Lees hier het liveblog van de avond van de vliegramp terug.

Lees hier het liveblog met alle ontwikkelingen van vrijdag 18 juli tot en met dinsdag 22 juli.

• Boeing 777 Malaysia Airlines neergeschoten boven Oekraïne

• 298 mensen aan boord, onder wie 194 Nederlanders

• Eerste lichamen slachtoffers kwamen woensdag terug in Nederland

• Woensdag 23 juli was dag van nationale rouw

• Vrijdag opnieuw lichamen van Charkov naar Eindhoven

• Oekraïne, Nederland en Australië werken aan VN-resolutie voor politiemissie

• Nederland stuurt marechaussees naar Oost-Oekraïne

22.45 uur: Liveblog gesloten – De redactie sluit het liveblog.

22.40 uur: ‘Veel obstakels’ bewapende missie Oekraïne – Deskundigen fronsen de wenkbrauwen bij het idee van een bewapende internationale missie in het oosten van Oekraïne. Nederland zou daar met bondgenoten aan werken en proberen de zegen van Veiligheidsraad te krijgen. Bronnen lieten vrijdag aan het ANP weten dat de plannen voor de missie vrijwel klaar zijn. Er zijn nu onbewapende hulpverleners in het door separatisten gecontroleerde gebied waar vorige week Malaysia Airlines vlucht 17 neerstortte. Als de komende dagen blijkt dat de hulpverleners hun werk niet veilig kunnen doen, zou de ontwerpresolutie worden ingediend. Diplomatie-deskundige Jan Melissen betwijfelt of Moskou ooit instemt met een bewapende missie aan zijn grenzen. „Ik zie ontzettend veel obstakels. Zij vinden een interventie uiterst onverkwikkelijk en vinden dat het Westen veel te hard van stapel loopt.”

Kees Homan, generaal-majoor der mariniers b.d., heeft ook twijfels over de koers. „Als er echt een dreiging ontstaat, duurt het nog een tijdje voor de militaire bescherming er is. En gezien de reactiesnelheid van de VN sluit ik niet uit dat het dan te laat is. Ik vind het heel vreemd om pas dan te gaan stemmen. Bovendien kan Rusland altijd zeggen dat er geen dreiging is en zijn vetorecht gebruiken.” De militairen die naar Oost-Oekraïne zouden gaan, zijn ook afhankelijk van de plaatselijke separatisten. Volgens Melissen moeten we niet onderschatten hoe erg Rusland en de separatisten het Westen verachten. „Het is grenzeloos naïef om te denken dat wij daar zonder risico’s kunnen opereren als niet alle lokale partijen instemmen met onze aanwezigheid. Bovendien lijkt het me heel onwaarschijnlijk dat twee partijen die elkaar op leven en dood bestrijden en een land met vetorecht het alledrie eens worden over het stationeren van westerse troepen.” Bijkomend probleem is dat Kiev geen controle heeft over zijn complete grondgebied. „Zakendoen met dat land is gemakkelijker gezegd dan gedaan”, aldus Melissen.

21.45 uur: Marechaussees vertrokken naar Oekraïne – Vanaf vliegbasis Eindhoven zijn vrijdagavond 40 marechaussees vertrokken die in het gebied waar het toestel van Malaysia Airlines is neergestort gaan helpen met zoeken naar menselijke resten en bezittingen. Voor hun vertrek werden ze kort toegesproken door de commandant van de Koninklijke Marechaussee, Hans Leijtens. Over de inzet van de marechaussees werd donderdag besloten. De marechaussees gaan hun werk in Oost-Oekraïne onbewapend doen. Per dag wordt bekeken of het veilig genoeg is om het gebied in te gaan. Het vliegtuig zal aan het begin van de nacht van vrijdag op zaterdag aankomen in Charkov. De marechaussees gaan dan eerst een paar uur slapen en rusten en daarna reizen ze naar het rampgebied. Om niet herkend te worden en op hun eigen verzoek werden de marechaussees bij vertrek afgeschermd van de pers. Alleen het vertrek van hun C130 Hercules richting Charkov werd vastgelegd. In het toestel zitten ook 20 mensen van de politie, vooral forensisch experts, die in het rampgebied gaan helpen met het onderzoek. Een van hen legde kort voor haar vertrek uit dat ze een paar uur eerder was opgeroepen en nog geen enkel idee heeft wat precies haar opdracht zal zijn in Oekraïne. Ze weet evenmin wanneer ze terugkeert. Ze vindt het vooral een eer dat ze werd geselecteerd en dat ze iets kan betekenen. De politieagente legde uit dat ze onder andere is gespecialiseerd in slachtofferidentificatie. In het dagelijks leven doet ze sporenonderzoek bij zware misdrijven zoals moord, mishandeling of zedenzaken. Haar familieleden vonden het vooral erg spannend dat ze zo plotseling naar Oekraïne werd gestuurd.

21.43 uur: Hillary vindt Poetin ook verantwoordelijk – De Russische president Vladimir Poetin draagt minstens enige verantwoordelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17 boven het oosten van Oekraïne. Dat zegt de vroegere Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton vrijdag in een gesprek met CNN. Volgens Clinton is Poetin vanwege zijn steun aan de pro-Russische separatisten „zeker indirect” verantwoordelijk voor de vliegramp. „Als we daar al twijfel over hadden, dan moet die nu wel weg zijn”. Clinton vindt net als president Barack Obama dat de sancties tegen Rusland moeten worden opgevoerd.

21.09 uur: Zaterdag weer plechtigheid Eindhoven – Ook zaterdag landen er in Eindhoven weer twee vliegtuigen met de lichamen van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne. Net als woensdag, donderdag en vrijdag worden de slachtoffers met ceremonieel onthaald: een trompettist speelt The Last Post, er is een minuut stilte en de kisten worden in rouwwagens en onder politiebegeleiding van Eindhoven naar Hilversum gebracht. De twee militaire vliegtuigen landen zaterdag rond 16.00 uur in Eindhoven, met daarin in totaal 38 lijkkisten. Nabestaanden kunnen net als voorgaande dagen de plechtigheden bijwonen. Ook zullen er hoogwaardheidsbekleders en een vertegenwoordiging van het kabinet aanwezig zijn. Met deze vluchten komt het aantal kisten met stoffelijke resten dat naar Nederland is vervoerd op 227. Bij de ramp kwamen 298 mensen om het leven, onder wie 194 Nederlanders. Op de plek van de ramp liggen volgens verschillende bronnen nog menselijke resten.

20.23 uur: Colonne lijkwagens is in Hilversum – De colonne lijkwagens is vrijdagavond rond 20.00 uur aangekomen bij de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum. In de straten naar de kazerne stonden wederom veel belangstellenden. Evenals woensdag en donderdag waren de snelwegen A2 en A27 deels afgesloten voor de rit en reden de lijkwagens onder politiebegeleiding. Langs de weg en op viaducten stonden vele belangstellenden om de colonne uitgeleide te doen. De wagens vervoerden de 75 lijkkisten met de stoffelijke overschotten van slachtoffers van de vliegramp van vorige week in Oekraïne. De auto’s kwamen van het vliegveld in Eindhoven, waar de stoffelijke resten ’s middags waren aangekomen.

In de Korporaal van Oudheusdenkazerne vindt de identificatie plaats.

19.31 uur: Vakbond heeft nog zorgen over marechaussees – Vakbonden van politie en militairen hebben nog zorgen over de veiligheid van de marechaussees die aan het werk gaan op de rampplek in Oekraïne. Wel vinden de bonden het een goede zaak dat de marechaussees geen wapens zullen dragen. Dat heeft FNV Veiligheid vrijdag laten weten. De militaire vakbonden zijn vrijdag door de Commandant der Strijdkrachten, generaal Tom Middendorp, bijgepraat over de inzet van de marechaussees. Ze hebben te horen gekregen dat per dag wordt bekeken of het veilig genoeg is om het gebied in te gaan. Onder FNV Veiligheid vallen de politiebond NPB, de militaire vakbond AFMP en de Marechausseevereniging.

18.57 uur: VS: rebellen krijgen raketsysteem Rusland – Rusland staat op het punt de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne meervoudige raketlanceerinstallaties van een zwaar kaliber te leveren. Daarvoor heeft het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, vrijdag gewaarschuwd. Volgens het ministerie is de militaire uitrusting zo dicht bij de grens dat zij mogelijk vrijdag nog aan de separatisten wordt overgedragen. „Wij hebben aanwijzingen dat de Russen van plan zijn zwaardere en complexere meervoudige raketlanceersystemen in de zeer nabije toekomst te leveren”, zei een woordvoerder van het Pentagon.

18.42 uur: Luchtvaart praat over vliegen en brandhaarden – De luchtvaartorganisatie van de VN, ICAO, gaat met belangrijke luchtvaartorganisaties praten over het verminderen van risico’s bij het vliegen over conflictgebieden. Aanleiding is het neerschieten vorige week donderdag van de Boeing van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne, ook een conflictgebied. Aan het gesprek komende dinsdag zullen onder meer de organisatie van luchtvaartmaatschappijen IATA en de club van vliegvelden ACI deelnemen. Na het neerhalen van de Boeing in Oekraïne, waardoor 298 mensen omkwamen onder wie 194 Nederlanders, kwam een discussie op gang over het vliegen over brandhaarden. Luchtvaartmaatschappijen kunnen zelf beslissen of ze (op grote hoogte) over een oorlogsgebied vliegen. Een maatschappij als het Australische Quantas had bijvoorbeeld voor de crash in het oosten van Oekraïne al besloten niet over dat gebied te vliegen. Andere maatschappijen deden dat wel, maar veranderden dat na de ramp.

Na het neerschieten van het toestel werden door luchtvaartautoriteiten overigens geen vluchtroutes over het oosten van Oekraïne meer goedgekeurd, zodat het verboden gebied werd voor passagierstoestellen.

18.32 uur: „VN-missie pas bij dreiging naar Oekraïne” – De resolutie over een gewapende VN-missie in Oost-Oekraïne zal pas worden ingediend als de situatie daar uit de hand dreigt te lopen. Nederland, Australië en Oekraïne houden de missie achter de hand als een ‘plan B’. Zodra hulpverleners de komende dagen hun werk niet veilig kunnen doen, zal Australië namens de drie landen de resolutie indienen. Dat bevestigen diplomatieke bronnen binnen de Verenigde Naties aan het ANP. In de ontwerpresolutie staat dat de VN militairen en politie naar Oost-Oekraïne sturen om de rampplek te beveiligen. Om hoeveel VN-militairen en agenten het gaat, is niet duidelijk.

18.06 uur: Stoet lijkwagens op weg naar Hilversum – Een colonne met 75 rouwauto’s is vrijdag rond 18.00 uur vanaf de vliegbasis Eindhoven op weg gegaan naar Hilversum. De lijkwagens vervoeren de kisten die vrijdagmiddag met twee vliegtuigen vanuit Oekraïne in Eindhoven arriveerden. Bij de poort van de basis staan opnieuw veel mensen die de stoet willen zien. De kisten gaan over de A2 en de A27 naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum. Tijdens het passeren van de colonne worden wegen afgesloten. Het is de derde keer in drie dagen dat er lijkkisten naar de kazerne worden gebracht. Woensdag waren dat er 40, donderdag 74. Zaterdag worden de voorlopig laatste 38 verwacht.

Rijkswaterstaat waarschuwt belangstellenden vanwege hun veiligheid niet op de snelweg te stoppen of langs de snelweg te gaan staan. De politie waarschuwt geen bloemen naar de stoet te gooien omdat dat gevaarlijk kan zijn voor de begeleidende motorrijders.

17.02 uur: „Heel Hilversum beleefde bewogen week” – Voor heel Hilversum is het een bewogen week geweest, zei burgemeester Pieter Broertjes vrijdag. „Het was een intense week die mij en vele anderen niet onberoerd heeft gelaten, maar hopelijk hebben we kunnen bijdragen aan een waardige thuisreis van de slachtoffers.” In de Korporaal van Oudheusdenkazerne in zijn gemeente zijn de lichamen ondergebracht die tot nu toe terug naar Nederland zijn gekomen. Sinds woensdag rijden elke dag lange rouwstoeten door Hilversum. Hilversum verloor 13 inwoners bij de vliegtuigramp in Oekraïne.

Hilversum houdt zelf op 17 augustus een herdenkingsbijeenkomst, maakte de gemeente vrijdagmiddag bekend. Dat gebeurt in de St. Vituskerk. Over de invulling van de dienst overlegt de gemeente met nabestaanden van de drie omgekomen gezinnen en andere betrokkenen.

16.25 uur: Zaterdag voorlopig laatste vlucht uit Charkov – Vanuit Charkov in Oekraïne vertrekt zaterdag een voorlopig laatste vlucht met 38 lijkkisten naar Nederland. Dat gebeurt met één vliegtuig. Met deze vlucht komt het aantal kisten met lichamen en stoffelijke resten dat naar Nederland is vervoerd op 227. Bij de ramp kwamen 298 mensen om het leven, onder wie 194 Nederlanders. Op de plek van de ramp liggen volgens verschillende bronnen nog menselijke resten. Deze dagen reizen in totaal 23 leden van het Nederlandse onderzoeksteam vanuit Charkov naar de rampplek om daar onderzoek te doen naar de stoffelijke resten. Ze krijgen daarbij ondersteuning van 40 onbewapende leden van de Koninklijke Marechaussee die vrijdagavond naar Oekraïne vliegen.

16.12 uur: Onderzoeksraad ‘hopelijk’ weekend op rampplek – Onderzoekers van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) gaan ‘hopelijk’ in de loop van dit weekeinde onderzoek doen op de rampplek waar het neergeschoten toestel van Malaysia Airlines in Oekraïne terecht is gekomen. Dat zegt OVV-voorzitter Tjibbe Joustra vrijdag tegen het ANP. Tot nu toe was dat nog niet mogelijk, omdat de veiligheid voor de onderzoekers niet kon worden gegarandeerd. De onderzoeksraad heeft de leiding over het internationale onderzoek naar de vliegramp. Het gaat niet om een strafrechtelijk onderzoek naar de veroorzakers. De onderzoeksraad hoopt over ongeveer een week met een eerste feitenrelaas te kunnen komen. „We moeten daarmee wel een slag om de arm houden”, aldus Joustra.

15.50 uur: Opnieuw toestellen met lijkkisten in Nederland – Opnieuw zijn op de vliegbasis in Eindhoven lijkkisten aangekomen vanuit Charkov in Oekraïne. Een Nederlandse C130 Hercules met 30 kisten arriveerde vrijdagmiddag rond 15.45 uur. Een Australische C17 met 45 kisten volgde kort erna. Na het taxiën, het spelen van de Last Post en een minuut stilte worden de kisten door militairen uit de vliegtuigen gedragen en in rouwauto’s geplaatst. In eerste instantie werd bekendgemaakt dat het in totaal om 74 kisten zou gaan. Later werd duidelijk dat het om 75 doodskisten ging. De 75 auto’s gaan in colonne over de snelweg naar Hilversum. Ongeveer 500 nabestaanden wonen de ceremonie bij. Namens het kabinet is minister Jeroen Dijsselbloem en staatssecretaris Fred Teeven aanwezig. Bovendien zijn er tien Tweede Kamerleden en hoge vertegenwoordigers uit 18 landen. Er is weer veel publieke belangstelling. Bijvoorbeeld op de spottersplek aan het uiteinde van de landingsbaan hebben veel mensen staan wachten op de aankomst van de twee militaire toestellen. Aan het hek bij de spottersplek zijn de afgelopen dagen veel bloemen achtergelaten. Een frequente bezoeker legde uit dat het op de spottersplaats veel drukker is dan anders. Het is de derde dag op rij dat er vliegtuigen met lijkkisten uit Oekraïne landen in Eindhoven. Zaterdag zijn de voorlopig laatste vluchten. Er worden dan nog ongeveer 35 kisten verwacht.

15.03 uur: Marechaussees vertrekken in de avond – De 40 onbewapende leden van de Koninklijke Marechaussee die gaan helpen met het zoeken van stoffelijke resten en persoonlijke bezittingen op de rampplek in Oekraïne, vertrekken vrijdagavond vanaf vliegbasis Eindhoven. Dat meldde het ministerie van Defensie. Het vertrek staat gepland voor 21.00 uur. De marechaussees gaan eerst naar Charkov. Later reizen ze dan verder naar het oosten, naar het gebied waar de separatisten het voor het zeggen hebben. De marechaussees gaan niet geüniformeerd aan de slag om de rebellen niet te provoceren.

Premier Mark Rutte zei eerder op de dag in de Tweede Kamer dat uiteindelijk is gekozen voor de marechaussees omdat die heel snel inzetbaar zijn en goed zijn opgeleid.

14.50 uur: Politie zoekt beeldmateriaal voor onderzoek – De politie zoekt mensen in binnen- en buitenland die beeldmateriaal hebben dat „in verband kan worden gebracht met het neerstorten van het vliegtuig op de rampplek” in Oekraïne. Die oproep doet de politie vrijdag. De oproep op internet is ook in het Russisch opgesteld. Het onderzoeksteam wil de plek van de ramp, net voor, tijdens en na de ramp in beeld brengen. Dit om een reconstructie te maken. „Ook recente beelden kunnen daaraan bijdragen”, benadrukt de politie. De politie heeft een speciaal ontwikkelde website. Daarop is het voor mensen mogelijk om hun beeldmateriaal te uploaden.

14.42 uur: „Vakantieverkeer mag colonne niet hinderen” – Vrijdag zal er opnieuw een colonne van lijkwagens van de vliegbasis Eindhoven naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum rijden, met alle verkeersmaatregelen die de afgelopen dagen ook al golden. Maar Rijkswaterstaat vreest dat het drukker op de weg zal zijn doordat veel mensen, vooral uit Midden-Nederland, vrijdag met vakantie gaan. De wegendienst herhaalt daarom de oproep aan weggebruikers om tijdens het passeren van de colonne met slachtoffers van de vliegramp niet te stoppen op de rij- en vluchtstroken. Ook uitstappen en langs de weg gaan staan wordt afgeraden. Het transport van de lijkkisten voert via de A2 en de A27 naar Hilversum. Enkele kilometers voor de colonne wordt de weg vrijgemaakt. In tegengestelde richting wordt de maximumsnelheid verlaagd.

14.15 uur: Ramprapportage Maleisië aan Nederland gegeven – Maleisische onderzoekers van de vliegtuigramp met vlucht MH17 van Malaysia Airlines hebben hun rapporten overgedragen aan Nederland. Dat heeft de leider van het driekoppige team dat onderzoek deed op de rampplek, in de Oekraïense hoofdstad Kiev bekendgemaakt. „We zijn opgelucht . Alle onderzoeksrapporten zijn aan de Nederlanders gegeven omdat zij het onderzoek leiden”, verklaarde directeur techniek en onderhoud Azhari Mohd Dahlan van Malaysia Airlines na aankomst in Kiev. Hij kwam uit Torez, niet ver van de rampplek. Hij wilde verder niet ingaan op de inhoud van de rapportage, aldus het Maleisische persbureau Bernama.

Het 134-koppige team dat Maleisië na de ramp naar Oekraïne heeft gestuurd, vliegt vrijdag nog terug naar Kuala Lumpur.

14.13 uur: Oekraïne geeft satellietbeelden aan Nederland – Oekraïne draagt satellietbeelden van de plek van de vliegramp over aan Nederland. De Oekraïense president Petro Porosjenko heeft daar opdracht voor gegeven. De beelden gaan naar het onderzoeksteam en naar de politie van Nederland en andere landen waarvan inwoners zijn omgekomen, meldde het Oekraïense persbureau Interfax vrijdag. Met de overdracht van de satellietbeelden wil Oekraïne een „volledig en transparant” onderzoek garanderen.

