De tweede dochter van kroonprinses Juliana en prins Bernhard werd geboren in een tijd vol oorlogsdreiging. Haar naam sprak van de hoop op vrede, maar in diezelfde maand werd het Nederlandse leger gemobiliseerd. Irene ging als baby in ballingschap, via Engeland naar Canada, en keerde pas als bijna zesjarige terug op vaderlandse bodem.

Toen was het met de rust en afzondering gedaan. Tijdens haar zesde verjaardag vulde de voortuin van Paleis Soestdijk zich met duizenden kinderen, voor Irene een overweldigende ervaring.

Drie jaar later werd haar moeder koningin. Irene zat toen inmiddels op de lagere school, Werkplaats Kindergemeenschap van onderwijsvernieuwer Kees Boeke. Na de middelbare meisjesschool (mms) studeerde ze in Lausanne en Utrecht. Ondertussen werd ze voorbereid op haar latere rol als ‘reservekoningin’. Maar dat werd ze niet.

Opschudding

Irene Emma Elisabeth was de eerste van de vier dochters die uitvloog. Ze veroorzaakte grote opschudding door in het geheim over te gaan naar de Rooms-Katholieke Kerk. Haar protestantse doop –in 1940 in de kapel van Buckingham Palace in Londen– liet ze volgen door een roomse overdoop in Rome.

Van 1964 tot 1981 was ze getrouwd met Carlos Hugo de Bourbon de Parme, die tevergeefs naar de Spaanse troon dong. Het huwelijk werd in Rome voltrokken, zonder dat haar familie erbij was. Het gezin stond elk jaar op het bordes van Soestdijk als koningin Juliana er haar verjaardagsdefilé afnam, maar verder richtte het zich op Spanje. In 1976 overleefden haar man en zij een moordaanslag door aanhangers van Carlos Hugo’s jongere broer.

Carlos en Irene kregen twee zoons en twee dochters. De afgelopen ruim zes jaar zijn ze alle vier getrouwd –Margarita voor de tweede keer– en werden Irenes zes kleinkinderen –allemaal meisjes– geboren. Terwijl koningin Juliana elf kleinzoons en drie kleindochters had, zijn in de volgende generatie de dames ruimschoots in de meerderheid: twintig achterkleindochters en zeven achterkleinzoons. Prinses Beatrix heeft zeven kleindochters en één kleinzoon, prinses Margriet zes kleindochters en vijf kleinzoons en prinses Christina één kleindochter en één kleinzoon.

Actief

Toen haar huwelijk strandde, keerde Irene naar Nederland terug. Net als zus Christina bleef ze op de achtergrond; prinses Margriet bleef degene die samen met haar man koningin Beatrix terzijde stond.

Dat Beatrix is teruggetreden, geeft haar oudste zus een gevoel van grotere vrijheid, zei Irene vrijdag in het EO-programma Blauw Bloed. „Wij zijn als generatie meer in de schaduw gekomen. Hoewel ik al heel lang in de schaduw leef.”

Volgens Irene is ze pas na haar echtscheiding zichzelf geworden. Als kind was ze „heel braaf en verlegen.” Tijdens haar huwelijk was ze er voor haar man; „dat was in die tijd normaal. Ik had niet eens een kamer voor mezelf; m’n bureau stond in de zitkamer.” En samen stelden ze hun leven in de schaduw van het politieke ideaal.

Na de terugkeer naar Nederland werd de idealistische prinses actief in de vrouwen- en de vredesbeweging. In 1983 sprak ze een half miljoen mensen toe tijdens een antikruisrakettendemonstratie in Den Haag.

Ze kwam ook uit de schaduw tevoorschijn als ze pleitte voor herstel van de band tussen mens en natuur en tussen mensen onderling. In 2005 stelde ze dat de westerse wereld vredesonderhandelingen moest beginnen met de islamitische terreurorganisatie al-Qaida. In 2006 sprak ze met minister Peijs van Verkeer en Waterstaat om de aanleg van een snelweg door natuurgebied Naardermeer te verijdelen.

