Niet-historici verspreiden „tal van onjuistheden” over Market Garden, zegt Brouwer. Vooral door de eenzijdige Britse visie op de operatie „klakkeloos” over te nemen. De Betuwenaar, oud-docent vakdidactiek geschiedenis aan de Radbouduniversiteit in Nijmegen en oud-wethouder van Over-Betuwe, begrijpt wel waarom de Britten zo veel nadruk leggen op de gebeurtenissen bij Arnhem. „Daar hebben hun landgenoten gevochten, en die hebben de Rijnbrug niet kunnen veroveren.”

In één oogopslag laat een plankaart van Market Garden in zijn boek ”Van Market Garden tot bevrijding” het volgens Brouwer zien: een brede pijl reikt over de Arnhem heen richting het IJsselmeer en Zwolle. „De verovering van een van de drie bruggen bij Arnhem was het belangrijkste tactische doel van operatie Market (onderdeel van de operatie Market Garden, red.). Het tweede doel was de vestiging van een bruggenhoofd, een overmeesterd gebied aan de vijandelijke zijde, ten noorden van de Neder-Rijn.

Het strategische doel van Market Garden was de vorming van een breed front op de Veluwe met bruggenhoofden over de IJssel bij Zwolle, Deventer en Zutphen. Daarmee zou een uitstekende springplank zijn gecreëerd voor een geallieerde opmars naar het Ruhrgebied en wellicht Berlijn.”

Een strijd bij Arnhem was niet voorzien, stelt Brouwer. „De Britse luchtlandingstroepen waren daarvoor ook te licht bewapend, de infanteristen hadden onvoldoende of geen steun van artillerie, pantservoertuigen, zware wapens en vliegtuigen. Ten westen van Arnhem hadden de Duitsers een ”Sperrlinie” of afweerscherm opgebouwd, maar dat was geen verdedigingslinie. De Britten vielen Arnhem niet aan en de Duitsers hoefden de stad niet te verdedigen.”

Een ruim 400 pagina’s tellend boek schreef Brouwer over de Over-Betuwe en omgeving in de laatste oorlogsperiode 1944-1945. „Het is een dikke pil geworden, maar ik ben nu wel mijn ei kwijt.” Uiterst gedetailleerd noteerde hij waar militaire eenheden zich op welk tijdstip bevonden. „Ik ben nu eenmaal historicus én perfectionist.”

Onder meer weerlegt Brouwer dat de operatie Market Garden van 17 tot 26 september duurde, zoals historici schrijven. „Market Garden was binnen vier dagen totaal mislukt. Operatie Market was op 19 september al afgelopen met de terugtrekking van de Britse troepen naar gebied rond Huize Hartenstein in Oosterbeek. Twee etmalen later liep de sterk vertraagde operatie Garden in de Over-Betuwe vast op de smalle, modderige wegen in het polderland, dat ongeschikt was voor tanks en andere zware voertuigen. Een belangrijke oorzaak was het schrappen van de landing van een Britse brigade bij Elst „wegens gebrek aan vliegtuigen.” Een blunder.”

Dat het de geallieerden niet per se om Arnhem en omgeving ging, bleek volgens Brouwer de volgende dag al. „De Britse generaal Montgomery gaf zijn legercommandanten opdracht voor de voorbereidingen voor de vervolgoperatie Gatwick ten zuidoosten van Nijmegen. Doel van Gatwick, waarover relatief weinig is geschreven, was de vestiging van Brits-Amerikaanse bruggen­hoofden bij Wesel en Keulen. Gatwick ging uiteindelijk niet door. De Amerikaanse opperbevelhebber Eisenhower vond dat eerst de vrije toegang tot de haven van Antwerpen moest worden bevochten. Daarna eiste het Duitse Ardennenoffensief alle aandacht op.”

Tot de mythen die de Betuwse historicus ontzenuwt, behoort het verhaal dat de Poolse generaal Sosabowski werd ontslagen als zondebok voor het mislukken van Market Garden. „Sosabowski was in geen enkel opzicht verantwoordelijk voor de operatie. Met zijn ontslag zette de Britse regering-Churchill de Poolse regering in ballingschap onder druk om in te stemmen met de toekomst die de Stalin voor Polen verlangde.”

Brouwer beschuldigt ook historicus Loe de Jong. Die verdoezelde volgens hem in zijn standaardwerk ”Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog” plunderingen door Amerikaanse soldaten in de Over-Betuwe. „De meeste inwoners van Elst, Heteren en omgeving waren geëvacueerd. De Jong brengt er begrip voor op dat Amerikaanse parachutisten alles uit de verlaten huizen haalden wat zij voor hun stellingen konden gebruiken. Deuren, ledikanten, tafels, kachels. We mogen de geallieerden absoluut dankbaar zijn voor de bevrijding van ons land, maar een historicus mag niet verzwijgen dat rotte appels onder hen zelfs brandkasten opbliezen en die van hun inhoud beroofden.”

De historicus bestrijdt verder de gangbare opvatting dat de capitulatie van de Duitse troepen in Nederland op 5 mei plaatshad in hotel De Wereld in Wageningen. „De Duitse troepen in Noordwest-Europa capituleerden 4 mei al op de Lüneburger Heide in Duitsland, tegenover veldmaarschalk Montgomery. De Duitse bevelhebber Blaskowitz tekende op 5 mei in Wageningen slechts overgave­bevelen en militair-technische uitwerkingsovereenkomsten van de capitulatie een dag ervoor. Wage­ningen is in geen enkel opzicht stad der bevrijding.”

”Van Market Garden tot bevrijding 
en het belang van het Over-Betuwse bruggenhoofd (Het Eiland)”, Jan Brouwer; uitg. Historische Vereniging Marithaime, Elst, 2014; ISBN 978 90 816342 3 6; 412 blz.; € 29,95.

Historicus: Zeeland te laat bevrijd

Zeeland had eerder van de Duitse bezetters bevrijd kunnen worden, beweert dr. Brouwer. Als de Britse bevelhebber Montgomery maar niet de obsessie had gehad om eerder dan Amerikaanse legers in Duitsland te zijn.

„Montgomery had na de inname van Antwerpen op 
4 september naar het noorden moeten doortrekken en Zuid-Beveland moeten afsluiten. De Duitse troepen daar waren dan geblokkeerd en de geallieerden hadden de Westerschelde open kunnen houden. Een maand later, nadat de Duitsers Zeeland versterkten en mijnen in de Westerschelde legden, hadden de geallieerden de haven van Antwerpen nodig en moesten de Canadezen Zeeland zuiveren. Montgomery’s strategie heeft onnodig veel levens gekost.”

Mede om de omgekomen geallieerden te eren, heeft Brouwer veel foto’s van herdenkingsmonumenten op Walcheren in zijn boek opgenomen.