13.49 uur: „Russische zorgen over onderzoek vliegramp” – Rusland zegt niet gerust te zijn over de onpartijdigheid van het onderzoek naar de vliegramp in Oekraïne. „Helaas hebben we redenen om ons zorgen te maken”, aldus de Russische ambassadeur Andrej Kelin bij de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Kelin heeft laten weten dat Rusland staat op een „onpartijdig, onafhankelijk en transparant onderzoek onder leiding van de internationale burgerluchtvaartorganisatie ICAO”, meldde het Russische persbureau Itar-Tass. Het internationale onderzoeksteam staat onder leiding van Nederland. Onderzoekers uit Oekraïne, Maleisië, Australië, Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Rusland doen samen met de internationale burgerluchtvaartorganisatie ICAO onderzoek.

13.04 uur: „Verantwoordelijken nationaal vervolgen” – Nationale vervolging van diegenen die verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines ligt het meest voor de hand, aldus veiligheidsminister Ivo Opstelten vrijdag in het debat met de Tweede Kamer over het vliegtuigdrama. Het Internationale Strafhof is minder in beeld, daarbij zijn Maleisië en Oekraïne ook niet aangesloten. Volgens de minister mogen alle gegevens die de Onderzoeksraad voor Veiligheid verzamelt, in zo’n zaak gebruikt worden.

13.01 uur: Motie tegen zending onbewapende mensen – Het intussen afgesloten debat in de Tweede Kamer over de vliegtuigramp, gaat naar het zich laat aanzien nog een vervolg krijgen. Louis Bontes van Voor Nederland wil een motie indienen om geen onbewapende mensen naar riskante gebieden te stoppen. Hij wil geen tweede Srebrenica, zei hij.

12.33 uur: Gedenkteken op Schiphol voor rampvlucht – Schiphol krijgt een permanent gedenkteken voor de slachtoffers van rampvlucht MH17. Dat liet een woordvoerster van de luchthaven vrijdag weten. Het is nog niet bekend hoe het eruit komt te zien en wanneer het komt. „We denken er nu zorgvuldig over na hoe we er op gepaste wijze vorm aan kunnen geven.” Buiten bij vertrekhal 3 is sinds de ramp in Oekraïne vorige week een enorme bloemenzee ontstaan ter nagedachtenis aan de slachtoffers. Mensen leggen bloemen, kaartjes, knuffels en tekeningen neer en laten een boodschap achter in de condoleanceboeken.

12.15 uur: Russen werken mee bij beveiligen rampplek – Rusland werkt mee om de rampplek in Oost-Oekraïne te beveiligen. „Dat is positief”, zei minister-president Mark Rutte vrijdag in de Tweede Kamer. Daar wordt gedebatteerd over het neerschieten van het toestel van Malaysia Airlines. Rutte zei dat Europa nieuwe sancties tegen Moskou zal afkondigen als de Russen hier niet aan zouden meewerken.

12.03 uur: „Indrukken die mij nooit meer verlaten” – „Dit zijn indrukken die mij nooit meer zullen verlaten.” Dat heeft minister Frans Timmermans vrijdag gezegd, nadat hij de hal in Charkov had bezocht waar de kisten met bodybags met slachtoffers van de vliegramp worden klaargemaakt voor vertrek. „Er wordt daar met toewijding en vakmanschap eer gedaan aan de slachtoffers”, zei de minister van Buitenlandse Zaken over het werk van de forensische experts. Zij hebben er de afgelopen dagen voor gezorgd dat veel stoffelijke resten van slachtoffers van de vliegramp naar Nederland kunnen worden vervoerd om daar te worden geïdentificeerd.

11.44: Obama geroerd door eerbetoon Eindhoven – Het eerbetoon aan de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne na aankomst op Eindhoven heeft ook de Amerikaanse president Obama geroerd. Dat zei hij in een telefoongesprek dat hij donderdagavond had met premier Mark Rutte. De president bracht opnieuw zijn condoleances namens het Amerikaanse volk over aan Nederland.

11.40 uur: In weekend besluit over mogelijke missie – Zaterdag of zondag zal een besluit vallen of er een bewapende missie komt om de rampplek in het oosten van Oekraïne te beveiligen. Dat zei premier Mark Rutte vrijdag in een debat met de Tweede Kamer. Hij benadrukte verschillende keren dat „het nog verre van zeker” is dat dit gaat gebeuren.

11.29 uur: Rutte: staakt-het-vuren rond rampplek – Rond de rampplek in Oost-Oekraïne is een staakt-het-vuren van kracht. Dat zei premier Mark Rutte vrijdag in de Tweede Kamer. In het gebied gaan 63 Nederlandse experts en marechaussees de komende dagen zoeken naar resterende stoffelijke resten en naar aanwijzingen voor de toedracht van de ramp. Het bestand is „fragiel”, zei de minister-president. Hij voegde eraan toe dat er wel risico’s zijn. „Het is niet in Nijkerk of Putten.” De regering van Oekraïne houdt een gevechtsafstand van 40 kilometer, de separatisten 10 kilometer. Als het te gevaarlijk wordt, trekt het kabinet de mensen weer terug. Elke dag wordt die inschatting gemaakt, zei Rutte. Momenteel kan niemand licht bewapend het gebied binnen, benadrukte hij. De Australiërs kunnen dat ook niet. De risico’s voor de mensen die daar werken, worden volgens de premier zoveel mogelijk beperkt. Mochten ze plotseling groot gevaar lopen staat er geen troepenmacht klaar om ze eruit te halen. „Er is geen extractiecapaciteit.” Met de separatisten heeft het kabinet zelf geen contact. Dat gebeurt via de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De Nederlanders in het rampgebied zijn „embedded” bij de OVSE. De leden van de marechaussees zullen geen uniform dragen; zij zullen geen aanstoot geven aan de separatisten.

11.27 uur: „Marechaussees zijn extra handen en hersens” – De 40 marechaussees die naar de plek gaan waar het ramptoestel van Malaysia Airlines neerkwam, zijn „extra handen, ogen en hersens” voor de onderzoekers die daar moeten werken, aldus premier Mark Rutte vrijdag tijdens het debat in de Tweede Kamer over het drama. Ze zijn een versterking voor die onderzoekers. De marechaussees, die onbewapend zijn, krijgen ook kleding die de mensen die er het gezag menen uit te oefenen, niet zal provoceren, aldus de minister-president. Elke dag wordt voor het gebied een veiligheidsinschatting gemaakt. Er zijn risico’s, aldus de premier: „We zitten niet in Nijkerk of Putten”.

10.50 uur: Excuses aan Nederland van Russische krant – De Russische krant Novaja Gazeta, bijna de enige onafhankelijke krant in Rusland, biedt vrijdag op de voorpagina excuses aan Nederland aan voor de ramp met de MH17. De volledige voorpagina wordt ingenomen door een foto in een grijs kader van de rouwstoet die over de snelweg rijdt. In een groot lettertype staat in het Nederlands „Vergeef ons, Nederland”, met de Russische vertaling in kleine letters daaronder. Binnen in de krant staat een verslag van de ontvangst van de eerste lijkkisten die woensdag uit Charkov op vliegveld Eindhoven waren aangekomen. Daarnaast staat een correspondentenverslag uit het rampgebied. Daarin wordt onder meer een inwoonster van het gebied aan het woord gelaten bij wie donderdag een lichaam van een van de slachtoffers door het dak was gevallen.

10.37 uur: Forensische experts ronden werk af in Charkov – De forensisch experts in de Oekraïense stad Charkov ronden vrijdag hun werk af. Dat zei een woordvoerster van het forensisch team in Charkov. Op het vliegveld in Charkov staan vrijdag ongeveer 100 journalisten uit binnen- en buitenland om verslag te doen van het vertrek van de twee militaire transportvliegtuigen met in totaal 74 lijkkisten die naar Eindhoven gaan. Bij het vertrek van de Nederlandse Hercules zijn ook minister Frans Timmermans en zijn Australische collega Julie Bishop aanwezig. Zaterdag is er nog wel een vlucht om de laatste kisten naar Nederland te vervoeren. Hoeveel dat er zijn, is nog niet bekend.

10.36 uur: Marechaussee is veelzijdig korps – Nederland stuurt 40 ongewapende marechaussees naar de plaats in Oekraïne waar vorige week een Boeing van Malaysia Airlines met 194 Nederlanders aan boord werd neergehaald. Wat is de marechaussee en wat zijn haar taken? Lees het hier.

10.16 uur: Rutte: contact met Kamer over ramp kan beter – Het contact van het kabinet met de Tweede Kamer over de vliegramp kan beter. Dat zei premier Mark Rutte vrijdag aan het begin van een debat in de Tweede Kamer over de crash van het toestel van Malaysia Airlines. Rutte maakte hiervoor zijn excuses. Hij had maandag de Kamer beloofd om elke 48 uur met een update te komen over de ontwikkelingen rond de ramp. Dat is niet gelukt. Ook liet een beloofde brief van het kabinet over de stand van zaken over de ramp te lang op zich wachten.

9.47 uur: Ceremonie op drukke dag Eindhoven Airport – De derde ceremonie op vliegbasis Eindhoven voor de slachtoffers van de vliegtuigcrash in Oekraïne treft vrijdag een van de drukste dagen dit jaar op Eindhoven Airport. In totaal 19 vluchten kunnen niet volgens planning vertrekken omdat het vliegverkeer tussen 15.45 uur en 18.00 uur weer wordt stilgelegd vanwege de aankomst van lijkkisten. Volgens een woordvoerder gaat het om ongeveer 4000 vakantiegangers die niet op tijd kunnen vertrekken.

9.39 uur: Marechaussees bezorgd over missie naar Oekraïne – De Marechausseevereniging heeft grote vraagtekens bij het inzetten van veertig onbewapende marechaussees op de plaats waar vorige week vlucht MH17 werd neergehaald. De bond maakt zich zorgen over de veiligheid van de groep, zei vice-voorzitter René Schilperoort vrijdagochtend op Radio 1. Het Leidsch Dagblad maakt er melding van.

9.15 uur: Omvliegen kost 10 euro per passagier – Dat schrijft de Volkskrant. De krant raadpleegde een aantal deskundigen. Wat waren de kosten geweest als Malaysia Airlines niet over Oost-Oekraïne was gevlogen.

9.10 uur: Timmermans bezoekt forensisch team Charkov – Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken en zijn Australische collega Julie Bishop zijn aangekomen in de Oost-Oekraïense stad Charkov. Ze gaan langs bij forensisch specialisten die er in de afgelopen dagen voor hebben gezorgd dat veel stoffelijke resten van slachtoffers van de vliegramp naar Nederland kunnen worden vervoerd om daar te worden geïdentificeerd.

8.48 uur: Australische militairen en meer agenten op weg – Australische militairen zullen naar de Oekraïne worden gestuurd om politiemensen die op de rampplek van de Boeing van Malaysia Airlines werken, te beschermen. Dat heeft de Australische premier Abbott vrijdag bekendgemaakt. Om hoeveel militairen het precies gaat, is nog onbekend. Hij sprak van „enige inzet” van de ADF, de Australische strijdkrachten.

8.45 uur: De wereldleiders en hun geopolitiek belangen – De internationale gemeenschap heeft met afschuw gereageerd op de ramp met Malaysia Airlines vlucht 17. Maar wereldleiders houden ook hun eigen geopolitieke belangen in de gaten. Lees hier de benadering van vier hoofdrolspelers.

8.27 uur: Kamer moet VN-missie net zo behoedzaam benaderen als kabinet – De commentator van het Reformatorisch Dagblad vandaag: „Een snelle maar grondige verkenning van alle opties, waarbij de Kamer het kabinet de ruimte geeft, gevolgd door een hoorzitting en een open debat. Dat zou, zo was de afspraak, voortaan de marsroute zijn. Kamerlid Bontes (ex-PVV) is tot dusver de enige die daar openlijk maling aan heeft en pleit voor het onmiddellijk op pad sturen van gewapende commando’s. Wie geen tweede Srebrenica wil, kan alleen maar hopen dat hij met zijn ongegeneerde optreden in de Kamer een eenling blijft.”

8.02 uur: Huis van Afgevaardigden eert slachtoffers MH17 – Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft donderdag stilgestaan bij de slachtoffers van de ramp met Malaysia Airlines vlucht MH17. Op de vloer werd een moment stilte in acht genomen. De herdenking was een initiatief van de afgevaardigden Bill Huizinga en Chris van Hollen, beideN met Nederlandse voorouders. „Collega’s, met een zwaar hart sta ik vandaag op om ons medeleven te betuigen met het tragische verlies van de levens van bijna 300 mensen aan boord van Malaysia Airlinesvlucht MH17. Aan bood van die vlucht was één Amerikaan en een aantal anderen uit Australië, Maleisië en een aantal andere landen. Onder hen waren 193 Nederlanders. Om het in perspectief te zetten, is dat alsof een land als de Verenigde Staten meer dan 3600 mensen verliest. Dat is de impact die dat heeft gehad bij onze vrienden in Nederland”, leidde Huizinga de stilte in.

7.45 uur: Russisch gas uit de gratie – Veel Nederlanders willen geen gebruik meer maken van gas uit Rusland. Dat schrijft het AD. Energievergelijker Gaslicht.com wordt sinds de ramp in Oekraïne plat gebeld door consumenten die willen weten of hun energieleverancier gas importeert en of zij dus op Russisch gas koken. Volgens een woordvoerder van de website komt slechts 5 tot 10 procent van het gas uit Rusland.

7.23 uur: Advocaten: schuldvraag wordt strijd – Letselschadeadvocaten willen proberen een zo hoog mogelijke schadevergoeding te krijgen voor de nabestaanden van de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne. Dat kan in de tientallen miljoenen euro’s lopen, schrijft De Telegraaf. Volgens Jan Willem Koeleman van Utrechtse Schade Advocaten zal het juridische steekspel vooral gaan om de vraag of Malaysia Airlines gerechtigd was over oorlogsgebied te vliegen.

7.22 uur: Commando’s naar Oekraïne – De Telegraaf zegt te weten dat Nederland dit weekeinde militairen naar Oost-Oekraïne stuurt zodat de 23 Nederlandse onderzoekers en de 40 onbewapende marechaussees veilig hun werk kunnen doen. Het zou volgens de krant gaan om rode en groene baretten, het beste wat Defensie in huis heeft.

6.49 uur: Opnieuw 74 lijkkisten naar Nederland – Vandaag landen er weer twee militaire vliegtuigen op Eindhoven Airport, met aan boord 74 lijkkisten. Ook woensdag en donderdag werden er slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne naar Nederland gebracht. Vandaag gaat het niet anders. De vliegtuigen landen rond 16.00 uur, waarna een minuut stilte in acht wordt genomen en de kisten in lijkwagens worden geladen. Vervolgens gaan die naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum, waar identificatie zal plaatsvinden. Bij het vertrek vanuit Charkov zal minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) aanwezig zijn.

6.28 uur: Frietfabriek dupe van sancties Rusland – Nederlandse frietfabriek Farm Frites uit Oudenhoorn in Zuid-Holland, is één van de eerste bedrijven die last heeft van de sancties tegen Rusland. Het aardappelverwerkingsbedrijf krijgt geen lening van de bank en moet de bouw van een fabriek in Rusland uitstellen, schrijven het AD en de Volkskrant. De banken hebben van de EU een boycot opgelegd gekregen na de vliegramp in Oekraïne en mogen daarom voorlopig geen leningen verstrekken voor projecten in Rusland.

5.12 uur: Obama wil strengere sancties tegen Rusland – De Amerikaanse president Barack Obama wil dat er steviger sancties worden opgelegd aan Rusland. Dat heeft hij minister-president Mark Rutte in een telefoongesprek laten weten. In een verklaring van het Witte Huis zegt Obama dat Rusland nog geen stappen heeft gezet om de situatie in Oekraïne te de-escaleren sinds de vliegramp vorige week, waarbij alle 298 inzittenden omkwamen. Volgens de Amerikaanse autoriteiten zijn er sterke aanwijzingen dat de pro-Russische separatisten daarvoor verantwoordelijk zijn, en worden zij nog altijd bewapend door Rusland. Op die manier kunnen de separatisten hun aanvallen tegen de Oekraïense strijdkrachten voortzetten. Zowel Obama als Rutte vinden het volgens het Witte Huis ontoelaatbaar dat Rusland voor destabilisatie zorgt zonder dat het daar een prijs voor betaalt.

3.48 uur: Geen entertainment op Schiphol op drukste dag jaar – Schiphol beleeft vrijdag de drukste dag van het jaar. Zo’n 190.000 reizigers doen naar verwachting de luchthaven aan. Dat zijn er meer dan vorig jaar, toen op deze dag ruim 180.000 mensen via het vliegveld reisden. Normaal gesproken wordt in de drukke zomerperiode de wachttijd verzacht met entertainment. Na de vliegtuigcrash met het toestel van Malaysia Airlines in Oekraïne is echter besloten dit voor de rest van de zomer stop te zetten. Schiphol verwacht dat vrijdag veel mensen een bezoekje brengen aan de herdenkingsplek bij vertrekhal 3, waar inmiddels een bloemenzee is ontstaan. Deze bloemen worden verzorgd door Aviflora en blijven volgens de zegsvrouw nog zeker enkele dagen liggen.

Vrijdag

22.30 uur: Liveblog gesloten – De redactie sluit dit liveblog voor vandaag.

22.24 uur: Samenvatting van het nieuws – Nederland stuurt 40 leden van de Koninklijke Marechaussee naar Oekraïne. Ze gaan daar de onderzoekers helpen bij het zoeken naar slachtoffers op de plek waar een week geleden het passagierstoestel van Malaysia Airlines neerstortte. De marechaussees zullen niet gewapend zijn, deelde minister-president Mark Rutte donderdagavond mee tijdens een persconferentie. Lees hier een samenvatting van het nieuws van donderdag.

22.14 uur: Kamer praat voor tweede keer over vliegramp – De Tweede Kamer praat vrijdag voor een tweede keer over de ramp met vlucht MH17 van Malaysia Airlines. De aanpak van de regering kan rekenen op steun van de Kamer. Er zullen vooral vragen zijn naar een mogelijke internationale missie om de rampplek te beveiligen.

21.33 uur: Vrijdag opnieuw zo’n 70 kisten naar Nederland – Vrijdag zullen er opnieuw vliegtuigen aankomen op vliegveld Eindhoven met slachtoffers van de vliegramp. Het gaat volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie om ongeveer 70 lijkkisten.

20.59 uur: Overleg strafrechtelijk onderzoek vliegramp – In Den Haag vindt maandag internationaal overleg plaats in het kader van het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp met het toestel van Malaysia Airlines. Alle landen die passagiers aan boord van het toestel hadden en Oekraïne zijn daarvoor uitgenodigd, heeft het kabinet donderdag laten weten. De bijeenkomst wordt gehouden bij de Europese justitieorganisatie Eurojust. De bijeenkomst moet leiden tot „een zo intensief mogelijke samenwerking” tussen alle betrokken landen. Aan boord van het vliegtuig zaten mensen uit tien verschillende landen.

20.57 uur: Applaus en tranen bij Hilversumse kazerne – Langs de weg naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum was het donderdagavond minder druk dan woensdag. De emotie was er bij veel mensen niet minder om. Toen de indrukwekkende stoet van 74 lijkwagens aankwam bij de kazerne, brak er een spontaan, minutenlang applaus los van de duizenden mensen die langs de route stonden. Er werd gehuild en mensen zochten steun bij elkaar.