Al tijdens de kinderjaren op Soestdijk was Irene altijd buiten. Ze noemt zich paardenfanaat en een skifanaat. Het gehele koninklijke gezin was trouwens erg op de natuur gesteld. Ze raakten weleens verveeld als vader Bernhard weer eens naar Afrika was geweest en daarvan een filmpje liet zien. Later kwam Irene zelf veel in dat werelddeel. Ze kocht in 1999 een 7000 hectare metend landgoed in Zuid-Afrika waar ze de natuur ruim baan wil geven en waar ze een opleiding voor natuurgidsen begon.

Prinses Irene is nog altijd veel bezig met de natuur. Ze richtte Stichting Lippe-Biesterfeld NatuurCollege op, waarvan ze voorzitter is. Met het lespakket NatuurWijs worden basisscholieren gestimuleerd dicht bij de natuur te komen.

Mens en natuur zijn uit elkaar gegroeid en die band moet worden hersteld, vindt de prinses. Ze wil kinderen weer „vriendjes met de natuur” laten worden. Daarover schreef ze boeken zoals ”Dialoog met de natuur” (1995), ”Aarde ik hou van jou” (2003) en ”Leven in verbinding” (2010). Ze houdt lezingen en trekt met groepen de natuur in. Kennismaking met de natuur doet de nieuwsgierigheid van kinderen ontwaken en brengt hen meer in balans, vindt Irene.

Spiritualiteit

Als haar eigen eerste echte natuurervaring noemt ze het zien van een bloeiende appelboom toen ze tijdens de ballingschap 
in Canada aan de hand van een rechercheur naar de kleuterschool liep. Die boom zou ze nóg kunnen uitschilderen. Ze noemt het nu een soort godsbesef van pure schoonheid en waarheid. Ze sprak in het programma Blauw Bloed over een „heel diepe, zich steeds verder ontwikkelende spiritualiteit, die ik ben gaan zien los van de religies en de kerken. Daar vind ik diepe rust en helderheid in. Dat geeft een basis om dingen te relativeren en te aanvaarden.”

De prinses, die in villa Mariënhove bij Wijk bij Duurstede woont, viert haar 75e verjaardag dinsdag met kinderen en kleinkinderen in Zwitserland. In dat land is haar ideaal ontstaan, toen ze er twee weken uitrustte van een hectische periode waarin ze de verhuizing naar Wijk bij Duurstede en het alleen opvoeden van vier kinderen combineerde met twee banen. Ze noemt het een keerpunt, de overweldigende ervaring dat ze als mens deel is van de natuur. Het leven is niet gemakkelijk, soms afschuwelijk, en dat in zo’n mooie omgeving, vindt de prinses.

Wijsheid

In Blauw Bloed kwamen ook Irenes vrienden aan het woord. Ze zijn bijna lyrisch over haar kwaliteiten en typeren haar als iemand die open en recht-door-zee is, een pionier en voorloper die zich volledig inzet voor haar idealen. Een vrouw met veel humor en relativeringsvermogen, die ontspanning brengt als de sfeer al te zorgelijk wordt. Kritisch kan ze ook zijn; erg kritisch. En ze is „zo opmerkelijk wijs.” Daarbij is ze in staat haar gedachten te verwoorden, al gebeurt dat „in een taal die nog niet zomaar te begrijpen is. Daar doet ze ook geen concessies in. Dat leidt tot misverstanden.” En tot gegnuif; Irene werd bekend als de prinses die met bomen praat en allerlei zweverige ideeën heeft, terwijl ze zelf zegt vooral het samenleven van mensen onderling en tussen mens en natuur te willen herstellen.

De toekomst ziet ze niet zonder zorg tegemoet. De wereld is nu eenmaal niet mooi en in balans. Ze droomt ervan dat het goed gaat met de samenleving en dat mensen meer samenleven met elkaar, met de aarde, met de dieren. „We zijn te veel met onszelf bezig. We zeuren te veel. De zon schijnt; er is zo veel moois. Ik heb zelf altijd geprobeerd om in moeilijke situaties er het beste van te maken.”
www.digibron.nl/prinsesirene