. Spijtig genoeg voor de SPD en Schröder heeft Merkel aangegeven, geen trek te hebben Rau op te volgen. Zij neemt liever het roer van Schröder over.