20.50 uur: Kabinet stuurt brief ondersteuning onderzoek – Het kabinet heeft de Tweede Kamer laten weten dat het mogelijkheden bekijkt om het onderzoek naar de vliegramp in Oekraïne en het terugbrengen van de slachtoffers extra te ondersteunen. Dat maakte premier Mark Rutte donderdag bekend. De premier wilde niet zeggen om welke opties het hier gaat. Eerder werd bekend dat Nederland achter de schermen werkt aan een resolutie die een VN-missie mogelijk moet maken in het rampgebied. Of zo’n missie er komt, zal binnen enkele dagen bekend worden, aldus Rutte.

20.25 uur: 40 marechaussees naar Oekraïne – Nederland stuurt meer onderzoekers naar het MH17-rampgebied in Oost-Oekraïne. Zij krijgen hulp van veertig man marechaussee. Deze zullen onbewapend zijn. De komende dagen gaan er in totaal 23 leden van het Nederlandse onderzoeksteam vanuit Charkov naar de rampplek.

20.20 uur: Charkov herdenkt slachtoffers vliegramp – Enkele honderden mensen hebben donderdagavond in de Oost-Oekraïense stad Charkov een herdenkingsbijeenkomst bijgewoond voor de slachtoffers van de vliegramp. Ze kwamen bijeen op het Onafhankelijkheidsplein in het centrum van de stad. Ze legden bloemen neer en brandden kaarsjes en waxinelichtjes. Ook hingen ze grote foto’s met zwarte randen op van slachtoffers van de tragedie. Een orkest speelde muziek. Onder het publiek waren ook Maleisische experts.

20.13 uur: VS: bewijs dat Rusland over grens schiet – De Verenigde Staten hebben bewijs dat de Russische artillerie vanuit Rusland het Oekraïense leger onder vuur neemt. Dat heeft het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken donderdag laten weten. Het is niet duidelijk wat het bewijs inhoudt. Oekraïne meldde eerder deze week dat de regeringstroepen in het oosten van het land vanuit Rusland zijn beschoten. Het zou gaan om tientallen granaten die over de grens zijn geschoten. Volgens de VS zijn de Russen ook van plan om „zwaardere en krachtiger” raketlanceerinstallaties te leveren aan pro-Russische rebellen in Oekraïne.

20.03 uur: Ook tweede colonne bij kazerne – De colonne lijkwagens is donderdag rond 20.00 uur aangekomen bij de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum. Net zoals woensdag waren de snelwegen A2 en A27 deels afgesloten voor de rit en reden de auto’s onder politiebegeleiding. Langs de weg en op viaducten stonden belangstellenden om de colonne uitgeleide te doen.

20.02 uur: EU-landen eens over nieuwe sancties – De EU voegt 15 namen van mensen en 18 instanties toe aan de sanctielijst tegen Rusland. Daarover zijn de EU-landen het donderdag eens geworden, zo werd donderdag bekendgemaakt. De namen van de personen en instanties worden later bekendgemaakt. De sancties worden uitgebreid na het neerschieten boven het oosten van Oekraïne van het passagierstoestel op vlucht MH17 een week geleden.

20.01 uur: Klokgelui in Amsterdam voor slachtoffers MH17 – Meer dan 75 kerken in Amsterdam en omgeving luiden donderdagavond om 20.00 uur hun klokken voor de slachtoffers en nabestaanden van de vliegramp in Oekraïne. Ook hebben ze de deuren geopend voor mensen die, gelovig of niet, een plek zoeken waar ze een kaarsje kunnen branden of even stil willen zijn. De kerken zijn tussen 19.00 uur en 20.30 uur open. Ook in plaatsen rondom Amsterdam kunnen mensen terecht, zoals in Diemen, Duivendrecht, Weesp en Bussum.

19.32 uur: Rutte over laatste ontwikkelingen vliegramp – Premier Mark Rutte geeft donderdagavond een korte toelichting op de laatste ontwikkelingen rond de vliegramp in Oekraïne. De persconferentie waarop hij dat doet begint om 20.15 uur, zo maakte het ministerie van Veiligheid en Justitie bekend. Het is voor het eerst sinds 2 dagen dat Rutte weer een verklaring aflegt. Op de dag van nationale rouw, woensdag, gebeurde dat niet. Wel kwamen de ministers toen ’s avonds bijeen in het Catshuis. Eerder die dag waren de bewindslieden in Eindhoven bij de terugkeer van de eerste lichamen van de slachtoffers van de vliegtuigramp in Oost-Oekraïne.

19.22 uur: „16 lichamen onder wrakstukken nog gerucht” – Dat er nog 16 lichamen liggen onder wrakstukken van het neergeschoten vliegtuig in Oekraïne, is voor de leider van het forensisch team nog steeds „een gerucht”. Specialisten zoeken volgens hem samen met de Oekraïense overheid uit wat ervan waar is. Op welke manier dat gebeurt, kon de Nederlander Jan Tuinder, hoofd van het coördinatiecentrum in de Oost-Oekraïense stad Charkov, donderdag niet zeggen. Het Russische persbureau Itar-Tass meldde woensdag dat de ‘Volksrepubliek Donetsk’ had bekendgemaakt dat de 16 lichamen waren aangetroffen. De doden, die onder wrakstukken van de romp van het vliegtuig van Malaysia Airlines zouden hebben gelegen, zouden naar een koelwagon in Torez worden gebracht.

19.18 uur: Timmermans hoopvoller over medewerking rebellen – Minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) is donderdag voor het eerst hoopvoller gestemd dat de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne zullen meewerken aan het bergen van de menselijke resten die nog in het rampgebied liggen. Dat zei hij donderdag op een persconferentie in Kiev. „Ik heb de indruk dat het eindelijk ook tot de separatisten is doorgedrongen dat het een kwestie van medemenselijkheid is om te zorgen dat alle menselijke resten worden geborgen”, zei Timmermans. „Mijn voorzichtige indruk is dat er medewerking van de separatisten zal zijn om dat te realiseren.” Timmermans hield zich op de vlakte over een mogelijke bewapende missie in het rampgebied die ervoor moet zorgen dat onderzoekers er hun werk kunnen doen. „We zullen leiding aan het onderzoek geven en kijken welke additionele middelen daarvoor nodig zijn”, aldus de bewindsman.

19.06 uur: Opnieuw drukte op viaducten – Net als woensdag staan er veel mensen op viaducten en langs de snelwegen waar de colonne met lijkwagens donderdagavond passeert. In totaal 74 lijkwagens met een politie-escorte brengen de kisten vanaf Eindhoven naar Hilversum over de snelwegen A2 en A27. Al ruim voor de passage van de stoet stroomden viaducten en bermen vol met mensen die de lange rij willen zien en hun medeleven wilden tonen. Woensdagavond, toen de eerste colonne met 40 lijkkisten passeerde, stonden duizenden mensen langs de kant van de weg.

18.36 uur: Timmermans bij laatste vlucht vanuit Charkov – Minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) is vrijdag in Charkov bij het vertrek van het laatste Nederlandse militaire vliegtuig met lijkkisten van de slachtoffers van de vliegramp met het toestel van Malaysia Airlines. Dat kondigde Timmermans donderdag aan. Hij vliegt vrijdagmorgen van Kiev naar Charkov. Hij bezoekt de fabriekshal waar de kisten met stoffelijke resten voor vertrek gereed worden gemaakt. Hij wil met zijn bezoek de forensische experts en anderen die dit werk uitvoeren, een hart onder de riem steken.

18.04 uur: Colonne met lijkkisten op weg naar Hilversum – Een colonne met 74 rouwauto’s is donderdag even na 6 uur ’s avonds vanaf de vliegbasis Eindhoven op weg gegaan naar Hilversum. De lijkwagens vervoeren de kisten die donderdag met twee vliegtuigen vanuit Oekraïne in Eindhoven arriveerden. Bij de poort van de vliegbasis staan weer veel belangstellenden. De kisten gaan over de A2 en de A27 naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum. Tijdens het passeren van de colonne worden wegen afgesloten.

17.59 uur: „Ontwerpresolutie VN-missie bijna klaar” – De resolutie over een VN-missie op de plek van de vliegramp in Oekraïne is bijna klaar. Dat hebben bronnen binnen de VN donderdag laten weten aan het ANP. In de ontwerpresolutie komt te staan dat de plek van de ramp wordt beveiligd door een missie die bestaat uit politieagenten en militairen. De Nederlandse, Australische en Oekraïense VN-vertegenwoordigers komen „zeer waarschijnlijk” donderdag al tot een akkoord. De resolutie moet daarna nog worden behandeld door de VN-Veiligheidsraad. Als de drie landen donderdag akkoord gaan, wordt de resolutie vrijdag waarschijnlijk voorgelegd voor stemming in de VN-Veiligheidsraad. Andere bronnen binnen de Verenigde Naties zeggen dat door verschillende landen inderdaad wordt gesproken over een resolutie, maar dat die pas aan de Veiligheidsraad wordt voorgelegd als „de situatie in Oost-Oekraïne uit de hand zou lopen en de veiligheid van de onderzoekers in het gedrang komt”.

17.48 uur: Snelheid omlaag langs route rouwstoet – Wanneer de rouwstoet donderdagmiddag van Eindhoven naar Hilversum rijdt, gaat de maximumsnelheid de andere kant op omlaag. Het verkeer mag dan maximaal 70 kilometer per uur rijden. Agenten gaan erop toezien dat mensen niet hun auto’s stilzetten en de snelweg oversteken om hun respect te tonen. Dat kan namelijk opstoppingen veroorzaken. Dat liet Rijkswaterstaat weten. „Als mensen de colonne zien, zullen ze er waarschijnlijk op reageren. Als de snelheid naar beneden gaat, zal dat rustiger verlopen”, aldus een woordvoerder.

17.47 uur: Aanpak crisis rond vliegramp wekt vertrouwen – Nederlanders hebben veel vertrouwen in de manier waarop het kabinet de crisis rond de vliegramp in Oekraïne aanpakt. Driekwart (74 procent) is positief over de manier waarop premier Mark Rutte zich opstelt en voor minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken is dat zelfs 87 procent. Dat meldt EenVandaag donderdag op basis van een onderzoek onder 15.000 mensen. Vooral de toespraak van Timmermans bij de VN-Veiligheidsraad dwong volgens de ondervraagden respect af. Uit de peiling blijkt verder dat er veel begrip is voor het Nederlandse standpunt dat het naar huis brengen van de slachtoffers prioriteit heeft boven het straffen van de daders.

17.46 uur: Vluchtgegevens niet gemanipuleerd – Ook de tweede zwarte doos van rampvlucht MH17 is intact. Er is geen bewijs voor manipulatie van de Flight Data Recorder gevonden. Dat heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid donderdag laten weten. De raad meldde woensdag al dat er geen bewijs was gevonden voor manipulatie van de andere zwarte doos, de recorder met cockpitgesprekken.

17.45 uur: Persconferentie minister Timmermans in Kiev – Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken houdt om 18.00 uur een persconferentie in Kiev.

17.32 uur: Legerpredikant ondersteunt team dat identificatie uitvoert – Een legerpredikant ondersteunt de specialisten die op de kazerne in Hilversum bezig zijn met de identicatie van de slachtoffers van de vliegramp. Dat zei Arie de Bruijn, hoofd van het Landelijk Team Forensische Opsporing (LTFO), donderdag tijdens een persconferentie in Bunnik. Het is goed om geregeld de „peilstok in de emoties te steken”. Om te voorkomen dat de onderzoekers eraan onderdoor gaan, zijn er regelmatig briefings. „We kijken elkaar in de ogen en zeggen: Hoe gaat het met je? Dat doen we ook nog over een halfjaar.” Lees hier het hele artikel van RD-verslaggever Johannes Visscher.

17.19 uur: OVSE’ers naar Russisch-Oekraïense grens – De OVSE zal zo snel mogelijk waarnemers naar de Russisch-Oekraïense grens sturen. Daar hebben alle 65 lidstaten, waaronder Rusland en Oekraïne, donderdag mee ingestemd. De 16 waarnemers moeten bij twee Russische grensposten informatie inwinnen over de situatie daar. Moskou blokkeerde een voorstel van sommige lidstaten om meer waarnemers naar het gebied te sturen. Momenteel zijn al ongeveer 230 medewerkers van de OVSE in Oekraïne. Enkelen van hen onderzoeken de rampplek van het neergestorte Malaysia Airlines-toestel.

16.40 uur: Druk overleg over gewapende missie rampplek – Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken is samen met zijn Australische ambtgenoot Julie Bishop in Kiev voor een ontmoeting met de Oekraïense president Petro Porosjenko. De drie overleggen over de inhoud van een VN-resolutie voor een bewapende missie naar de rampplek van het Malaysia Airlines-toestel. Lees hier verder.

16.38 uur: Duitse burgemeesters tekenen register – De burgemeesters van de Duitse grensgemeenten Nordhorn, Bad Bentheim en Gronau hebben donderdagmiddag in het Twentse Losser het condoleanceregister voor de slachtoffers van de vliegtuigramp in Oekraïne getekend. De Duitse burgemeesters tekenden in het Nederlands „ter nagedachtenis van de slachtoffers van de verschrikkelijke vliegramp in Oekraïne”. Ook uitten zij hun medeleven met de nabestaanden van de passagiers.

16.21 uur: Tientallen Oekraïense separatisten gesneuveld – Opstandelingen in het oosten van Oekraïne hebben gevoelige verliezen geleden in de strijd met het regeringsleger. In het zuidelijk frontgebied zijn 50 mensen gesneuveld of gewond geraakt. Ook zouden tanks, pantserwagens en troepentransportvoertuigen zijn vernietigd, maakte de minister van Defensie van de zelf uitgeroepen Volksrepubliek Donetsk donderdag bekend. De doden vielen in het gebied rond Marinovka, aan de grens met Rusland.

16.01 uur: Niemand wil meer behandeling tegen vliegangst – Het aantal mensen dat een behandeling tegen vliegangst boekt, is de afgelopen week nagenoeg nul. Het aantal ongeruste telefoontjes van mensen die geboekt hebben en bang zijn, is daarentegen flink toegenomen.

15.50 uur: CNN-medewerker ontvoerd in Oekraïne – Pro-Russische separatisten hebben een Oekraïense journalist ontvoerd die voor de Amerikaanse nieuwszender CNN werkzaam is. Dat heeft CNN donderdag gemeld. De man, Anton Skiba, werd in de stad Donetsk ontvoerd nadat hij een dag had gewerkt voor een televisieploeg van CNN. Hij zit inmiddels 2 dagen vast.

15.44 uur: Eerste vliegtuig uit Charkov geland in Eindhoven – Het eerste vliegtuig uit Charkov is aangekomen in Eindhoven. In totaal worden 74 kisten overgevlogen, met twee vliegtuigen. Woensdag werden al 40 lijkkisten overgebracht naar Eindhoven Airport. Net zoals woensdag is er op het vliegveld weer een ceremonie. Het tweede toestel volgt direct erna.

15.30 uur: Internationaal team werkt aan identificatie – Een internationaal team van 200 mensen werkt sinds woensdagavond aan de identificatie van de slachtoffers van de vliegtuigcrash in Oekraïne. Dat maakte de politiechef van de landelijke eenheid, Patricia Zorko, donderdag bekend tijdens een persbijeenkomt. Lees hier meer.

15.29 uur: Wrakstukken op rampplek mogen verplaatst – Wrakstukken op de plek waar het vliegtuig van Malaysia Airlines was neergestort, mogen worden verplaatst. Dat moet bergers de mogelijkheid bieden „de op de rampplek nog aanwezige slachtoffers te kunnen bergen”, liet de Onderzoeksraad voor Veiligheid donderdag weten. Volgens de Onderzoeksraad is het belangrijk dat „zo veel mogelijk slachtoffers naar Nederland terugkeren om te worden geïdentificeerd en overgedragen aan hun nabestaanden”. De wrakstukken zullen worden verplaatst door „lokale partijen”, maar het is niet bekend wie dat zijn.

De Onderzoeksraad leidt het onderzoek naar de oorzaak van de vliegramp.

15.02 uur: Nauwelijks annuleringen bij Malaysia Airlines – Reizigers hebben nauwelijks gebruikgemaakt van het aanbod van Malaysia Airlines om kosteloos hun vlucht te annuleren. In Nederland besloot afgelopen dagen slechts „een tiental mensen” zijn ticket in te leveren. Dat liet de luchtvaartmaatschappij donderdag weten.

15.00 uur: Herdenkingen van slachtoffers MH17 gaan door – Ook na de dag van nationale rouw blijft Nederland de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne herdenken. Er zijn de komende dagen stille tochten en herdenkingen in onder meer Delft, Hoofddorp en Roosendaal. Ook in Drachten wordt aan een tocht voor de slachtoffers gewerkt. Donderdagavond is er een stille tocht door de wijk Buitenhof in Delft. Daar woonden drie passagiers van het rampvliegtuig: een moeder (37) met haar 17-jarige dochter en 13-jarige zoon. Waarschijnlijk lopen enkele honderden mensen mee. De vriend van het 17-jarige meisje en burgemeester Bas Verkerk zullen de aanwezigen toespreken. De tocht voert langs de school van de zoon en eindigt bij het huis van de drie.

14.34 uur: Rusland ontkent neerhalen toestellen Oekraïne – Rusland noemt de beschuldiging dat vanaf Russisch grondgebied twee Oekraïense gevechtsvliegtuigen zijn neergeschoten „nonsens”. De Oekraïense regering had woensdag laten weten dat de twee Soechoj Soe-25’s op grote hoogte vlogen en waarschijnlijk waren neergehaald met raketten vanuit Rusland.

14.16 uur: Australische exporteur boycot Rusland – Een Australische vleesexporteur heeft donderdag zelf sancties ingesteld tegen Rusland. De baas bij de Australian Lamb Group, John Verrall, zei dat „wij als Australische onderneming de aan het licht komende omstandigheden rond het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines met 298 mensen aan boord, niet kunnen accepteren”. De onderneming stopt daarom met de export van lamsvlees naar Rusland. Dat kan Australian Lamb geld gaan kosten, maar Verrall zei dat hij steun wil betuigen aan de Australiërs die hun leven verloren door toedoen van „separatisten die naar verluidt zijn bewapend en worden gesteund door president Poetin (van Rusland)”.

14.02 uur: „Kabinet komt met brief over missie” – Het kabinet stuurt vermoedelijk nog voor het debat over de vliegramp vrijdag in de Tweede Kamer een zogeheten notificatiebrief naar Kamerleden. Dat meldden ingewijden. In zo’n schrijven laat het kabinet weten de mogelijkheid en wenselijkheid van een bijdrage aan een missie te onderzoeken. Het is bijna altijd de voorbode van de daadwerkelijke deelname aan een missie. Het kabinet werkt aan een VN-resolutie die een bewapende missie mogelijk moet maken om de rampplek in het oosten van Oekraïne te beveiligen. Dat is nodig omdat een internationaal onderzoeksteam daar op dit moment niet veilig de oorzaken van de vliegramp kan onderzoeken. Ook liggen er zeer waarschijnlijk nog slachtoffers van de vliegtuigramp.

13.55 uur: Rutte belt met nieuwe president Indonesië – Minister-president Rutte heeft de aankomende president van Indonesië, Joko Widodo, donderdag gefeliciteerd met diens verkiezingsoverwining. Het was een wat dubbel telefoongesprek, want de premier en Widodo spraken ook uitvoerig over de vliegramp in Oekraïne, zo blijkt uit de woorden van de woordvoerder van Rutte. Joko ‘Jokowi’ Widodo heeft dinsdag de Indonesische presidentsverkiezingen gewonnen. Hij kreeg 53,15 procent van de stemmen en volgt nu president Susilo Bambang Yudhoyono op.

