In een onopvallend witgestuukt huis in een smalle straat in de hoofdstad Sofia zetelt het Bulgaarse Bijbelgenootschap. Jaarlijks gaan hier 6000 tot 10.000 Bijbels over de toonbank.

Rady Apostolov (1983) werd in 2011 algemeen secretaris van het Bijbelgenootschap dat alle denominaties in Bulgarije bedient: de meerderheid van orthodoxen en de minderheid van rooms-katholieken en protestanten. „Voor deze functie moet je een open mind hebben. De organisatie is verbonden met alle kerken en is tegelijk zakelijk. Ik houd van die combinatie”, zegt Rady. Hij is niet als predikant aan een gemeente verbonden, maar gaat wel voor.

Hij koos destijds voor een studie theologie aan de universiteit van Sofia. „De theologie is er geworteld in de oosterse orthodoxie. Negentig procent van de Bulgaren is orthodox. De orthodoxe kerk speelt een grote rol in het leven van alledag. Door mijn studie heb ik breed leren zien en begrijp ik mijn volk.”

Baptistenunie

Vader Stoicho Apostolov (1956) is met hart en ziel dominee van de baptistengemeente in Lom. Ook is hij voor de termijn van vier jaar president van de Baptistenunie van Bulgarije, een overkoepelend orgaan voor de 128 baptistenkerken met 5150 leden.

Geboren in een protestants gezin in Petric, met een vader als voorganger, rees in hem het verlangen naar het ambt van predikant. Studeren in het buitenland zat er niet in, de grenzen zaten potdicht. Voor hem viel er niets te kiezen dan zich in te schrijven op het orthodox seminarie. Dat kon, hij had een orthodox doopbewijs.

Geen toekomst

Op het seminarie viel hij op als protestant. „Als je lid van een protestantse kerk was, had je geen toekomst. De invloed van het communisme reikte ver. Vanaf je vroege jeugd werd je gehersenspoeld. De geheime dienst volgde mij om me te rekruteren. Talloze malen werd ik verhoord, maar ik wist in mijn geloof te volharden. Zulke ondervragingen riepen spanning op. Dit is de reden waarom ik in 1991 predikant ben geworden, nadat het communistische regime het veld had geruimd.”

Rady Apostolov kon in alle vrijheid studeren, de belemmeringen van het verleden waren weggevallen. Als protestant viel hij op de universiteit niet eens op. „Nu zeggen vroegere docenten tegen me dat ze het gevoel hadden dat ik anders was. Ik heb niet geprobeerd de orthodoxen te bekeren. Ik respecteer hen en zij respecteren mij. Met respect kun je veel bereiken.”

Vóór 1989 waren de kerken klein en naar binnen gericht; zij vreesden de buitenwereld, waar het atheïsme zegevierde. Stoicho Apostolov: „Volgens onze ideologen leefden we in de jaren tachtig van de vorige eeuw in de laatste fase voordat het ware communisme zou aanbreken. Het marxisme was de beloofde stip aan de horizon. De horizon is een denkbeeldige lijn in de verte. Je kunt hem nooit bereiken. Zo was het ook met de heilstaat die ons achter de horizon wachtte. Hoe dichterbij we kwamen, hoe verder weg die was.”

Schaduwkanten

„Gelukkig kwam de omwenteling en kwamen onze dromen uit: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst. Daar mogen we God voor danken”, zegt vader Apostolov. „Toch heeft de democratie tijd nodig gehad om te beklijven. Uiteindelijk willen de meeste mensen dat alles bij het oude blijft. Democratie heeft veel schaduwkanten en een ervan is het materialisme. Onder het communisme waren de gelovigen meer toegewijd en was hun geestelijke rijpheid groter. We zochten elkaar op, er heerste onderlinge verbondenheid. Je had elkaar nodig in een vijandige omgeving.”

„Nu staat de kerk open in de samenleving”, vult zoon Apostolov aan. „Iedereen mag er naar binnen lopen. Dat is een groot goed. Door sociaal en missionair werk kunnen we als kerk het verschil maken. De kerken hebben bijzonder ingezet voor hulp aan kindertehuizen, in de zorg voor daklozen en ouderen. Zo hoort het: de kerk moet doen wat zij behoort te doen. Daarin kan de kerk het verschil maken.

De afgelopen 25 jaar hebben we voorbeelden gekend van uitgesproken slechte missionaire activiteiten. Wat in Afrika werkt, heeft hier een averechts effect. Massale bekeringscampagnes sluiten niet aan bij de Bulgaarse aard. Men komt niet naar de kerk voor een show. Daarom begin ik graag vanuit een orthodox vertrekpunt. Gewone mensen vertrouwen de orthodoxe kerk, dus als je van daaruit de mensen persoonlijk benadert, heb je een voorsprong.”

De protestantse kerken in Sofia werken samen. Rady Apostolov juicht dat toe. „Je bent niet in je eentje gemeente. De kerk leeft niet voor zichzelf; de kerk is waar je anderen ontmoet.”

Wat betekenen vader en zoon voor elkaar? Ze kijken elkaar wat verlegen aan. Ds. Stoicho Apostolov steekt eerst van wal. „De oudere generatie kan van de jongere leren, zoals op het terrein van de digitale techniek en de taal. In mijn stad waren er geen leraren Engels, je mocht geen Engelse literatuur in bezit hebben. De ontmoeting met buitenlanders was zelfs gevaarlijk.”

Rady Apostolov: „Ik hoor graag de mening van mijn vader over bepaalde onderwerpen en soms geef ik hem advies. Van hem heb ik geleerd breed te denken en dat je de ander met respect moet bejegenen, ook al ben je het niet met hem eens.”

Contacten

De protestantse kerken van Bulgarije waren altijd op West-Europa georiënteerd. De laatste jaren is er in die houding een kentering te bespeuren. „Er waren amper contacten met kerken in Oost-Europese landen. Nu beseffen we steeds meer dat het voor onze kerken, met in totaal 100.000 tot 120.000 protestanten, belangrijk is betrekkingen te onderhouden met de broeders en zusters in de kerken van Macedonië, Roemenië en Servië.”

Dit is het tweede deel in een serie van drie over vaders en zoons in Bulgaarse kerken.