Commentaar: Westen mag blij zijn met een zelfstandig Koerdistan
Na bijna honderd jaar lijkt het er dan toch van te komen: een zelfstandige Koerdische staat. Het was in 1920 dat de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog de Koerden in het Verdrag van Sèvres een eigen staat beloofden. Het bleef uiteindelijk alleen bij woorden.
Toen de Verenigde Naties in 1991 in een resolutie een vliegverbod boven Noord-Irak instelden, verkregen de Koerdische provincies Erbil, Dohuk en Sulaymaniyah feitelijk autonomie. Na de val van Saddam Hussein bouwden ze hun zelfbestuur verder uit. De Koerden deinsden echter terug voor het uitroepen van een onafhankelijke staat.
Nu lijkt zich een historische kans voor te doen om alsnog tot een onafhankelijke Koerdische staat te komen. De centrale regering in Bagdad is uitermate verzwakt. Toen medio juni Iraakse soldaten uit vrees voor strijders van de Islamitische Staat (IS, voorheen ISIS) de stad Kirkuk verlieten, namen Koerdische militairen hun positie in. Kirkuk is voor de Koerden het hart van Koerdistan. Zonder Kirkuk geen Koerdische staat, zeggen Koerdische politici altijd.
De Koerdische president Barzani heeft het parlement in de hoofdstad Erbil opdracht gegeven een referendum voor te bereiden over Kirkuk: willen de inwoners van Kirkuk bij Irak of Koerdistan horen? Artikel 140 van de Iraakse grondwet schrijft een volksraadpleging voor over Kirkuk, maar de centrale Iraakse regering –bang voor de uitslag– heeft nooit de vraag aan de stadsbevolking willen voorleggen. Daarnaast wil Barzani een volksraadpleging houden over de vraag of Koerdistan onafhankelijk van Irak moet worden.
De verwachting is dat bij beide referenda zo goed als 100 procent van de stemgerechtigden voor zal stemmen, dus voor het voegen van Kirkuk bij Koerdistan en voor een onafhankelijke Koerdische staat.
In het buitenland wordt verschillend gereageerd op een zelfstandig Koerdistan. Iran zegt dat het niet zal accepteren dat Irak uiteenvalt, en ook een zelfstandig Koerdistan wordt niet getolereerd. Teheran ziet de geplande Koerdische staat als „een Israëlisch project.” Israël is voorstander van een Koerdische staat, maar het is te bizar voor woorden om te stellen dat het een idee van Jeruzalem is.
Opmerkelijk is dat Turkije niet moeilijk doet. Een paar jaar geleden zag de deze week tot president gekozen Erdogan een onafhankelijk Koerdistan nog als bedreiging. Nu reageerde Ankara niet eens toen Barzani het referendum aankondigde. AK-partijvoorzitter Celik zei eind juni dat de Koerden het recht op zelfbestemming hebben als Irak uiteenvalt.
En het Westen, hoe zal dat reageren? Koerdistan zal geen westerse democratie worden. De familie Barzani regeert in feite. Aan de andere kant kan het land tegenwicht bieden aan Iran en IS en is het een betrouwbare partner voor het Westen. President Obama zei onlangs niet voor niets dat de Koerden goud waard zijn. Wat bovendien voor het land pleit, is dat minderheden als jezidi’s en christenen er veilig zijn.
En wordt met een zelfstandig Koerdistan niet een bijna honderd jaar oude belofte ingelost? Barzani zei het een maand geleden zo: „Het is tijd voor de Koerden om hun toekomst zelf te bepalen.”
