Juristen van eerstgenoemde EU-instelling huldigen het standpunt dat de ministers van Financiën in november illegaal handelden door geen maatregelen te treffen tegen Duitsland en Frankrijk. Het begrotingstekort van die lidstaten bevindt zich al drie jaar achtereen boven de grens van 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De bewindspersonen zagen af van boetes en stemden ermee in dat de betrokken overheidsbudgetten niet in 2004, maar pas in 2005 weer zullen voldoen aan de normen.

De Commissie treedt op als ’hoedster’ van de gemeenschappelijke regels. Haar juridische experts concluderen dat de Raad van Ministers „in strijd met de geest en de letter van het verdrag” heeft geopereerd en willen via een aanklacht een precedentwerking vermijden. Zij adviseren dan ook de Raad voor de rechter te dagen.

Als het zover komt, zou dat een overwinning betekenen voor minister Zalm. Die was destijds fel tegen een zachte aanpak van de overtreders, maar vond voor zijn pleidooi voor een strikte naleving van de bepalingen onvoldoende gehoor onder zijn ambtgenoten.

De kwestie ligt politiek uiterst gevoelig. Kiest Brussel voor een harde lijn, dan dreigen er voor voorzitter Prodi en zijn team in de laatste maanden van hun ambtstermijn ernstige spanningen in de relatie met de grote lidstaten. Die zullen de actie beschouwen als een directe aanval in hun richting, wat mogelijk ertoe leidt dat zij de hakken in het zand zetten en bijvoorbeeld bij andere belangrijke zaken een halsstarrige houding aannemen. Dat zou het functioneren van de EU bemoeilijken.

Binnen het college zijn, zo valt te beluisteren, de opvattingen verdeeld. De Spaanse commissaris Solbes, die het beleidsterrein van economische en monetaire zaken behartigt, voelt wel voor het inschakelen van de rechter. Hij sprak woensdag van „een nuttige optie.” „Het is goed om te laten toetsen of de procedures correct zijn toegepast”, voegde hij hieraan toe. Het oordeel van het in Luxemburg gevestigde Hof schept duidelijkheid voor de toekomst, benadrukt hij. Mogelijk kan worden gevraagd om een versnelde afwikkeling, waarbij binnen drie tot zes maanden het vonnis volgt.

Zijn collega’s uit met name Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië opteren echter voor een pragmatische benadering in plaats van een juridische. De verdeeldheid leidde ertoe dat het beraad woensdag niet werd afgerond. Dat zal nu op zijn vroegst volgende week gebeuren. Voor de beslissing is een gewone meerderheid onder de twintig leden nodig. De Commissie vecht wel vaker geschillen uit via het Hof, maar dan zijn er individuele lidstaten in het geding en niet de Raad als geheel.

Solbes kondigde woensdag verder aan dat hij binnenkort voorstellen zal presenteren voor een herziening van de wijze waarop de EU de begrotingstekorten analyseert. Hij wenst geen aanpassing van het in 1997 tot stand gebrachte groei- en stabiliteitspact, maar denkt er wel over om de omvang van de overheidsschuld en de economische omstandigheden een rol te laten spelen bij de beoordeling.