13.42 uur: In Charkov geen ceremonieel vertrek meer – Geen ceremonie, geen autoriteiten, geen horde journalisten. De twee militaire transportvliegtuigen die opnieuw stoffelijke resten van slachtoffers van de vliegramp naar Nederland vervoeren, vertrokken donderdag in relatieve rust. De C130 Hercules van de Nederlandse luchtmacht en de Australische C17 Globemaster werden ’s ochtends op een verder weg gelegen deel van het vliegveld geparkeerd om te worden klaargemaakt voor vertrek. Slechts een beperkt aantal cameramensen en fotografen probeerde beelden te maken van de laatste voorbereidingen. Voor de hekken waarachter ze hun werk deden, waren een bus en een vrachtwagen gezet om het zicht te belemmeren.

13.00 uur: 194e Nederlandse slachtoffer reisde op Duits paspoort – Het 194e Nederlandse slachtoffer van de vliegramp in Oekraïne betreft een vrouw met zowel de Duitse als de Nederlandse nationaliteit. Omdat ze reisde op een Duits paspoort, werd ze aanvankelijk als Duitse opgenomen in de lijst van slachtoffers. Waarom de vrouw nu op de Nederlandse lijst is gezet, wil Buitenlandse Zaken uit privacyoverwegingen niet kwijt.

12.58 uur: Cosgrove en Rutte delen trieste ervaringen – De gouverneur-generaal van Australië, Peter Cosgrove, is donderdag ontvangen door premier Mark Rutte. Ook Australische burgers verloren het leven bij de de ramp met vlucht MH17. Rutte en Cosgrove deelden volgens de Rijksvoorlichtingsdienst verhalen over de contacten met nabestaanden, onder wie die van slachtoffers met Australisch-Nederlandse banden. Cosgrove was woensdag ook aanwezig bij de aankomst in Nederland van de eerste slachtoffers van de vliegramp.

12.49 uur: Ook tweede toestel met lijkkisten naar Nederland – Vanaf het vliegveld in Charkov is donderdagmiddag het tweede toestel met lijkkisten naar Eindhoven vertrokken. Het ging nu om een toestel van de Australische luchtmacht. Eerder donderdagmorgen vertrok al een Hercules-toestel van de Nederlandse luchtmacht. In totaal worden 74 kisten overgevlogen. Woensdag werden al 40 lijkkisten overgebracht naar Eindhoven Airport. Net zoals woensdag is er op het vliegveld weer een ceremonie.

12.45 uur: Premier Maleisië tekent condoleanceregister – De Maleisische premier Najib Razak heeft namens zijn land het condoleanceregister op de Nederlandse ambassade in Kuala Lumpur getekend. Een foto van de bladzijde verscheen even later op de Facebookpagina van de regeringsleider. „Namens de regering en het volk van Maleisië wil ik ons diepste medeleven betuigen met alle Nederlandse families die dierbaren hebben verloren bij het tragische ongeluk met vlucht MH17. We voelen mee met de families en onze hart gaat uit naar hen.” Ook de ambassadeurs van Oekraïne, Mexico, de Verenigde Staten, Iran en Duitsland tekenden het boek op de residentie van hun Nederlandse ambtsgenoot.

12.35 uur: Aantal Nederlandse slachtoffers op 194 – Het aantal Nederlanders dat is omgekomen bij de ramp met de Boeing van Malaysia Airlines is verhoogd van 193 naar 194. Dat meldt het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het gaat om een vrouw met zowel de Duitse als de Nederlandse nationaliteit. Omdat ze reisde op een Duits paspoort, werd ze aanvankelijk als Duitse opgenomen in de lijst van slachtoffers.

12.13 uur: Ook Russen in onderzoeksteam naar vliegramp – In het internationaal team dat onder leiding van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) onderzoek doet naar de oorzaak en verloop van de vliegramp zitten ook Russen. Dat blijkt uit brief van de OVV aan de Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken. Momenteel doen circa 25 onderzoekers uit Oekraïne, Maleisië, Australië, Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Rusland samen met de internationale burgerluchtvaartorganisatie ICAO onderzoek naar de crash, aldus de brief.

12.08 uur: EU-lidstaten buigen zich over nieuwe sancties – De EU-lidstaten buigen zich donderdag over nieuwe sancties tegen Rusland nadat boven het buurland Oekraïne een passagiersvliegtuig is neergehaald. Zij bekijken of de Russen wel genoeg doen om de spanningen in Oost-Oekraïne te verminderen, waar pro-Russische separatisten strijden tegen het Oekraïense leger. De ambassadeurs van de 28 EU-lidstaten in Brussel bespreken de voorstellen die de Europese Commissie heeft opgesteld. Het gaat daarbij om strafmaatregelen die onder meer de Russische financiële sector en de gasindustrie moeten treffen. De ambassadeurs zullen een advies opstellen waarover dan op een later tijdstip op een hoger niveau een besluit moet worden genomen. Daarnaast willen de ambassadeurs een zwarte lijst uitbreiden van personen, instanties en bedrijven die op de een of andere manier schuldig zijn aan de onrust in Oost-Oekraïne of daarvan profiteren.

12.05 uur: „Bezuinigingen op Defensie liggen niet voor de hand” – De uitspraken van oud-NAVO-topman De Hoop Scheffer eerder donderdag sluiten aan bij wat Defensie en haar minister al langer aangeven, aldus het ministerie. „De nota In het belang van Nederland en de Internationale Veiligheidsstrategie onderstrepen dat onzekerheid een belangrijke constante is in de internationale verhoudingen. De recente ontwikkelingen in de wereld, ook aan de grenzen van het Navo-bondgenootschap, bevestigen dat. Vrijheid is niet gratis, het is tijd dat we ons daar rekenschap van geven”, aldus een woordvoerster. Bezuinigingen liggen dus ook wat Defensie betreft niet voor de hand. „Of, en zo ja in welke mate, in de nabije toekomst weer ruimte ontstaat voor verhoging van de Nederlandse defensie-uitgaven, zal moeten worden bezien bij de komende begrotingsbesprekingen.”

11.58 uur: „Liefde en dood bieden tegen elkaar op” – Terwijl de stoet rouwwagens met slachtoffers van de vliegramp woensdag van Vliegveld Eindhoven naar Hilversum reed, kwamen in de Amersfoortse Joriskerk zo’n duizend rouwenden samen. Op het plein voor de kerk volgden nog eens honderden de dienst – waarvan fragmenten ook via de Amerikaanse nieuwszender CNN live werden uitgezonden. Lees hier het volledige verslag.

11.38 uur: Motorrijder scheurt door herdenking Brummen – Een 30-jarige Pool heeft woensdagavond in Brummen (Gelderland) met zijn motor een herdenking voor de slachtoffers en nabestaanden van de vliegramp verstoord. Hij heeft daarvoor een proces-verbaal gekregen. Bij de herdenking waren ongeveer 1000 mensen. Terwijl de plechtigheid op het Marktplein bezig was, kwam de motorrijder „met erg veel geluid en onnodig gas gevend” langs de menigte scheuren, aldus de politie. Veel mensen reageerden zeer geïrriteerd.

Agenten die bij de herdenking waren, hebben de man naar een rustige plek gedirigeerd en hem daar bekeurd. Hij bleek ook geen motorrijbewijs te hebben.

11.25 uur: „De aanblik van zo veel doodskisten doet huiveren” – RD-redacteur Bert Monster was woensdagmiddag aanwezig bij de ceremonie op de vliegbasis Eindhoven. Lees hier zijn verslag en bekijk een fotoserie van RD-fotograaf Henk Visscher.

11.22 uur: Forensisch werk vrijdag klaar in Charkov – Naar verwachting is het forensische werk in Charkov vrijdag afgerond. Dat liet een woordvoerster van het Nederlandse forensische team in die Oost-Oekraïense stad weten. Vrijdag zullen opnieuw rond het middaguur vliegtuigen met lijkkisten vanuit Charkov naar Eindhoven vliegen. Het is niet uitgesloten dat er zaterdag ook nog een vlucht moet plaatsvinden, aldus de woordvoerster. In Charkov zorgen tientallen forensische specialisten dat de stoffelijke resten van de slachtoffers van de vliegramp naar ons land kunnen terugkeren. Hier vindt de identificatie plaats. Nederland heeft de leiding over de operatie.

11.05 uur: Toestellen komen om 16.00 uur aan – Donderdag worden met twee vliegtuigen 74 kisten naar Nederland gevlogen. De toestellen komen omstreeks 16.00 uur aan. Woensdag zijn al 40 lijkkisten naar Eindhoven Airport overgebracht. Net zoals woensdag is er op het vliegveld weer een ceremonie. Dat betekent dat de Last Post wordt geblazen, waarna een minuut stilte volgt. Namens het kabinet is minister Edith Schippers aanwezig. Na de ceremonie gaan de kisten naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum. De rouwwagens rijden onder meer via de A2 en de A27. Daarvoor worden weer wegen afgezet.

10.57 uur: Vertrek Hercules uit Charkov – Opnieuw brengt een Nederlands Hercules transportvliegtuig kisten met lichamen van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne naar Nederland. De NOS zendt op dit moment live beelden uit van het vertrek van het toestel vanaf het vliegveld van Charkov.

10.46 uur: Minuut stilte tijdens Veluwse zendingsmiddag – De bezoekers van de Veluwse zendingsmiddag in Kootwijkerbroek hebben woensdag om 16.00 uur staande een minuut stilte in acht genomen om de slachtoffers van de vliegtuigramp te herdenken. Vervolgens werd Psalm 89:12 gezongen. De bijeenkomst werd afgesloten met Psalm 91:1: „Hij, die op Gods bescherming wacht, wordt door den hoogste Koning beveiligd in de duist’ren nacht.”

10.41 uur: Timmermans en Bishop in Kiev – Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken is donderdagmorgen samen met zijn Australische ambtgenoot Bishop in Kiev aangekomen om te praten over de vliegramp en de gevolgen. Nederland, Australië en Oekraïne werken achter de schermen aan een resolutie voor een bewapende missie van de Verenigde Naties op de plek van de vliegtuigcrash. Australië verloor door het neerstorten van het vliegtuig van Malaysia Airlines 27 landgenoten.

10.38 uur: „Poetin vindt politiemissie belangrijk” – De Australische premier Abbott heeft met zowel de Oekraïense president Petro Porosjenko als de Russische president Vladimir Poetin gesproken. De Russische president vindt het belangrijk dat de rampplek wordt veiliggesteld door internationale agenten, aldus de Australische regeringsleider. Momenteel worden wereldwijd 200 Australiërs ingezet als onderdeel van ‘Operation Bring Them Home’, die als doel heeft de Australische slachtoffers te repatriëren. Australië heeft vijftig politieagenten naar Londen gestuurd in afwachting van een beslissing over een politiemissie. Abbott verwacht dat de agenten een paar weken in het gebied zullen verblijven. Drie Australische regeringsfunctionarissen zouden al in Donetsk zijn gearriveerd.

10.16 uur: „Niet uitstappen op snelweg voor rouwstoet” – Rijkswaterstaat roept weggebruikers op om tijdens het passeren van de colonne van lijkwagens met slachtoffers van de vliegtuigcrash in Oekraïne, niet op de snelweg te stoppen en niet uit te stappen. Ook langs de snelweg staan wordt om veiligheidsredenen afgeraden. Woensdag ontstonden hier en daar onveilige situaties doordat mensen met hun auto op de rijbaan stopten en snelwegen overstaken. Rijkswaterstaat wil dat donderdag vermijden.

10.10 uur: Geen integrale uitzending tweede rouwstoet – De tweede rit van rouwauto’s met slachtoffers van de vliegtuigcrash wordt niet integraal op tv uitgezonden. Dat meldt de NOS. Wel zijn er verslaggevers in Charkov, waar de vliegtuigen met de slachtoffers zullen vertrekken, en op Eindhoven Airport, waar ze rond 16.00 uur worden verwacht. Ook zijn er cameraploegen op de route tussen Eindhoven en de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum, waar de lichamen worden geïdentificeerd. Beelden van de tweede rouwstoet worden in extra journaals uitgezonden. Woensdag kwamen de eerste lichamen uit Oekraïne aan in Eindhoven. De aankomst en de rit naar de kazerne, met beelden uit een helikopter, waren te zien tijdens een urenlange uitzending.

09.50 uur: Australische agenten in Londen voor missie Oekraïne – Australië heeft vijftig politieagenten naar Londen gestuurd in afwachting van een beslissing over een politiemissie naar de rampplek in Oekraïne. Dat heeft de Australische premier Tony Abbott bekendgemaakt. De agenten zijn al in Londen. „We staan klaar om de Australische politie naar Oekraïne te sturen om te helpen de rampplek veilig te stellen, als deel van een team onder de vlag van de Verenigde Naties”, aldus Abbott. Niet alleen in Australië, maar ook in Nederland gaan stemmen op om gewapenderhand en onder de vlag van de Verenigde Naties de rampplek in Oost-Oekraïne veilig te stellen.

09.47 uur: Begrip omwonenden Eindhoven Airport gevraagd – Het vliegverkeer op Eindhoven Airport wordt donderdagmiddag weer volledig stilgelegd vanwege de aankomst van vliegtuigen met 74 lijkkisten uit Oekraïne. Woensdag lag het vliegverkeer ruim 2 uur stil. Luchtvaartmaatschappijen kozen ervoor om later te vertrekken. Als gevolg keerde een toestel van Transavia pas ruim na sluitingstijd terug, rond 01.00 uur. Eindhoven Airport verwacht donderdag een vergelijkbaar scenario. Aan omwonenden is begrip gevraagd als er na sluitingstijd nog vliegtuigen vliegen.

09.44 uur: Aantal online-condoleances groeit nog steeds – Een week na de vliegtuigramp in Oekraïne uiten nog steeds veel mensen hun medeleven jegens nabestaanden op online-condoleanceregisters. Condoleance.nl, het meest getekende register, telde donderdagochtend ruim 56.000 condoleances. Bij condoleanceregister.nl stond de teller op 13.508. De online-registers werden vorige week donderdagavond geopend, enkele uren na het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines. Hierbij kwamen bijna 300 mensen, onder wie 193 Nederlanders, om het leven.

09.40 uur: Fotoserie dag van nationale rouw – Nederland heeft woensdag massaal de 298 slachtoffers van de vliegtuigramp in Oekraïne herdacht. Bekijk hier een serie foto’s van RD-fotograaf Henk Visscher.

09.36 uur: Polen schrapt Ruslandjaar – Polen heeft het voor 2015 geplande Ruslandjaar geannuleerd. In dat jaar zou zowel in Polen als in Rusland extra aandacht aan de culturele betrekkingen tussen beide landen worden besteed. De Poolse ministeries van Buitenlandse Zaken en Cultuur vinden een Ruslandjaar in de huidige omstandigheden ongepast. Zij verwijzen onder meer naar de steun van Rusland aan de separatisten in het oosten van Oekraïne en het neerhalen van het Maleisische vliegtuig vorige week. „Cultuur moet kunst en toeschouwers verbinden, er moet een goede atmosfeer zijn”, zei de regeringswoordvoerster in Warschau. Poolse kunstenaars hadden de regering in Warschau opgeroepen het Ruslandjaar te annuleren of in ieder geval uit te stellen. Vorig jaar vierde Nederland een Ruslandjaar. Dat ging met een aantal incidenten gepaard, zoals de arrestatie van een Russische diplomaat in Scheveningen en de daarop volgende mishandeling van een Nederlandse diplomaat in Moskou.

09.27 uur: Vliegverkeer Eindhoven wordt weer stilgelegd – Het vliegverkeer op Eindhoven Airport ligt gedurende de ceremonie na de aankomst van 74 lijkkisten uit Oekraïne donderdagmiddag weer volledig stil. Vanaf 15.45 uur tot 18.30 uur vertrekken en landen er geen civiele vliegtuigen. Het bedrijf heeft dat gemeld. Luchtvaartmaatschappijen bepalen zelf of zij vluchten vervroegen, vertragen of naar een ander vliegveld laten uitwijken. Vliegveld Eindhoven is officieel een militair vliegveld. Eindhoven Airport is medegebruiker.

09.11 uur: „Politiemissie naar rampplek wenselijk” – Een VN-politiemacht sturen naar de plaats waar de Boeing van Malaysia Airlines neerstortte, is wenselijk. „Als het maar niet te lang gaat duren, anders heeft het geen zin meer.” Dat zei Pieter van Vollenhoven, de oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, donderdag in het KRO-radioprogramma De Ochtend van 4. „Je moet alles op alles zetten om de rampplek tot rust te brengen. (…) Alles wat je nu nog kan doen om dat te bewerkstelligen, is buitengewoon wenselijk.” Van Vollenhoven noemt het van belang dat onderzoekers op de rampplek niet alleen beschrijven wat er nog wel is, maar vooral ook wat er ontbreekt. „Als je maar duidelijk beschrijft: Wij hebben dat niet kunnen vinden, wat wij als onderzoekers merkwaardig hebben gevonden want het zou er moeten zijn. Wat er níet is, kan van betekenis zijn. Dat kan een idee geven of er met opzet dingen zijn weggehaald.”

08.58 uur: Aanvraag voor merknaam MH17 – Een Maleisische onderneming heeft in Australië een verzoek ingediend MH17 als handelsmerk te registreren. Australische media meldden dat Remit Now International Ltd. al op 18 juli is begonnen met pogingen het vluchtnummer van de rampvlucht van de Maleisische Boeing 777 van Amsterdam naar Kuala Lumpur als handelsmerk vast te leggen. Dat was een dag nadat de Boeing met vermoedelijk een raket was neergehaald boven het oosten van Oekraïne.

07.57 uur: 2 miljoen kijkers voor Dag van Nationale Rouw – Ruim 2 miljoen kijkers hebben woensdag de uitzending gevolgd van de aankomst van de lijkkisten in Eindhoven en de tocht naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum. De reportage van de Dag van Nationale Rouw kwam daarmee op de tweede plaats van de Kijkers top-10 van de Stichting Kijkonderzoek. Het Journaal van 20.00 uur staat op de eerste plaats (3 miljoen).

07.49 uur: „Rampplek ligt er verlaten bij” – De plaats in Oekraïne waar een week geleden een Boeing van Malaysian Airlines werd neergehaald, ligt er verlaten bij. Dat meldt BBC-verslaggever Fergal Keane op Twitter. „Ben op de rampplek. Geen bewakers. Geen werkers. Geen cordon. Alleen een tv-ploeg. De plek waar zoveel mensen zijn overleden, voelt verlaten.”

07.38 uur: „Ernstigste crisis sinds Koude Oorlog” – Nederland moet stoppen met „alle wilde bezuinigingen” op defensie. Daarvoor pleit oud-NAVO-topman De Hoop Scheffer in Het Financieele Dagblad. Hij meent dat verder bezuinigen niet verstandig is gezien de „grote boog van instabiliteit” waar Europa door is omgeven. Om die het hoofd te bieden is volgens De Hoop Scheffer „de urgentie om onze defensie op orde te brengen enorm”. Hij reageert in de krant op de opgelopen spanning met Rusland na de ramp met de Boeing van Malaysia Airlines. „Het is zonder twijfel de ernstigste crisis sinds de Koude Oorlog.” „Laten we niet op een ochtend wakker worden, zoals dat in een andere episode van onze geschiedenis is gebeurd, om te constateren dat we te weinig hebben gedaan”, aldus de voormalige secretaris-generaal van de NAVO. Hij denkt dat het heel moeilijk wordt degenen die het Maleisische toestel hebben neergehaald voor de rechter te krijgen. „Poetin moet meewerken om die mannen voor een rechtbank te krijgen. Ik zie hem dat niet doen en de heren in Oekraïne zullen zich niet snel uit zichzelf melden.”

