Nigeria heeft inmiddels ook zijn Mosul en Qaraqosh – de Iraakse plaatsen die groot in het nieuws kwamen toen de jihadisten van de Islamitische Staat (IS) ze innamen. In verschillende steden in de noordelijke Nigeriaanse staten Borno en Yobe zwaait Boko Haram inmiddels de scepter.

Begin deze maand viel Gwoza, een stad met in totaal zo’n 50.000 inwoners, onder wie veel christenen. Er waren tientallen doden te betreuren, sommige bronnen spreken zelfs van honderden. De traditionele leider van de stad, de emir, vluchtte de omringende bergen in, samen met zeker 10.000 inwoners. Volgens berichten in The Wall Street Journal sloegen in de regio om de stad nog eens honderdduizenden mensen op de vlucht. „Ze stromen over de heuvels”, zei de gouverneur van Borno in de krant.

De militanten plantten hun zwarte vlag op het paleis van de emir van Gwoza en benoemden een eigen leider voor de stad. Het laatste nieuws is dat ze ook een politieacademie bij de stad hebben ingenomen. Boko Haram rolde donderdag het complex binnen met vijf gepantserde tanks, die ze had ingepikt van het Nigeriaanse leger. Dat deed de afgelopen weken tevergeefse pogingen om Gwoza te heroveren.

Het district rond Gwoza was een paar maanden eerder al toneel van een ware slachtpartij door Boko Haram. Op 2 juni doodden militanten er in verschillende dorpen naar verluidt al zeker 200 burgers. Bij de acties zouden ook tientallen kerken zijn verwoest. Vlak voor die actie werd de toenmalige emir van Gwoza vermoord: de vader van de nu gevluchte leider.

Gwoza is niet de enige stad in handen van Boko Haram. Op Nigeriaanse nieuwsbronnen verschenen deze week berichten dat de terreurgroep nog meer plaatsen heeft ingenomen in Borno, maar ook in de aangrenzende staat Yobe. Het zou onder meer gaan om Buni Yadi, waar de jihadisten eerder dit jaar al tientallen schooljongens vermoordden. Een gevluchte inwoner vertelde tegenover de Nigeriaanse krant Daily Trust dat de militanten er inmiddels hun wetten hebben ingevoerd. „Ze schoten twee mannen neer omdat ze een sigaret rookten.”

De innames door Boko Haram zijn opmerkelijk. De terreurgroep gebruikte tot dusver altijd een tactiek van ”hit-and-run”: aanvallen en terugtrekken. Maar nu slaat ze aan het veroveren. Een voor de hand liggende verklaring is dat de groep een nieuw heenkomen zoekt, sinds ze eerder dit jaar werd verdreven uit haar bases in Maiduguri, de hoofdstad van Borno.

Sommige analisten denken echter dat er meer aan de hand is en dat Boko Haram inspiratie opdoet bij IS in Irak.

„Het zou heel goed kunnen dat Boko Haram de operationele tactieken van de Islamitische Staat nabootst om in het noordoosten van Nigeria zijn eigen kalifaat te stichten”, stelde een risicoanalist van Red24 bijvoorbeeld op de blog Daily Maverick. Anderen ontwaren een patroon in de innames van Boko Haram, waarmee Maiduguri geïsoleerd wordt.

Leiders van Boko Haram hebben altijd gezegd de sharia te willen invoeren in heel Nigeria, inclusief het overwegend christelijke zuiden. Dat is nooit voor mogelijk gehouden en is nog altijd een uiterst onwaarschijnlijk scenario. Maar zelfs de bezetting van een kleiner gebied is nooit echt als een serieuze bedreiging gezien.

Inmiddels heeft Boko Haram Gwoza echter al meer dan twee weken in handen en blijkt het Nigeriaanse leger niet in staat de stad te heroveren.

Een deel van het leger lijkt onwillig om de strijd tegen Boko Haram aan te binden. Daags nadat de Nigeriaanse regering bezwoer Gwoza te heroveren, protesteerden tientallen echtgenotes van soldaten tegen de inzet van hun mannen in die strijd. Deze week volgde de weigering van zeker veertig soldaten om nog langer tegen Boko Haram ten strijde te trekken. „Soldaten sterven als kippen”, klaagde een van de muiters tegenover de BBC. „Het Nigeriaanse leger is niet klaar om tegen Boko Haram te vechten.”

Achter deze protesten ligt de vraag of de regering wel echt bereid is de oorlog in het noorden te beëindigen. „De strijd tegen Boko Haram is een goudmijn geworden”, waarschuwde een Nigeriaanse journalist recent op de Nederlandse radio, doelend op de buitenlandse hulpgelden die Nigeria daarvoor krijgt. „Als deze oorlog voorbij is, ligt het geld niet meer voor het oprapen.”

De journalist staat in zijn kritische beschouwing over de regering zeker niet alleen. „De Nigeriaanse regering is een grotere bedreiging voor zijn volk dan Boko Haram”, durft de Nigeriaanse Udoka Okafor zelfs te stellen op de blog The Huffington Post. De gierende corruptie en stelselmatige achterstelling van bevolkingsgroepen houden groepen als Boko Haram in leven.