Vooruit, een meerderheid van de Fransen rekent zich nog tot het rooms-katholicisme. Maar die meerderheid wankelt, en de prognoses zijn somber. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er in Frankrijk een proces van ontkerkelijking op gang die –net als in Nederland– in de jaren zestig in een sneltreinvaart terechtkwam.

De Franse variant van het Sociaal en Cultureel Planbureau, het Institut national d’études démographiques (Ined), kwam vorig jaar al met een somber beeld: „Het sociale leven wordt niet langer onderbroken door religieuze feesten, de gedeelde waarden worden alleen nog maar uitgedrukt in „gelijkheid, vrijheid en broederschap” en we beschouwen religie niet langer als essentieel voor onze gemeenschap.”

Kaalslag

Deze –in termen van socioloog Max Weber– ‘onttovering’ van de maatschappij laat zich pijnlijk blootleggen in de statistieken. Recent onderzocht het Franse rooms-katholieke dagblad La Croix de ontwikkeling van het aantal gedoopte kinderen en het aantal actieve priesters.

Bij de eerste meting in 2000 was nog de helft van een gemiddelde schoolklas gedoopt. In 2013 was dat nog slechts 32 procent. Parijs loopt in die ontwikkeling voorop: de drie bisdommen met verhoudingsgewijs het laagste aantal doopsels liggen in de Franse hoofdstad. In het bisdom Saint-Denis duikt het aantal zelfs onder de 10 procent.

Opvallend is de tegenstelling tussen stad en platteland. In de rurale gebieden is de traditie van het doopfeest aanzienlijk vitaler. In de Zuid-Franse Auvergne bijvoorbeeld, gemeente Saint-Flour, worden drie op de vier kinderen nog gedoopt.

Ook binnen de organisatiestructuur van de Rooms-Katholieke Kerk zelf vindt een kaalslag plaats. La Croix verzamelde de gegevens over het aantal actieve priesters onder de 75 jaar. Binnen tien jaar tijd voorspelt de krant een dramatische daling van de geestelijkheid. Zo’n 1500 van de in totaal 5806 actieve priesters zwaaien af, en dat aantal is al gecorrigeerd met de 664 studenten die nu worden opgeleid aan de seminaries.

Uitzondering

Alleen in bisdommen waar de kerk met belangrijke instituten of faciliteiten aan buitenlandse priesterstudenten aanwezig is, stijgt het aantal priesters nog. Zoals in Avignon, in de 14e eeuw de zetelstad van zeven pausen en vermaard vanwege zijn pauselijk paleis, waar naar verwachting het aantal priesters de komende tien jaar met 20 procent zal toenemen.

De invloed van de Rooms-Katholieke Kerk neemt steeds verder af, terwijl volgens het Ined de aanwezigheid van de islam verstevigt en jonge moslims een opvallende betrokkenheid tonen tot hun religieuze gemeenschap. „De religiositeit van katholieken is lager dan die van de ondervraagde moslims of joden. Nakomelingen van immigranten uit islamitische gezinnen blijven juist meer betrokken op godsdienst, de religieuze overdracht in gezinnen is directer en de rol van religie groter.”

Het snelle secularisatieproces baart de Rooms-Katholieke Kerk al decennia zorgen. Het bracht paus Johannes Paulus II ertoe om in 1980 een dringende oproep aan de Franse natie te doen, waarin hij onderstreepte dat vrijheid, gelijkheid en broederschap in principe christelijke waarden zijn. „Frankrijk, als oudste dochter van de Kerk, ben je trouw aan je doopbeloften? Is je trouw, omwille van het welzijn van de mens, in overeenstemming met de eeuwige wijsheid?”

Die oproep echoot na, in steeds holler klinkende kathedralen.