07.25 uur: MH-17, een week van ramp tot rouw – Een week geleden steeg een Boeing 777 van Malaysia Airlines op van Schiphol. Aan boord waren 298 mensen, die op vakantie of familiebezoek gingen of voor werk op reis waren. Na 2 uur kwam een bruut einde aan de vlucht. Boven Oekraïne werd het toestel uit de lucht geschoten. Lees hier een beknopt overzicht van een week vol rouw.

07.20 uur: „Verwaarlozing lichamen is schuld van OVSE” – Dat lichamen van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne dagenlang zijn verwaarloosd, is de schuld van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Dat zegt rebellenleider Aleksandr Borodaj in interview met de BBC. De OVSE drong er volgens de opstandelingen op aan dat de lichamen op de rampplek moesten blijven, waar internationale experts ze konden ophalen. „Dus we wachten een dag. We wachten een tweede dag. Een derde dag. Geen enkele expert”, klaagde de ‘premier’ van de zelfuitgeroepen Volksrepubliek Donetsk. „De lichamen langer laten liggen, terwijl het 30 graden was. Dat is absurd”, zei Borodaj tegen de Britse omroep. „Dat is gewoon onmenselijk. Het is een scène uit een horrorfilm.” Volgens een OVSE-woordvoerder is de beschuldiging onzin. „Mensen vertellen wat ze moeten doen, komt niet overeen met ons mandaat”, zei de zegsman tegen de BBC. „We zijn hier om te monitoren, observeren en rapporteren.”

06.54 uur: „Vandaag zijn we allemaal Nederlanders” – „We dachten bij onszelf: is de persoon in deze doodskist een Australiër? Daarom waren ze vandaag allemaal Australiërs. En allemaal Nederlanders. En al die andere naties”. Dat zei gouverneur-generaal Peter Cosgrove woensdag op het vliegveld van Eindhoven tegen Australische media. Cosgrove sprak over een „zeer plechtige, ontroerende ceremonie.” De Australiër was niet de enige buitenlander die onder de indruk was van het grootschalige rouwproces in Nederland. Media uit bij de vliegramp betrokken landen waren massaal naar Nederland afgereisd om verslag te doen over de rouwende Nederlanders. Zo beschrijft de Franse krant Le Monde de duizenden mensen die de rouwstoet gadeslaan. Het Duitse Der Spiegel verklaart waarom heel Nederland rouwt om de doden. De inzittenden van het vliegtuig vormden immers een dwarsdoorsnede van de samenleving: „aan boord waren families, zakenmensen, vakantiegangers en wetenschappers”, bericht de krant. De New York Times schrijft over de ingetogenheid van de plechtigheid bij de aankomst van de lichamen. „Er waren geen speeches of zichtbare tranen, maar een enkele soldaat speelde The Last Post op zijn trompet”, schrijft de krant.

06.32 uur: „Eindelijk respect voor slachtoffers crash” – Na het gesol met lichamen en zes dagen wachten is er eindelijk respect voor de Nederlandse slachtoffers van de rampvlucht met de MH17. Dat is de teneur in de kranten donderdag. ‘Rouwdag geeft doden waardigheid terug’, kopt de Volkskrant. „Zwarte plastic lijkzakken hebben plaatsgemaakt voor nette houten kisten. Het land heeft gerouwd, op een manier die past bij onze samenleving.” Op de volledige voorpagina van het AD het trieste beeld van de colonne van veertig lijkwagens met als kop ‘Samen’. „Eindelijk een respectvol eerbetoon”, meent de krant. Dagblad Trouw beschrijft de spontane manier waarop overal in het land collega’s, directies, vrijwilligers en Facebookers stil hebben gestaan bij deze voor Nederland zo uitzonderlijke gebeurtenis. In De Telegraaf veel foto’s van het intense medeleven. ‘Verenigd in verdriet’, valt er te lezen. De stilte gaat volgens de krant ‘door merg en been’.

05.05 uur: „Boosheid, verdriet en opluchting in Charkov” – Tientallen forensisch specialisten zorgen er in de Oost-Oekraïense stad Charkov voor dat de stoffelijke resten van de slachtoffers van de vliegramp „naar huis kunnen”, zoals Jan Tuinder dat omschrijft. Hij leidt er het coördinatiecentrum. Vijf vragen aan de politieman.

03.35 uur: Timmermans opnieuw naar Kiev – Voor een tweede keer binnen een week brengt minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken een bezoek aan Oekraïne. Hij reist donderdag samen met zijn Australische ambtgenoot Julie Bishop naar Kiev om te praten over de vliegramp en de gevolgen. Verder werken Nederland, Australië en Oekraïne achter de schermen aan een resolutie voor een politiemissie van de Verenigde Naties op de plek van de vliegtuigcrash. Australië verloor door het neerstorten van het vliegtuig van Malaysia Airlines 27 landgenoten. Maandag werd in de VN-Veiligheidsraad resolutie 2166 aangenomen. Die roept onder meer op tot een onbelemmerde internationaal onderzoek op de rampplek en de repatriëring van alle slachtoffers. Nederland en Australië werken nauw samen bij de uitvoering van die resolutie. Of Timmermans ook naar Charkov gaat, is nog niet duidelijk. Vanaf de luchthaven van die stad in het oosten van Oekraïne vertrekken de stoffelijke resten van de vliegramp naar Nederland.

02.31 uur: Parlement Maleisië rouwt om slachtoffers ramp – Het neerhalen van de MH17 in Oekraïne was „inhumaan, onbeschaafd, gewelddadig en onverantwoordelijk”. Met die bewoordingen veroordeelde het Maleisische Lagerhuis unaniem het neerschieten van het passagierstoestel, nadat eerst een minuut was gebeden voor de 298 slachtoffers. Dat meldden Maleisische media. Politici in het Zuid-Aziatische land zijn woedend om het neerhalen van het toestel van luchtvaartmaatschappij Malaysia Airlines, waarbij 43 Maleisiërs om het leven kwamen. De oppositie riep de regering op maatregelen tegen Rusland te overwegen, als Moskou niet meewerkt aan het onderzoek naar de ramp.

Donderdag 01.35 uur: Zwarte doos in „goede conditie” – Een van de zwarte dozen van de uit de lucht geschoten Boeing MH17, de zogeheten Cockpit Voice Recorder, is in goede conditie. Dat heeft de VN-luchtvaartorganisatie ICAO laten weten. De ICAO helpt de Oekraïense autoriteiten met het onderzoek naar de vliegtuigcrash die bijna 300 mensenlevens eiste. De Onderzoeksraad voor Veiligheid maakte eerder al bekend dat er geen bewijs is gevonden voor manipulatie van de zwarte doos, die gegevens bevat van de ongevalsvlucht. Volgens de raad was de Cockpit Voice Recorder beschadigd, maar was het deel waar de gegevens worden opgeslagen intact.

23.20 uur: Ministerraad praat over vervolg aanpak crash – Het kabinet heeft woensdagavond tijdens een bijzondere ministerraad gesproken over het vervolg van de aanpak na de crash met het toestel van Malaysia Airlines. Dat maakte de Rijksvoorlichtingsdienst bekend na het 2,5 uur durende overleg in het Catshuis. „De ministerraad is vanavond bijeengekomen om te spreken over de volgende fase in de verwezenlijking van de hoofddoelstellingen van het kabinet (terugkeer van alle slachtoffers, helderheid over de toedracht en het vervolgen en het opleggen van een gerechte straf aan de daders) bij de aanpak van de nasleep van de crash van vlucht MH-17 van donderdag 17 juli jongstleden”, aldus een summiere verklaring na afloop. Eerder op de dag werd bekend dat het kabinet werkt aan een VN-resolutie waarin het groene licht wordt gegeven voor een VN-politiemacht die het rampgebied moet gaan beschermen. In de middag op deze dag van nationale rouw was het kabinet aanwezig bij de terugkeer van de eerste slachtoffers van de vliegramp op vliegbasis Eindhoven. Deze dag gaf volgens de verklaring „uiting aan het verdriet van Nederland”.

23.02 uur: Bewondering in VS voor eerbetoon – Het eerbetoon in Nederland aan de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne heeft bewondering gewekt in de Verenigde Staten. De Amerikaanse Nieuwszender CNN zond de beelden van de plechtigheden en stoet met lijkauto’s uit. Beroemde gezichten van de zender uitten hun respect. „God zegene Nederland voor hoe deze mensen worden ontvangen op het eerste deel van hun weg naar huis”, liet Anderson Cooper weten. Christiane Amanpour vergeleek de aankomst van de slachtoffers met de begrafenistrein van New York naar Washington van de Amerikaanse politicus Robert F. Kennedy waar in 1968 duizenden mensen langs het spoor stonden. „Ongelooflijk eerbetoon van de Nederlanders en hoe ze deze slachtoffers eren. Mensen staan opgesteld langs de snelweg en huilen. Ware klasse en waardigheid”, zei CNN-chef Mallory Simon.

22.32 uur: „Niet langs snelweg staan” – Rijkswaterstaat noemde het eerbetoon van woensdag indrukwekkend, maar zegt dat het soms onveilige situaties opleverde „doordat mensen met hun voertuigen op de rijbaan stopten en snelwegen overstaken”. Donderdag gaan nog 74 kisten vanuit Oekraïne via de vliegbasis Eindhoven naar Hilversum. Rijkswaterstaat roept mensen op om niet op de rijstroken en op de vluchtstroken te stoppen als de rouwwagens langsrijden. „Ook langs de snelweg staan wordt om veiligheidsredenen afgeraden”, aldus Rijkswaterstaat.

22.10 uur: Schippers donderdag op vliegbasis Eindhoven – Het kabinet is donderdag vertegenwoordigd door minister Schippers van Volksgezondheid bij de aankomst van twee militaire transportvliegtuigen om 16.00 uur in Eindhoven. Aan boord zullen 74 kisten zijn met stoffelijke resten van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne.

22.05 uur: Bloemen en ballonnen op Dam voor slachtoffers – Duizenden witte ballonnen stegen woensdagavond rond half 10 op boven de Dam in Amsterdam ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de rampvlucht MH17. Voor het Paleis werden bloemen neergelegd. Het vormde de afsluiting van een massaal bezochte stille tocht door het centrum van de hoofdstad. Ruim 5000 mensen liepen mee. De zwijgende menigte vertrok even na 20.00 uur vanaf de Dam. Nabestaanden, vrienden en kennissen van slachtoffers en mensen die hun medeleven wilden betuigen, liepen vanaf het plein zwijgend ruim anderhalf uur door de stad.

Veruit de meeste mensen waren in het wit gekleed, zoals de organisatie had verzocht. Ze droegen rode strikjes op de borst. De vele toeschouwers langs de route, toevallige passanten en mensen op terrassen, in cafés en in winkels waren stil bij het passeren van de ingetogen stoet. Ook klonk nergens muziek. Het anders zo bruisende Amsterdam hield woensdagavond zijn adem in.

21.24 uur: Massaal eerbetoon aan slachtoffers vliegramp – De eerste 40 kisten met daarin de stoffelijke resten van slachtoffers van de vliegramp in Oost-Oekraïne zijn woensdag in Nederland aangekomen en in een indrukwekkende stoet van rouwauto’s naar Hilversum gebracht.Lees hier een samenvatting.

21.13 uur: Vliegtuigen met lichamen komen morgen om 16.00 uur aan – De twee militaire transportvliegtuigen uit Oekraïne landen donderdag rond 16.00 uur in Eindhoven. Aan boord zullen dan 74 kisten zijn met stoffelijke resten van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne. De lichamen worden onthaald „met hetzelfde ceremonieel”, waaronder een minuut stilte. Nabestaanden mogen erbij zijn. Het kabinet is ook vertegenwoordigd, maar door wie is nog niet bekend. Na de ceremonie gaan de kisten in rouwwagens en onder politiebegeleiding naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum, net zoals dat woensdag met de eerste 40 kisten ging. Dat heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie woensdag laten weten. Net als woensdag zal de politie de wegen vrijmaken voordat de rouwstoet arriveert. Na het passeren van de rouwwagens wordt de weg weer vrijgegeven.

20.45 uur: Dag van rouw in buitenlandse media – De Maleisische krant Rakyat Post maakt op zijn website ook melding van de plechtigheid in Eindhoven. “De eerste lichamen van vlucht MH17 arriveerden woensdag in Nederland, bijna een week nadat het toestel werd neergeschoten boven de Oekraïne, met rouwende nabestaanden en de koning en koningin die de tot nu toe ongeïdentificeerde slachtoffers op eerbiedwaardige wijze ontvingen. Kerkklokken luidden door het hele land toen de vliegtuigen landen, bij de langdurig uitgestelde terugkeer van de eerste veertig lichamen van de 298 mensen die om het leven kwamen bij de ramp – merendeels Nederlanders. Nederland was eenstemmig, zowel in het verdriet als in toenemende woede over de vertraging bij de terugkeer van de lichamen en over de manier waarop pro-Russische separatisten zijn omgegaan met de plek van de ramp, de lichamen en de persoonlijke bezittingen.”

20.30 uur: Dag van rouw in buitenlandse media – De Australische nieuwszender www.news.com.au liet foto’s zien van de rouwstoet die onder een viaduct doorrijdt. „De eerste grote stap in operatie “Breng ze thuis” begon vroeg in deze ochtend (Australische tijd, red.) toen de eerste lichamen uit de dodelijke vlucht MH17 van Malaysia Airlines veilig in Nederland arriveerden, met een zorgvuldig gearrangeerde ceremonie. In schril contrast met de eerdere bedroevende behandeling van de lichamen, was de Nederlandse plechtigheid respectvol, eenvoudig en ontroerend. Veertig zwarte lijkauto’s reden een uur lang zorgvuldig in colonne naar het noorden van het land voor de identificatie van de slachtoffers, nadat het ruim een had geduurd om de eenvoudige houten kisten uit de twee militaire vliegtuigen te dragen.” De website noemt ook de aanwezigheid van de Nederlandse koning en koningin en de Australische gouverneur sir Peter Cosgrove en de minister van Buitenlandse zaken Julie Bishop.

20.25 uur: Ministerraad in Catshuis – Over 5 minuten begint een speciale ministerraad in het Catshuis. Dat meldt de Rijksvoorlichtingsdienst. De ministers spreken over de nasleep van de vliegramp.

20.01 uur: Dag van rouw in buitenlandse media – De Nationale dag van rouw trok ook de aandacht van buitenlandse media die verslag deden van de terugkeer van de lichamen in Eindhoven. CNN spreekt over „een ceremonie vol krijgshaftige symboliek –van saluerende soldaten tot de angstaanjagende melodie die gebruikt wordt om oorlogsslachtoffers naar hun rustplaats te begeleiden- waarbij veertig lichamen, in eenvoudige houten kisten, plechtig uit twee militaire vliegtuigen worden gedragen. Soldaten brachten ze naar de wachtende lijkauto’s en plaatsen ze daarin voor ze een laatste saluut gaven.” Een man uit het Amerikaanse Houston, Harun Calehr, die twee neefjes verloor bij de crash, noemde de plechtigheid een „zeer ontroerend en indrukwekkend eerbetoon. Het voelt alsof we een grote rouwende familie zijn en dat helpt een beetje in het verwerking van deze gruwelijke, verwoestende gebeurtenis.” CNN beschrijft hoe Nederland invulling geeft aan de dag van rouw en noemt daarbij ook de herdenkingsdienst in de Joriskerk.

20.00 uur: 74 slachtoffers naar Nederland – Op donderdag komen er 74 slachtoffers vanuit Charkov naar Nederland, meldt het coördinatiecentrum in Oekraïne.

19.57 uur: Maleisië: Vergeet de anderen niet – „De identificatie kan eindelijk beginnen voor de slachtoffers die vandaag naar Nederland zijn gebracht, maar we moeten degenen die nog niet zijn gevonden niet vergeten. We dringen erop aan verder te zoeken naar de vermisten. We beloven dat we alles zullen doen om alle menselijke resten te bergen.” Dat heeft de Maleisische minister van Transport Liow Tiong Lai woensdag verklaard, na de aankomst van de eerste lichamen in Nederland.

19.56 uur: Zegenbede – De remonstrantse ds. Jannie Nijwening sluit de dienst af met een zegenbede. Straks gaan de bezoekers naar buiten om bloemen te leggen bij het bloemstuk in vliegtuigvorm buiten op het plein. De kerkgangers verlaten de kerk tijdens het zingen van lied 416: Ga met God en Hij zal met je zijn.

19.51 uur: Minuut stilte – In de Sint-Joriskerk in Amersfoort wordt nu een minuut stilte in acht genomen ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de aanslag op vlucht MH17.

19.50 uur: Laat de vrede eindelijk komen – Lied 1008 wordt nu ten gehore gebracht. Dit eindigt met: “Laat de vrede eindelijk komen, die uw hart voor ons bewaart.”

19.45 uur: „De liefde leeft” – Klaas van de Kamp van de Raad van Kerken mediteert in Amersfoort over Romeinen 8 vers 38 en 39. “Liefde en dood bieden tegen elkaar op. Maar Paulus tilt het verder: de liefde leeft!”

19.34 uur: Persoonlijk verhaal – RD-verslaggever Reinald Molenaar is in de Joriskerk: „Irma vertelt geëmotioneerd over haar vriendin Barbara die met haar gezin omkwam. “Ooit zullen wij weer samen zijn.””

19.33 uur: Belgisch team helpt bij identificatie – Nederlandse experts krijgen hulp van onder anderen Belgische collega’s bij het identificeren van de slachtoffers van de vliegramp in het oosten van Oekraïne. Belgische media meldden dat een Disaster Victim Identification (DVI) team van de federale politie naar Nederland is vertrokken. De hulp komt na een vraag van het Nederlandse Landelijk Team Forensische Opsporingen (LTFO). Het Belgische team bestaat uit negen mensen. Door de vliegramp kwamen onder anderen vier Belgen om het leven.

19.32 uur: Laatste stukje route rouwstoet vol mensen – Het laatste stuk van de route die de stoet van 40 rouwauto’s met de lichamen van slachtoffers van de vliegramp volgt, staat vol met mensen. Volgens een woordvoerder van Rijkswaterstaat is het „heel druk” bij de afrit Bilthoven/Maartensdijk van de A27, waar de colonne de snelweg verlaat en richting de Korporaal van Oudheusdenkazerne gaat. „De politie is ter plaatse, het is er heel erg druk.” Ook langs de kant van de weg tussen de afrit en de kazerne staan heel veel mensen de stoet op te wachten.

19.25 uur: De Dam kleurt wit – Ruim een uur voordat de Amsterdamse stille tocht ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne van start gaat, kleurt de Dam woensdagavond langzaam wit. Meer dan 1700 mensen hebben zich via Facebook aangemeld voor de herdenking, die particulieren hebben georganiseerd. Om 20.00 uur vertrekt de stoet vanaf de Dam. Daarna volgt een stille tocht door het centrum van Amsterdam. Deelnemers is verzocht witte kleding te dragen. De organisatie zorgt voor witte ballonnen die op de Dam worden opgelaten. Ook zullen op het plein vlaggen wapperen van alle landen die burgers hebben verloren bij de ramp met het toestel van Malaysia Airlines vorige week donderdag. Namens de gemeente Amsterdam loopt locoburgemeester Laurens Ivens mee. Het Rode Kruis, de GGD en de politie zijn aanwezig om alles in goede banen te leiden.

19.08 uur: Rebellenleider erkent bezit BUK-raketten – Een pro-Russische rebellencommandant in Oekraïne heeft erkend dat de separatisten de beschikking hadden over het BUK-raketsysteem. Dat is het systeem waarmee vermoedelijk het passagiersvliegtuig van Malaysia Airlines is neergeschoten. Aleksandr Chodakovski liet weten dat hij pas op het moment van de ramp had gehoord dat de rebellen de beschikking hadden over de luchtdoelraketten. Hij zei ook dat de raketten mogelijk vanuit Rusland naar Oekraïne zijn gebracht. Het luchtafweersysteem is volgens hem mogelijk teruggestuurd naar Rusland om bewijs te weg te werken.

19.00 uur: Kaarsjes in de Sint-Joriskerk – In de kerk staan kaarsjes klaar die bezoekers kunnen aansteken, meldt RD-verslaggever Reinald Molenaar. De dienst ‘Verbonden in verdriet’ is begonnen. Naar de bijeenkomst, naar aanleiding van de vliegramp in Oekraïne, zijn honderden mensen gekomen. De kerkdienst voor bezinning en gebed is een initiatief van de gezamenlijke kerken in Nederland. De christelijke omroepen zenden dit live uit op Nederland 2. Tijdens de dienst gaan bisschop Hans van den Hende en dominee Jannie Nijwening van de doopsgezinde gemeente voor. Dominee Klaas van der Kamp, algemeen secretaris van de Raad van Kerken, spreekt de overweging uit. Ook nemen twee personen het woord die bij de ramp dierbaren hebben verloren. Iris Kroes treedt op.

18.50 uur: Psalm 139 in herdenkingsdienst Amersfoort – De liturgie van de herdenkingsdienst in Amersfoort laat zien dat de Schriftlezing is genomen uit Psalm 139 vers 1 tot en met 8 en vers 23 en 24. De liturgie is hier te downloaden.

18.32 uur: Politie houdt huis dochter Poetin in de gaten – De politie houdt de omgeving van het huis van de dochter van de Russische president extra in de gaten. Poetins dochter, de 29-jarige Maria Poetina, woont in Voorschoten. Dat meldt Omroep West. Oekraïnse twitteraars hebben opgeroepen te demonstreren bij het huis van de dochter van de Russische president. Ze brengen het neerhalen van vlucht MH17 in verband met de steun die Poetin geeft aan de pro-Russische separatisten in Oekraïne.

18.09 uur: Op de vluchtstrook – Tientallen automobilisten zetten hun auto op de vluchtstrook als de stoet met rouwwagens nadert.

18.01 uur: Nog rustig bij Amersfoortse kerk – Bij de Sint Joriskerk in Amersfoort waar woensdagavond een dienst voor bezinning en gebed plaatsvindt naar aanleiding van de vliegramp, is het aan het einde van de middag nog rustig. Vanaf 18.00 uur kunnen mensen de kerk in, een uur later begint de bijeenkomst, die live op Nederland 2 is te zien. Voor de deur stond even voor 18.00 uur een groepje mensen te wachten. „Ik woon vlakbij, ken niemand uit het vliegtuig, maar ik kom uit respect voor de nabestaanden en de slachtoffers”, zegt Juliëtte Damoiseaux. „Ik ben gelovig, dan wil je in gebed. Je kunt zo weinig doen, zo kun je toch iets betekenen.”

18.00 uur: Geen manipulatie voicerecorder – Volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid is er geen bewijs gevonden dat wijst op manipulatie van de voicerecorder in de cockpit van het neergeschoten toestel van Malaysia Airlines. De recorder is „met succes uitgelezen” en bevatte „gegevens van de ongevalsvlucht”. Donderdag wordt de andere zwarte doos onderzocht.

17.58 uur: Rijkswaterstaat: niet langs de snelweg staan – Rijkswaterstaat roept mensen op om niet pal langs de snelweg, op de vluchtstrook te gaan staan in afwachting van de colonne rouwauto’s die de lichamen van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne naar Hilversum brengt. „Zoek een parkeerplaats of ga op een viaduct staan, maar niet direct langs de weg”, aldus een woordvoerder van Rijkswaterstaat.

17.57 uur: Applaus nabestaanden – Toen de laatste vier wagens het platform afreden waar de vliegtuigen stonden die de kisten naar Nederland hadden gebracht, applaudisseerden de honderden nabestaanden die naar het vliegveld waren gekomen. Vlak voor ze het vliegveld verlieten, bogen de koning en koningin naar de nabestaanden. Dat gebaar werd ook met applaus gewaardeerd.

17.50 uur: Colonne onderweg naar Hilversum – De colonne rijdt stapvoets het luchthaventerrein af. Op de snelweg zal een snelheid van 100 kilometer per uur aanhouden. De veertig rouwwagens kunnen zo naar verwachting in een uur in Hilversum arriveren. Langs de weg buiten de Eindhovense luchthaven hebben zich honderden mensen verzameld die de colonne uitgeleide doen. Ook op bruggen en viaducten over de A2 en A27 staan veel mensen te wachten op de stoet.

17.42 uur: Nederland rouwt bij terugkeer slachtoffers – Nederland heeft woensdagmiddag massaal de 298 slachtoffers van de vliegtuigramp in Oekraïne herdacht. Even na vieren, toen de twee toestellen met de eerste doden in Eindhoven bij de ceremonieplek arriveerden, was het op veel plekken in het land een minuut lang stil. Lees hier een samenvatting.

17.35 uur: 1200 belangstellenden – Zo’n 1200 nabestaanden, genodigden en hoogwaardigheidsbekleders wonen de plechtigheid op Eindhoven Airport bij.

17.26 uur: Wegen ook komende dagen dicht voor rouwstoet – Provinciale wegen in de buurt van Hilversum zullen de komende dagen af en toe tijdelijk afgesloten worden om een colonne lijkwagens onderweg naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne te laten passeren. Het gaat om de N234 (van Soest naar Groenekan) en de N417 (van Utrecht naar Hilversum). De politie maakt de wegen vrij voordat de rouwstoet arriveert en sluit ze daarna af. In de buurt van de Hilversumse kazerne aan de Noodweg zijn de wegbermen geblokkeerd met hekken om te voorkomen dat automobilisten daar parkeren. De gemeente Hilversum roept mensen die bijvoorbeeld bloemen bij de kazerne willen leggen op om met de fiets of het openbaar vervoer te komen.

16.56 uur: Tientallen stil bij ambassade in Kiev – Tientallen mensen hebben woensdagmiddag een minuut stilte gehouden bij de Nederlandse ambassade in Kiev. Daar waren ook de Oekraïense viceminister van Buitenlandse Zaken en een topambtenaar van dat departement bij aanwezig, aldus een woordvoerder van Buitenlandse Zaken ter plaatse.

16.51 uur: „Straaljagers neergeschoten vanuit Rusland” – Volgens Oekraïne zijn twee van zijn straaljagers neergeschoten vanaf Russische grondgebied. Dat heeft de Oekraïense regering woensdag gemeld, meldden Oekraïense media. Eerder werd bekendgemaakt dat de toestellen, twee Soechoj Soe-25 grondaanvalsvliegtuigen, waren neergehaald in het oosten van Oekraïne, niet ver van de plek van de vliegramp van donderdag waarbij 298 mensen zijn omgekomen, onder wie 193 Nederlanders.

16.49 uur: Op bruggen en viaducten– In Eindhoven, buiten de vliegbasis, staan mensen aan beide kanten van de weg om de colonne uitgeleide te doen. Ook op bruggen en viaducten staan mensen klaar om de wagens voorbij te zien komen, meldt de ANWB via Twitter.

16.40 uur: Nederland werkt aan VN-resolutie politiemissie – Nederland, Australië en Oekraïne werken achter de schermen aan een resolutie voor een politiemissie van de Verenigde Naties op de plek van de vliegtuigcrash in Oekraïne. Nederlandse, Australische en Oekraïense experts werken woensdag in New York aan het voorstel, zei de woordvoerder van de Oekraïense VN-vertegenwoordiging in New York tegen het ANP. De resolutie moet nog deze week worden voorgelegd in de VN-Veiligheidsraad. Premier Mark Rutte heeft dinsdagavond aan de president van Oekraïne gevraagd mee te werken aan de verklaring. De missie moet de rampplek beveiligen zodat onderzoekers ongestoord hun werk kunnen doen. Van de drie landen die samenwerken aan het voorstel is Australië het enige land dat nu lid is van de Veiligheidsraad. „Dit was een terroristische aanslag”, aldus de woordvoerder van Oekraïne. „Het is daarom van groot belang dat de VN de plek beschermt.”

16.34 uur: Onbevattelijk hoog aantal – RD-verslaggever Bert Monster: „Als je elke kist zo ziet en je laat het op je inwerken, dan is 295, waarvan 193 stuks met Nederlandse slachtoffers erin, een bijna onbevattelijk hoog aantal. Het is extra ingrijpend als je bedenkt dat in sommige van deze kisten die uit de vliegtuigen komen ook kinderen liggen.”

16.18 uur: Uiterst respectvol – De lijkkisten worden uiterst respectvol en waardig vanuit de vliegtuigen naar de rouwauto’s gebracht.

16.16 uur: Indrukwekkende stilte op Schiphol – Op het normaal zo hectische Schiphol was het woensdagmiddag om 4 uur indrukwekkend stil. Honderden reizigers en medewerkers hielden op de luchthaven, net als op vele andere plekken in het land, een minuut stilte. Na die minuut werden bij de herdenkplek voor de vertrekhal bloemen gelegd namens onder meer Schiphol, de marine en luchtmacht. KLM-topman Camiel Eurlings maakte samen met collega’s een emotionele wandeling langs de bloemenzee.

16.15 uur: Poort kazerne even dicht voor minuut stilte – De poort van de Korporaal van Oudheusdenkazerne aan de rand van Hilversum ging woensdagmiddag korte tijd dicht voor de één minuut stilte. Op die manier konden de aanwezigen op het defensieterrein in alle rust de slachtoffers van de vliegramp herdenken. Bij de kazerne wordt vermoedelijk na 7 uur de colonne van lijkwagens verwacht die in de middag zal vertrekken van het vliegveld van Eindhoven. Om 19 uur zal burgemeester Pieter Broertjes van Hilversum bloemen leggen bij de poort van de kazerne. Alle experts die de lichamen de komende tijd gaan identificeren, zijn inmiddels gearriveerd op het militaire terrein.

16.10 uur: Rouw bij kathedraal Den Bosch – Veel mensen zijn woensdag afgekomen op de ceremonie bij de Sint-Janskathedraal in Den Bosch, voor de nationale rouw voor de slachtoffers van de vliegtuigcrash in Oekraïne. De plechtigheid begon rond 15.30 uur, voordat het eerste vliegtuig met slachtoffers aankwam in Nederland op vliegbasis Eindhoven. Vanaf 15.55 uur klonken de zogenoemde doodsklokken van de kathedraal. Daarna werd er om 16.00 uur een minuut stilte gehouden, ter nagedachtenis van de slachtoffers.

16.08 uur: Last Post – Na het blazen van de Last Post op Eindhoven Airport lag het openbare leven in Nederland een minuut stil. Draagploeg gaan de vliegtuigen binnen om de kisten over te brengen naar de rouwauto’s. De stoet van veertig auto’s vertrekt straks onder begeleiding van politie en marechaussee naar Hilversum.

15.59 uur: Eén minuut stilte – Nederland is één minuut stil.

15.59 uur: Koningspaar in Eindhoven – Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn aangekomen in Eindhoven, waar ze een ceremonie zullen bijwonen rond de aankomst van de eerste lichamen van de vliegtuigramp van vorige week. Naast het koningspaar zijn ook premier Mark Rutte en tal van internationale hoogwaardigheidsbekleders aanwezig bij de ceremonie.

15.58 uur: Schiphol staat stil bij vliegramp – Net als op heel veel andere plekken in het land werd woensdagmiddag op Schiphol stilgestaan bij de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne. Zo brachten veel mensen bloemen naar de herdenkplek bij vertrekhal 3.

15.53 uur: Hoogwaardigheidsbekleders nemen plaatsen in – Op Eindhoven Airport nemen hoogwaardigheidsbekleder hun plaatsen in voor een korte ceremonie.

15.51 uur: Ook tweede toestel aan de grond – In totaal zijn er nu 40 lichamen teruggekeerd naar Nederland.

15.45 uur: Eerste toestel landt – Het eerste toestel uit Oekraïne landt nu, het andere komt iets later. Over een kwartier houdt Nederland 1 minuut stilte.

15.39 uur: Russchisch orthodoxe kerk wil opheldering over ramp – De Russisch-orthodoxe priester Vsevolod Chaplin, de verantwoordelijke voor de externe relaties van het patriarchaat van Moskou, roept zowel de Oekraïense overheid als de pro-Rusische rebellen op om de waarheid bekend te maken over het neergeschoten Maleisische vliegtuig boven Oost-Oekraïne.

15.31 uur: „Geen beter alternatief voor zwarte doos” – Het lijkt anno 2014 misschien ouderwets, een zwarte doos met opnameapparatuur om vluchtgegevens en gesprekken en geluiden in de cockpit op te slaan. Waarom worden deze gegevens niet direct opgestuurd naar een computer, of bijvoorbeeld opgeslagen in de ‘de cloud’?. Kan het niet moderner? Lees het hier.

15.30 uur: Veel hoogwaardigheidsbekleders in Eindhoven – Tal van internationale hoogwaardigheidsbekleders zijn in Eindhoven. Elk land dat slachtoffers heeft te betreuren na de vliegramp, heeft minimaal één hoogwaardigheidsbekleder gestuurd naar Eindhoven, bijvoorbeeld een minister of ambassadeur. Voor België is dat prins Laurent. Uit Maleisië zijn de minister van Buitenlandse Zaken en de minister van Transport aanwezig. Het Verenigd Koninkrijk heeft de minister van Economische Zaken gestuurd.

15.20 uur: Grote belangstelling pers – De pers stelt zich op langs landingsbaan, meldt RD-verslaggever Bert Monster vanuit Eindhoven. „Voor ons stijgen vliegtuigen vol vakantiegangers op. De zon brandt ongenadig hard op het platform. Het is nog zo’n veertig minuten wachten op de Hercules en de C17. Cameraploegen proberen vooraan een plekje te bemachtigen. Schrijvende pers zoekt schaduw op. Links zwarte schermen voor afgeschermde deel luchthaven waar nabestaanden worden afgeschermd van de pers.”

15.00 uur: Vliegtuigen om 15.50 uur verwacht – De twee militaire vliegtuigen met de eerste 40 slachtoffers van de vliegtuigramp in Oekraïne worden om 15.50 uur verwacht op vliegbasis Eindhoven. Als de vliegtuigen naar het platform zijn getaxied wordt zo dicht mogelijk rond 16.00 uur de Last Post gespeeld en meteen erna een minuut stilte gehouden. De organisatie van de ceremonie heeft dat woensdag aan de massaal toegestroomde pers meegedeeld. Na de minuut stilte worden de kisten door militairen uit de vliegtuigen gedragen en in rouwauto’s geplaatst. Er spreekt niemand. In colonne rijden ze in ongeveer anderhalf uur onder politiebegeleiding naar Hilversum. Op de basis worden woensdag 1000 nabestaanden van alle slachtoffers verwacht. Ze worden afgeschermd van de pers.

14.53 uur: Rouwdag nauwelijks bekend op Cariben – Net als in Nederland wordt ook op de Caribische eilanden in het Koninkrijk stilgestaan bij de dag van de nationale rouw. Zo hangen vlaggen bij officiële gebouwen halfstok, wordt het herdenkingsprogramma van de NOS live op tv vertoond en roepen de overheden van de afzonderlijke eilanden de bevolking op om 10 uur ’s ochtends (lokale tijd) een minuut stil te zijn. De herdenking is echter nauwelijks bekend bij het grote publiek. Pas woensdag is er voor het eerst aandacht aan besteed in de media. Op sociale media reageren mensen over het algemeen begripvol.

Volgens minister-presidente Ivar Asjes van Curaçao is het belangrijk ‘solidariteit te tonen in het koninkrijk’.

14.50 uur: Zestig hulpvragen bij Slachtofferhulp – Ongeveer 60 nabestaanden van slachtoffers van de vliegtuigramp van vorige week hebben contact gezocht met Slachtofferhulp Nederland. Ze zoeken momenteel vooral nog emotionele ondersteuning, meldt een woordvoerster. „Ze willen hun verhaal vertellen.” Wanneer de lichamen van de slachtoffers in Nederland zijn en de familierechercheurs van de politie hun werk hebben afgerond, worden alle nabestaanden actief benaderd door slachtofferhulp. „We vragen ze dan of ze hulp nodig hebben op praktisch, juridisch of emotioneel vlak”, aldus de woordvoerster. „We helpen ze bijvoorbeeld met pinpassen blokkeren of met de uitvaart regelen. Ook met het regelen van de erfenis en contact met banken en verzekeraars kunnen we helpen. En we bieden een luisterend oor.”

14.49 uur: „Pijn is geen verhaal” – Anthony Maslin en Marite Norris verloren drie kinderen, en de vader van Norris die met de kinderen op vlucht MH17 zat. Ze geven uiting aan hun gevoelens in een statement op Facebook. Ze vragen de media terughoudend te zijn: „Pijn is geen verhaal.”

14.35 uur: Timmermans en Australische collega naar Kiev – Minister Frans Timmermans en zijn Australische collega van Buitenlandse Zaken, Julie Bischop, reizen donderdag samen naar Oekraïne. Dat maakte het ministerie van Buitenlandse Zaken woensdag bekend. De bewindslieden spreken met de Oekraïense regering over de laatste stand van zaken rond de ramp met het toestel van Malaysia Airlines. Ook informeren ze Kiev over hun internationale inspanningen die in Europees en VN-verband plaatsvinden. Nederland en Australië werken nauw samen aan de uitvoering van VN-Veiligheidsraadresolutie 2166 die onder meer oproept tot een onbelemmerde onderzoek op de rampplek en de repatriëring van alle slachtoffers.

14.33 uur: „Nog 16 lichamen onder wrakstukken” – Onder wrakstukken op de plek van de vliegramp in Oekraïne liggen nog 16 lichamen. Dat heeft de ‘Volksrepubliek Donetsk’ bekendgemaakt, meldde het Russische persbureau Itar-Tass. De doden liggen onder wrakstukken van de romp van de Boeing van Malaysia Airlines. De lichamen worden weggehaald en naar een trein met koelwagons gebracht in Torez, aldus de verklaring.

14.31 uur: Rijexamen mag worden onderbroken voor stilte – Tijdens de minuut stilte van woensdagmiddag mogen mensen die rijexamen doen, dat even onderbreken. Het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) laat verder een theorie-examen dat precies om 16.00 uur in Rijswijk zou beginnen, iets later van start gaan. Voorwaarde voor het onderbreken van het examen is dat er wel op een veilige plek geparkeerd moet worden.

14.30 uur: RD-verslaggever Bert Monster is in Eindhoven – „Veel (internationale) pers hier. Bloemen bij ingang Eindhoven Airport. Er arriveren steeds groepen politiemotoren. Mogelijk voor cordon straks? Twee dames in zomerse kledij wurmen zich door wachtende rij auto’s om bloemen te leggen. Intussen vertrekt de ene na de andere vakantievlucht. Of er niets aan de hand is. Of het leven allang weer zijn normale loop heeft genomen. De vlaggen op de luchthaven hangen halfstok, onder meer die van Zuid-Afrika, Australië en Israël.”
14.29 uur: Samenvatting nieuws – Lees hier een samenvatting van het nieuws van vanmorgen.

14.05 uur: Vervoer lichamen kan tot opstoppingen leiden – Op de negen knooppunten langs de A2 en de A27 kan het verkeer woensdag vastlopen als daar de lijkwagens met de slachtoffers van de vliegramp passeren. Daarvoor waarschuwt Rijkswaterstaat. De A2 en A27 worden woensdagmiddag gedeeltelijk afgesloten wanneer de lichamen worden overgebracht van Eindhoven naar Hilversum. Wie vanaf andere wegen wil invoegen, kan vast komen te staan. Rijkswaterstaat verlaagt daarom de snelheid op deze knooppunten en waarschuwt met tekstkarren om snelheid te matigen. Een kop-staart-botsing is zo gebeurd, aldus een woordvoerder. Langs de route liggen knooppunten als Batadorp en Rijnsweerd. Op de A27 bij Everdingen moet het verkeer rekening houden met een tijdelijke afsluiting als daar de lijkwagens van de A2 de A27 oprijden.

14.05 uur: Delft luidt grootste klok van Nederland – In Delft wordt woensdagmiddag voorafgaand aan de minuut stilte voor de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne de grootste klok van Nederland geluid. Het gaat om de Bourdon van de Oude Kerk, zo liet die kerk weten. „De Bourdon- of Trinitasklok is met een gewicht van bijna 9000 kilo en een doorsnede van zo’n 2,5 meter, de grootste historische luidklok van ons land. De uit 1570 stammende klok wordt alleen geluid bij bijzondere gebeurtenissen. De laatste keer was bij de bijzetting van prins Bernhard in 2004”, aldus het bestuur van de kerk.

13.56 uur: Ook de politie rouwt mee – Ook de politie staat op de dag van nationale rouw stil bij de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne. Bij de crash van de Boeing van Malaysia Airlines kwam een politieman uit Rotterdam om het leven. Ook zaten er dierbaren van politiemensen in het toestel. Dat meldt de nationale politie woensdag. Bij elk politiebureau hangen de vlaggen halfstok. Daarnaast draagt de politie woensdag als blijk van respect ‘eenheid van tenue’. Dat houdt in: een overhemd met lange mouwen, een stropdas en een pet. Volgens een woordvoerster is het een oproep om dit tenue te dragen en geen dwingend voorschrift. Niet iedere agent zal het dragen, zegt ze, ook al omdat collega’s die vroeg zijn begonnen de oproep misschien niet meer hebben meegekregen. De politiebureaus zijn open. Er kan gewoon aangifte worden gedaan.

13.55 uur: „Alle slachtoffers vrijdag in Nederland” – Uiterlijk vrijdag zullen alle lijkkisten met de stoffelijke overschotten van bijna 200 slachtoffers van de vliegramp met het toestel van Malaysia Airlines zijn overgebracht naar Nederland. Die verwachting sprak woensdag de Oekraïense vicepremier Volodimir Groysman uit. Hij was in Charkov bij het vertrek van het eerste Nederlandse militaire vliegtuig dat lijkkisten naar Eindhoven overbrengt. Volgens het Nederlandse forensische team in de Oost-Oekraïense stad is inderdaad het streven om vrijdag alle tot dusver gevonden lichamen in Nederland te hebben, maar het zou volgens een woordvoerster ook sneller kunnen gaan.

13.44 uur: Amersfoort voorziet grote drukte bij kerk – Amersfoort adviseert mensen die woensdag naar de stad willen komen voor de gebedsbijeenkomst in de Sint-Joriskerk, voldoende water mee te nemen. „Het kan erg druk worden en het is warm”, aldus de gemeente. Terrassen rondom de kerk zijn vanaf 16.00 uur gesloten en mogen na pas 21.00 uur weer opgebouwd worden. Vanaf 16.00 uur staan er verkeersregelaars bij de toegangswegen naar de kerk en het omliggende plein. In de kerk is plaats voor ruim 900 mensen. Op het plein kunnen bezoekers de bijeenkomst volgen via twee grote schermen, maar als het daar ook vol is, worden belangstellenden naar andere plekken verwezen. De samenkomst is rechtstreeks op televisie te volgen. De gemeente heeft ondernemers in het centrum verzocht om tussen 16.00 en 21.00 uur geen muziek buiten te laten horen. „Het is een sobere en ingetogen bijeenkomst”, aldus een brief aan bewoners en ondernemers.

13.38 uur: Rebellen schieten Oekraïense straaljagers neer – Pro-Russische rebellen hebben twee Oekraïense straaljagers neergeschoten. Dat heeft het Oekraïense leger woensdag gemeld. De toestellen zijn neergeschoten in het oosten van Oekraïne. Daar werd vorige week het vliegtuig van Malaysia Airlines neergeschoten met 298 mensen aan boord onder wie 193 Nederlanders.

13.37 uur: Honderden journalisten in Eindhoven – Bij de luchthaven van Eindhoven is het een drukte van belang: vertegenwoordigers van media uit de hele wereld verzamelen zich om de aankomst van de eerste vliegtuigen met lichamen van de vliegramp van vorige week mee te maken. Zeker 300 journalisten, cameramensen, fotografen en technici zijn geaccrediteerd om aanwezig te zijn bij de aankomst van de twee militaire vliegtuigen met de kisten. Regionale, nationale en internationale media staan in een hele lange rij te wachten voor de poort van de vliegbasis in Eindhoven, tot ze naar binnen mogen. Onder anderen medewerkers van NBC, AP, Reuters, Duitse, Poolse, Japanse, Britse en Amerikaanse media staan er, klaar om verslag te doen. De militaire vliegtuigen, een Nederlands en een Australisch, zijn eerder woensdag vertrokken vanaf het internationale vliegveld in Charkov. Ze brengen samen 40 kisten mee.

13.02 uur: 50.000 condoleances op internet – Het online condoleanceregister voor de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne is woensdagmiddag meer dan 50.000 keer ondertekend. Het register op de website condoleance.nl werd donderdagavond geopend, enkele uren na het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines. Het komt zelden voor dat zoveel mensen een bericht in een online register zetten. Alleen na het overlijden van volkszanger André Hazes, Prins Claus en voetballer David di Tomasso werden er meer dan 50.000 reacties geplaatst op de website.

12.59 uur: Aandelenbeurs neemt minuut stilte in acht – De aandelenbeurs in Amsterdam neemt om 16.00 uur een minuut stilte in acht ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de slachtoffers van vlucht MH-17. Dat meldde beursbedrijf Euronext woensdag. De aandelenhandel wordt tijdens die minuut niet stilgelegd. De zogeheten ticker op het beursgebouw aan Beursplein 5, die het verloop van de koersen weergeeft, wordt gedurende de minuut wel stilgezet.

12.55 uur: Parken en musea passen programma aan – Attractieparken, dierentuinen en musea passen hun programma aan op deze dag van nationale rouw. Dat blijkt uit een rondgang van het ANP. Allemaal vragen ze hun bezoekers om woensdagmiddag een minuut stilte te houden om 4 uur en hangen ze de vlaggen halfstok. Omstreeks 4 uur komen de eerste lichamen van de Nederlandse slachtoffers aan in ons land. De Efteling in het Brabantse Kaatsheuvel vraagt bezoekers om vanaf kwart voor 4 niet meer in attracties te gaan. De show Raveleijn van 4 uur gaat niet door. Attractiepark Toverland in het Limburgse Sevenum legt rond die tijd ook alle attracties stil. Ook de horeca in het park sluit zijn deuren en de muziek wordt stilgelegd. De vuurwerkshow van woensdagavond gaat niet door. In het Drentse Coevorden betuigt ook Plopsa Indoor op deze manier zijn medeleven. Bovendien wordt reclame voor het park op SBS6 niet uitgezonden. Het Amsterdamse Rijksmuseum zendt vanuit de museumtuinen een speciaal programma over de vliegramp uit van BBC Radio 4. Plaatsgenoot Artis legt al het werk rond 4 uur stil. Madurodam in Den Haag hangt naast de gewone vlaggen ook alle miniatuurvlaggen halfstok.

12.54 uur: Vliegtuigramp inspireert internetfraudeurs – Er zijn oplichters actief die een slaatje proberen te slaan uit de vliegramp in Oekraïne. Daarvoor waarschuwt de Fraudehelpdesk. Woensdag zijn de eerste meldingen binnengekomen over e-mails waarin oplichters geld proberen af te troggelen. In een van de mails beweert ene ‘Amin Harris’ een journalist te zijn die op de rampplek aanwezig was. Hij zou daar een waardevol voorwerp gevonden hebben, waarvan hij de opbrengst zou willen delen. In een ander bericht schrijft de oplichter dat hij een 85-jarige gepensioneerde dokter is uit Kuala Lumpur. Hij vraagt de ontvanger om hem te helpen bij het vervullen van de laatste wens van zijn overleden vrouw: geld doneren aan een goed doel. Volgens de Fraudehelpdesk zijn dit voorbeelden van voorschotfraude. Mensen die wel op zo’n voorstel ingaan, krijgen al snel de vraag een voorschot te betalen voor bijvoorbeeld transactiekosten. Dit geld krijgen zij dan nooit meer terug. Fraudedesk.nl is de nationale helpdesk voor vragen en meldingen over fraude. De organisatie werkt onder meer samen met de politie.

12.44 uur: Tweede vliegtuig met lichamen onderweg – Het tweede vliegtuig met lichamen van slachtoffers van de vliegtuigcrash van vorige week, is vertrokken naar Nederland. Het Australische militaire vliegtuig, met aan boord 24 kisten, is rond half een (Nederlandse tijd) vertrokken vanaf het internationale vliegveld van Charkov. Het eerste toestel, een C130 Hercules van de Koninklijke Luchtmacht vertrok rond elf uur woensdagochtend. Het is de bedoeling dat de twee vliegtuigen ongeveer op hetzelfde moment aankomen op de luchthaven in Eindhoven.

12.41 uur: Oekraïne neemt sancties tegen Russen – De Oekraïense premier Arseni Jatsenjoek heeft woensdag sancties aangekondigd tegen Russische personen en bedrijven die direct of indirect „terroristen” in Oost-Oekraïne steunen. Jatsenjoek heeft al een speciale commissie opgericht die een lijst moet opstellen van mogelijke strafmaatregelen. Hij gaf geen details over het soort sancties. In 10 dagen moet de commissie de lijst bij de regering hebben ingediend.

12.39 uur: Bisschop en dominee gaan voor in Amersfoort – Bisschop Hans van den Hende van Rotterdam en dominee Jannie Nijwening van de doopsgezinde gemeente in Den Haag gaan woensdagavond voor in de oecumenische gebedsbijeenkomst, die de Raad van Kerken heeft georganiseerd in de Sint-Joriskerk in Amersfoort. Dominee Klaas van der Kamp, algemeen secretaris van de Raad van Kerken, spreekt de overweging uit. Dat maakte de organisatie woensdag bekend. De bijeenkomst begint om 19.00 uur met een lied, gevolgd door een woord van bemoediging van Nijwening. Zij spreekt ook de zegen aan het eind uit. Bisschop Van der Hende verzorgt de bijbellezing Romeinen 8:38. Er is geen eucharistieviering. De kerkdienst is rechtstreeks op televisie te volgen via Nederland 2.

12.15 uur: Ambassade in Kiev ook minuut stil – Medewerkers van de Nederlandse ambassade in de Oekraïense hoofdstad Kiev zijn woensdag om 17.00 uur (16.00 uur Nederlandse tijd) ook een minuut stil ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de vliegramp. Dat heeft een woordvoerder van Buitenlandse Zaken ter plaatse gezegd. Ambassadepersoneel, ingevlogen ambtenaren van Buitenlandse Zaken en andere belangstellenden komen bijeen voor het gebouw van de ambassade, waar de afgelopen dagen een bloemenzee is ontstaan. Met de minuut stilte sluiten ze aan bij de dag van nationale rouw in Nederland en de minuut stilte die ook op vliegbasis Eindhoven wordt gehouden als de twee vliegtuigen met de eerste lijkkisten daar zijn aangekomen.

12.14 uur: Broertjes over de schreef uit „onmacht” – Burgemeester Pieter Broertjes van Hilversum heeft woensdag op Twitter een opmerking over de dochter van de Russische president Poetin teruggenomen. Broertjes stelde dinsdag op Radio 1 voor om de in Nederland wonende dochter van Poetin het land uit te zetten. Dat zou een sanctie kunnen zijn voor de vliegtuigramp in Oekraïne. „Opmerking over dochter Poetin was niet verstandig. Deze kwam voort uit een gevoel van onmacht dat vele mensen zullen herkennen”, twitterde de burgemeester woensdagochtend. Broertjes vertelde in de uitzending „hoe ongelooflijk ingewikkeld het is om het verdriet bij de mensen thuis mee te maken”. De burgemeester ging de afgelopen dagen op bezoek bij nabestaanden van de 13 uit Hilversum afkomstige slachtoffers. „Je moet vechten tegen je tranen. Heel veel te bieden heb je niet.” Toen het over sancties tegen Rusland ging, werd de burgemeester fel: „Ik hoop op harde en economische sancties. Het moet afgelopen zijn met de wijze waarop Poetin denkt de wereld te kunnen schofferen. Het is tijd voor een heel ander signaal.”

12.01 uur: Rechtszaken worden rond 16 uur geschorst – Alle rechtbanken en gerechtshoven schorsen woensdag rond 16 uur hun zittingen. Medewerkers, procespartijen en bezoekers kunnen zo meedoen aan de minuut stilte, die wordt gehouden zodra de eerste vliegtuigen met slachtoffers van de vliegtuigcrash zijn geland in Eindhoven. Dat meldt de website Rechtspraak.nl. Op alle gerechtsgebouwen in Nederland hangen de vlaggen halfstok.

12.00 uur: „Direct betrokkenen leven als in een roes” – „De ramp met vlucht MH17 is zo verbijsterend dat nabestaanden het rationeel allemaal wel weten, maar dat de volle omvang van de gebeurtenissen nog niet tot hen doordringt.” Dat zegt Alie Valkenburg, voormalig kerkelijk werker in de christelijke gereformeerde Bethel-kerk in Veenendaal en deskundig als het gaat om rouwverwerking en verdriet. „De schok is voor nabestaanden des te groter omdat er bijvoorbeeld geen ziekbed aan voorafging.”

11.55 uur: Supermarkten staan stil bij slachtoffers – Supermarktfilialen staan woensdag stil bij de vliegtuigramp in Oekraïne van vorige week donderdag. Dat zeggen de woordvoerders van supermarktketens Albert Heijn, Aldi, Jumbo en Lidl. Rond 16.00 uur wordt in supermarkten omgeroepen om een minuut stilte in acht te nemen. Daarna sluiten de kassa’s tijdelijk om werknemers en klanten de mogelijkheid te bieden de slachtoffers van vlucht MH-17 te herdenken. De muziek zal dan uitstaan. Albert Heijn liet weten heel de dag geen muziek te draaien. Aldi en Lidl hebben nooit muziek aanstaan. Lidl informeert daarnaast klanten via posters over de minuut stilte. Ook zijn de vlaggen bij de filialen waar mogelijk verwijderd of vervangen door Nederlandse vlaggen op halfstok, zo geven de supers aan.

11.52 uur: Steeds meer bloemen bij poort basis Eindhoven – Bij de ingang van vliegbasis Eindhoven leggen woensdag steeds meer mensen een bloemetje neer. Er is een plek gemaakt bij de oude Fokker F-27 die bij de poort van de basis staat. Mensen uit de buurt komen met de auto of met de fiets naar de basis. Ze nemen hun kinderen mee. „Het is het minste wat je kunt doen. Dit had nooit mogen gebeuren maar het is fijn dat de eerste slachtoffers weer terugkomen”, reageren een moeder en dochter uit Oirschot die voor het oog van tientallen camera’s een bloemetje achterlaten. „Het geeft wel troost als je iets doet en het is fijn voor de nabestaanden als ze woensdagmiddag zien dat we meeleven”, motiveerde een moeder die samen met haar dochter en kleinkinderen naar de basis kwam. Woensdagmiddag arriveren in Eindhoven twee militaire vliegtuigen met de eerste 40 slachtoffers van de vliegtuigcrash in Oekraïne.

11.50 uur: Friesland rouwt – Naast de vele vlaggen die halfstok hangen, wordt in Friesland ook op andere manieren stilgestaan bij de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17. Zo gaan kerken open, passen evenementen de programmering aan en wordt een kaatswedstrijd onderbroken. In Leeuwarden gaat de kerk De Schakel open voor publiek. Daar zijn predikanten aanwezig om samen met belangstellenden naar de televisie te kijken. De gemeente Leeuwarden maakte bekend dat de klokken van de Oldehove zullen luiden om 4 uur. Verschillende Friese evenementen passen de programmering aan. Zo wilde men de Friese Ballonfeesten in Joure openen met een kanonschot. „Dat vinden wij in deze omstandigheden niet gepast”, laat de organisatie van het evenement weten. In Oosterend wordt woensdag een wedstrijd voor jonge kaatsers gespeeld. Om 4 uur onderbreken zij de wedstrijd. „Dat is volgens mij nog nooit gebeurd bij het kaatsen”, zegt organisator Dirk-Yde Sjaarda.

11.38 uur: „Ogen van de wereld op ons gericht” – Nederland wil de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne zo snel mogelijk identificeren „met volledige respect voor het individu”. Dat zei Hans Docter woensdag namens de Nederlandse regering op het vliegveld van de Oost-Oekraïense stad Charkov. Hij hield daar een toespraak tijdens de ceremonie voorafgaande aan het vertrek van het eerste Nederlandse militaire vliegtuig dat lijkkisten naar Eindhoven vervoert. Volgens Docter is het voor nabestaanden belangrijk dat de identificatie van hun geliefden snel maar ook goed wordt gedaan. „We voelen dat de ogen van de wereld op ons gericht zijn”, zei Docter, die de Nederlandse ambassade in Kiev vertegenwoordigde.

11.34 uur: „Gevaar luchtruim Oost-Oekraïne was bekend” – Een klein aantal landen wist van de risico’s van een raketaanval boven Oost-Oekraïne. Zij hebben deze informatie voor zichzelf gehouden en alleen aan de eigen luchtvaartmaatschappijen doorgegeven. Dat heeft voorzitter Nico Voorbach van de Europese pilotenvereniging ECA woensdag gezegd tegen RTL Nieuws. Vluchtmaatschappijen uit de VS, Canada, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Australië hadden volgens Voorbach een waarschuwing gekregen dat als zij in dat gebied zouden komen, op welke hoogte dan ook „er een gevaar was dat er oorlogshandelingen tegen hun vliegtuigen gepleegd zouden worden.” Volgens Voorbach wordt dit soort informatie structureel niet gedeeld met luchtvaarmaatschappijen uit andere landen. De ECA-voorzitter vindt dat schandalig. „Omdat je hier niet praat over inlichtingen of commerciële belangen, maar over mensenlevens”, zegt Voorbach.

11.33 uur: In heel Nederland luiden kerkklokken – In heel Nederland luiden woensdagmiddag tussen 15.55 en 16.00 uur de kerkklokken. Onder andere de Nederlandse Bisschoppenconferentie heeft alle parochies opgeroepen om te luiden als de vliegtuigen met daarin de lichamen van de vliegramp op de luchthaven Eindhoven arriveren. De bisschoppen hebben zich daarmee woensdag aangesloten bij de oproep die de overheid dinsdagavond deed. Omdat woensdag een dag van nationale rouw is mogen op elk moment de klokken worden geluid, met name in de 5 minuten voor de aankomst van de vliegtuigen.

11.33 uur: Onderzoeksraad begonnen met onderzoek – De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) is formeel begonnen aan het onderzoek naar de crash van het toestel van Malaysia Airlines in Oekraïne. Dat heeft voorzitter Tjibbe Joustra woensdag tegen het ANP gezegd. De onderzoekers kunnen echter nog niet naar de plek waar het vliegtuig neerstortte. Dat kan pas als hun veiligheid kan worden gegarandeerd. Het onderzoeksteam is wel begonnen met het verzamelen en analyseren van onder meer satellietbeelden, foto’s en informatie van de luchtverkeersleiding. Ook worden de zwarte dozen nu uitgelezen, in Groot-Brittannië. Joustra kan nog niet aangeven hoe lang het onderzoek gaat duren. „Ik ben wel hoopvol dat we uiteindelijk tot de conclusie kunnen komen, wat er is gebeurd.”

11.32 uur: Ook fractievoorzitters naar Eindhoven – Ook de (plaatsvervangende) fractievoorzitters van de Eerste en Tweede Kamer zijn donderdag bij de aankomst op vliegbasis Eindhoven van de eerste lichamen van de vliegramp. Voorzitter Anouchka van Miltenburg van de Tweede Kamer en Hans Franken, de ondervoorzitter in de Senaat, zijn eveneens aanwezig. De eerste stoffelijke resten komen rond 16.00 uur aan op vliegbasis Eindhoven. Daar zijn dan ook koning Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Mark Rutte aanwezig. De crash met het toestel van Malaysia Airlines eiste bijna 300 levens. Onder de doden zijn 193 Nederlanders.

11.22 uur: Publieke omroep past programmering aan – De programmering van de Nederlandse Publieke Omroep is woensdag in verband met de dag van nationale rouw sober. Zo komen amusementsprogramma’s te vervallen. Op Nederland 3 worden alle programma’s vervangen door films en op het kinderblok Zapp zijn alleen natuurprogramma’s en sprookjes te zien. De NOS doet op Nederland 1 vanaf 14.30 uur rechtstreeks verslag van de dag van nationale rouw. Het verslag van de Tour de France verhuist naar Nederland 2. Op de radiozenders vervallen de spelletjes en wordt aangepaste muziek gedraaid. Radio 1 staat de hele dag in het teken van de nationale rouw. Dinsdag werd al bekend dat op alle NPO-zenders reclamevrij zijn. Ze schakelen woensdag allemaal over naar luchthaven Eindhoven als daar het transportvliegtuig met stoffelijke resten uit Oekraïne arriveert. Alles rond de nationale rouw is internationaal ook online te volgen op npo.nl. De hele wereld kan daar woensdag terecht, de gebruikelijke landblokkade (geo-ip blocking) is uitgezet.

11.13 uur: Ook Australië kijkt naar beveiliging rampplek – Net als Nederland kijkt Australië naar mogelijkheden om de rampplek te beveiligen. Volgens premier Abbott is het verzamelen van de stoffelijke resten tot nog toe „behoorlijk onprofessioneel” gegaan. „We zijn het aan de families verschuldigd om onze uiterste best te doen de lichamen te bergen”, zei hij woensdag. De premier heeft volgens de Australische zender ABC met diverse wereldleiders gesproken over het beveiligen van de rampplek en over de bescherming van de onderzoekers. „Er is sterke steun voor de beveiliging van de rampplek omdat het ook duidelijk het hart van de resolutie van de VN-Veiligheidsraad vormt”, aldus Abbott. Hij heeft in eigen land al gesproken met experts over mogelijkheden de uitvoering van de resolutie te ondersteunen.

11.09 uur: Europese Commissie herdenkt slachtoffers – De Europese Commissie in Brussel heeft woensdag de slachtoffers van rampvlucht MH17 herdacht. De commissarissen uit de lidstaten van de Europese Unie hielden één minuut stilte, ook uit respect voor de dag van nationale rouw in Nederland. Dat maakte de Europese Commissie bekend.

11.07 uur: Groningen en Drenthe rouwen mee – Inwoners van de provincies Groningen en Drenthe rouwen woensdag mee met de nabestaanden van de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne. Bij ziekenhuizen, op de Groningse Martinitoren, op openbare gebouwen en bij veel mensen thuis hangt de Nederlandse vlag halfstok. Veel kerken zullen vlak voor de minuut stilte hun klokken laten luiden. Vervoerders Arriva en Connexxion zetten om 16.00 alle bussen en taxi’s stil, zodat reizigers ook de minuut stilte in acht kunnen nemen. Tientallen molens in Groningen en Drenthe hebben vandaag de molenwieken in de rouwstand staan. De onderste wiek is daarbij iets naar rechts verschoven. De wiek staat als het ware iets voorbij de molen en dat symboliseert de rouw: het is voorbij en geweest. In de gemeente Groningen woonden drie slachtoffers van de vliegramp. Een gezin met twee kinderen uit het Drentse Roden kwam ook om het leven.

11.03 uur: Timmermans: „Niemand krijgt ons klein” – „Niemand, helemaal niemand krijgt ons klein.” Dat schrijft minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) woensdag op Facebook. Hij bedankt de mensen die hebben gereageerd op zijn toespraak in de VN-Veiligheidsraad naar aanleiding van de vliegramp. „Een uur voordat de Veiligheidsraad zou beginnen, heb ik mijn gevoelens over deze tragedie, die ons land in het hart trof, getracht op papier te zetten. Velen van u laten mij nu weten dat onze gevoelens overeen komen. Dat laat zien hoe ons land in staat is tot grote medemenselijkheid en grote eensgezindheid. Niemand, helemaal niemand krijgt ons klein. Met u denk ik, zeker vandaag, aan de slachtoffers en hun dierbaren. Zij vertegenwoordigen het beste van onze natie en zij halen het beste uit onze natie naar boven”, aldus Timmermans. Er was veel waardering voor de persoonlijke speech van de minister. Ook internationaal bleef de rede niet onopgemerkt. De Amerikaanse oud-president Bill Clinton refereerde eraan tijdens een rede voor een internationaal Aids-congres in Melbourne.

11.02 uur: Eerste vliegtuig met lichamen onderweg – Het eerste vliegtuig met lichamen van slachtoffers van de vliegtuigcrash van vorige week, is vertrokken naar Nederland. Het militaire vliegtuig steeg op iets voor elf uur woensdagochtend van het internationale vliegveld van Charkov. De toestellen met in totaal de eerste 40 lijkkisten worden later woensdag rond 16.00 uur verwacht op het vliegveld Eindhoven. De stoffelijke resten worden gefaseerd teruggehaald uit Oekraïne. Daarna gaan de lichamen voor identificatie naar de Korporaal Van Oudheusdenkazerne in Hilversum.

10.54 uur: Commentaar RD – Een nationale dag van rouw moet tot verootmoediging leiden. Dat schrijft de commentator van deze krant.

10.44 uur: „Rutte wil VN-politiemissie naar rampgebied” – Premier Rutte zou een politiemacht onder de vlag van de Verenigde Naties naar het rampgebied in Oekraïne willen sturen. Hij zou dat hebben gezegd in een gesprek met de Oekraïense president Petro Porosjenko, zo meldden de Oekraïense media woensdagochtend op basis van een verklaring van de presidentiële persdienst. De politiemacht moet bestaan uit landen die bij de ramp de meeste mensen hebben verloren. Dat betekent dat behalve Nederland ook onder meer Australië daar aan deel zou nemen. De agenten zouden het rampgebied moeten beveiligen om op deze manier een onafhankelijk internationaal onderzoek naar de oorzaak van de ramp mogelijk te maken.

10.40 uur: „Van der Staaij naar Eindhoven” – Namens de SGP is zal SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij woensdagmiddag in Eindhoven aanwezig zijn bij de ontvangst van de eerste lichamen, twittert Arnoud Proos.

10.36 uur: Woensdag 40 kisten naar Nederland – Woensdag worden 40 kisten naar Nederland gevlogen vanaf Charkov, niet 50 zoals eerder gezegd.

Dat heeft een woordvoerder van het Nederlandse forensisch team in Charkov woensdag tegen het ANP gezegd. Het Nederlandse Hercules transportvliegtuig brengt 16 kisten naar Eindhoven. Een Australische militaire toestel brengt nog eens 24 kisten naar Nederland.

10.18 uur: Zwarte dozen in Groot-Brittannië – De zwarte dozen van de neergeschoten Boeing 777 van Malaysia Airlines zijn in Groot-Brittannië gearriveerd. Dat maakte de Oekraïense onderzoekscommissie naar de vliegramp woensdag bekend. De dozen werden dinsdag overgedragen aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Die laat ze in Farnborough uitlezen door een gespecialiseerd instituut.

10.16 uur: Ook Limburg rouwt – Ook in Limburg hangen in alle gemeenten en op talloze woningen, kerken en gebouwen de vlaggen woensdag halfstok. Het bisdom Roermond heeft alle kerken opgeroepen van 15.55 tot 16.00 uur de kerkklokken te luiden. Gouverneur Theo Bovens van Limburg riep op tot een minuut stilte. Attractiepark Toverland in Noord-Limburg zet om 15.55 uur alle attracties stop en de muziek uit, zodat het er om 16.00 uur stil is. Het grootste waterkamp van scouts in Europa, Nawaka in Roermond, laat vlak voor 16.00 uur een scheepshoorn loeien, zodat alle 4000 scouts stilte kunnen betrachten. Burgemeester Onno Hoes van Maastricht laat vanaf zijn vakantieadres weten om 16.00 uur samen met zijn echtgenoot stil te zullen staan bij onder anderen de twee Maastrichtenaren „die abrupt uit ons midden zijn weggenomen”.

10.15 uur: Treinen staan toch minuut stil – Het treinverkeer in Nederland staat woensdag toch 1 minuut stil. Dat heeft een woordvoerster van spoornetbeheerder ProRail namens de hele spoorsector laten weten. Aanvankelijk zouden de treinen om veiligheidsredenen niet stilstaan op de dag van nationale rouw. Hoe laat de treinen nu stil zullen staan is nog onderwerp van overleg met het Rijk en Schiphol. „Ongepland stilstaan kan niet, we moeten dit goed voorbereiden”, aldus de woordvoerster.

10.14 uur: Ceremonie voor slachtoffers in Charkov begonnnen – Op het internationale vliegveld van Charkov (Oekraïne) is een ceremonie begonnen voor de slachtoffers van de vliegramp van vorige week. Vier kisten staan op het platform achter het vliegtuig van de Nederlandse luchtmacht dat klaarstaat om te vertrekken naar Nederland. Forensisch experts, Oekraïense militairen, vertegenwoordigers uit onder meer Maleisië en Australië vormen samen een soort erehaag aan weerskanten van het vliegtuig. Er staan ook Nederlandse militairen en een aantal hoogwaardigheidsbekleders opgesteld op het platform. Zeker 100 internationale journalisten, cameraploegen en fotografen zijn aanwezig om alles vast te leggen.

10.10 uur: Ook in 1963 nationale rouw – De laatste dag van nationale rouw in Nederland vond mogelijk niet plaats in 1962 –zoals eerder gemeld– maar in 1963 vanwege het overlijden van de Amerikaanse president John F. Kennedy. De Telegraaf meldde althans op 25 november 1963, drie dagen na de moord op Kennedy, dat de Nederlandse regering voor die dag nationale rouw had afgekondigd. Op alle rijksgebouwen hing de vlag halfstok en gemeenten werden uitgenodigd hetzelfde te doen. „Men hoopt dat particulieren eveneens de vlag halfstok zullen uitsteken”, aldus de krant. In 1962 vond in Nederland een dag van nationale rouw plaats vanwege het overlijden van koningin Wilhelmina.

10.00 uur: Herdenkingsbijeenkomst in Oekraïne – Ook in Oekraïne zelf is stilgestaan bij de ramp met de Boeing. Bekijk hier een reportage van de BBC over een bijeenkomst van dorpelingen in de buurt van de rampplek.

09.55 uur: Rolstoelers staan even stil – De 166 deelnemers aan de Twentse Rolstoelvierdaagse in Borne is aan de start van de tweede etappe gevraagd om woensdagmiddag om 16 uur respect te tonen aan de slachtoffers van het vliegramp met de MH17. Op welke manier de rolstoelers dat doen is volgens een woordvoerster van de organisatie aan de deelnemers zelf. Voor de rolstoelers woensdag aan de tweede etappe begonnen, hebben ze gezamenlijk een minuut stilte gehouden. Bij het start- en finishterrein is hangen vlaggen halfstok en worden muziek en portofoonverkeer om 16.00 uur stilgelegd.

09.51 uur: Barneveldse winkeliers naar buiten – Winkeliers in Barneveld en de acht omliggende dorpen gaan woensdagmiddag op straat voor hun winkel staan tijdens de minuut stilte. Daartoe heeft de Barneveldse Middenstandsvereniging hen opgeroepen, liet de gemeente woensdag weten. De kermis in het dorp Voorthuizen wordt woensdagmiddag stilgelegd. De kermisexploitanten is gevraagd geen muziek te draaien.

09.51 uur: Utrecht luidt omfloerste rouwklok in Domtoren – In de Domtoren in Utrecht zal woensdagmiddag 5 minuten lang de omfloerste rouwklok worden geluid. Deze Salvator (De Verlosser) is met 8227 kilo de zwaarste klok in de toren en heeft een doorsnede van ruim 2 meter. De Salvator moet met de hand worden geluid. Daarvoor zijn vrijwilligers van het Utrechtse Klokkenluiders Gilde opgeroepen. Zij verpakken de klepel van de klok in een leren foedraal, zodat het klokgelui een doffe klank heeft. Voor het luiden speelt de stadsbeiaardier rouwmuziek vanaf de toren.

09.47 uur: Gouverneur-generaal Australië in Eindhoven – Gouverneur-generaal Peter Cosgrove vertegenwoordigt Australië woensdagmiddag bij de aankomst van het vliegtuig met slachtoffers van de vliegtuigcrash boven Oekraïne in Eindhoven. Dat melden Australische media. Cosgrove is de vertegenwoordiger van koningin Elizabeth in het land. Premier Tony Abbott vroeg Cosgrove dinsdag om naar Nederland te reizen. „Het is belangrijk voor de families (van de slachtoffers) en voor onze natie dat onze mensen door een van ons worden ontvangen”, liet Abbott woensdag in een verklaring weten. In het neergeschoten vliegtuig zaten 27 Australiërs.

09.43 uur: Vliegverkeer Eindhoven ligt vanmiddag stil – Het ministerie van Defensie heeft bepaald dat vanwege de ceremonie op vliegbasis Eindhoven er woensdag tussen 15.45 en 18.00 uur geen civiele vliegtuigen zullen vertrekken en landen. De luchtvaartmaatschappijen bepalen zelf wat er met de geplande vluchten gebeurt. Eindhoven Airport heeft dat woensdagochtend bekendgemaakt. Op vliegbasis Eindhoven arriveren woensdagmiddag twee militaire vliegtuigen met de eerste lichamen van de slachtoffers van de vliegtuigramp in Oekraïne.

09.28 uur: Molens in de rouwstand – Vereniging De Hollandsche Molen en het Gilde van Vrijwillige Molenaars hebben alle molenaars in Nederland gevraagd hun molens in de rouwstand te zetten. In Nederland staan nog een kleine 1200 windmolens. Als de wieken in de rouwstand staan, is de onderste wiek iets naar rechts verschoven. De wiek staat als het ware iets voorbij de molen en dat symboliseert de rouw: het is voorbij en geweest.

Met de rouwstand betuigen de molenaars „hun diepste medeleven met al degenen die getroffen zijn door de aanslag”, liet de vereniging weten.

09.25 uur: Hercules staat klaar op vliegveld Charkov – De Hercules, het transportvliegtuig van de Koninklijke Luchtmacht, staat op het internationale vliegveld van Charkov klaar om ingeladen te worden. Naast het vliegtuig worden kisten op de grond gezet. Bij het vliegtuig staan tientallen leden van de Oekraïense politie en het leger opgesteld voor de ceremonie rond het vertrek van het vliegtuig. Dat vertrek staat gepland rond 10 uur woensdagochtend.

09.02 uur: Malaysia betuigt medeleven in rouwadvertentie – In een rouwadvertentie in verschillende landelijke kranten heeft Malaysia Airlines woensdag zijn medeleven betuigd aan de slachtoffers van de ramp met de Boeing van die luchtvaartmaatschappij. „Laten wij samen bidden voor de dierbare levens die verloren zijn gegaan”, staat in de advertentie, die is ondertekend door de raad van bestuur, het management en het personeel van Malaysia Airlines.

08.51 uur: Eerste lichamen op vliegveld Charkov – Een eerste vrachtwagen met lichamen van slachtoffers is woensdagochtend onder politiebegeleiding overgebracht naar de luchthaven van Charkov. Voor vertrek waren de lichamen al klaargemaakt voor transport in een grote hal waar ze lagen sinds hun aankomst dinsdag in Charkov. In de vrachtwagen worden de lichamen gekoeld getransporteerd, net als in de trein die de stoffelijke overschotten van de rampplek naar Charkov heeft vervoerd.

08.50 uur: Skûtsjes rouwen mee – Het Friese kampioenschap skûtsjesilen staat woensdagmiddag stil bij de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17. In verband met dag van nationale rouw start de wedstrijd bij Terherne een halfuur eerder, zodat de wedstrijd voor 4 uur is afgelopen. Op het moment van de nationale minuut stilte om 4 uur zullen alle 14 skûtsjes bij elkaar liggen en de nationale vlag halverwege de mast steken. Voordat er een minuut stilte in acht wordt genomen, zullen er twee saluutschoten klinken.

08.42 uur: Geen laagvliegend vliegverkeer boven Dam – Tijdens de stille tocht voor de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne woensdagavond in Amsterdam zullen er geen vliegtuigen laag overvliegen boven de Dam. Dat heeft een woordvoerster van Luchtverkeersleiding Nederland laten weten. De LVN vindt het niet gepast dat tijdens de stille tocht het geluid van vliegtuigen is te horen. Toestellen die de landing inzetten, vliegen doorgaans laag over de hoofdstad naar Schiphol. Op grotere hoogten zal het vliegverkeer wel doorgaan.

De stille tocht begint om 8 uur op de Dam en eindigt daar ook. De maatregel van de LVN duurt van 7 tot 10 uur.

08.30 uur: Sobere paardenmarkt in Alblasserdam – De traditionele St. Jacobus Paardenmarkt in Alblasserdam krijgt woensdag een soberder uitvoering. Tijdens de markt en de wielerronde zal geen muziek worden gedraaid. Dat liet de gemeente Alblasserdam op haar website weten. Het was volgens de gemeente te kort dag om het evenement, dat jaarlijks veel bezoekers trekt, anders te organiseren. De aanvoer van paarden en pony’s begint al vroeg in de ochtend. „Paardenmarkt en wielerkoers zullen een ingetogen karakter hebben”, aldus de gemeente. De wielerronde wordt om 16.45 uur stilgelegd. Om 16.00 uur is zoals in de rest van het land een minuut stilte.

08.27 uur: Maleisisch parlement herdenkt vliegramp – Het parlement van Maleisië heeft woensdag in een speciale zitting de slachtoffers van de ramp met het vliegtuig van Malaysia Airlines herdacht. Premier Datuk Seri Najib veroordeelde volgens Maleisische media „de onmenselijke, onbeschaafde, gewelddadige en onverantwoordelijke” actie van degenen die het vliegtuig boven het oosten van Oekraïne hebben neergeschoten. De parlementsleden namen een moment stilte in acht voor de 298 slachtoffers, onder wie 43 Maleisiërs. Najib riep alle bij de ramp betrokken partijen op een „alomvattend onderzoek” naar de ramp mogelijk te maken, zodat degenen die voor het neerschieten van het toestel verantwoordelijk waren „onmiddellijk” voor de rechter worden gebracht.

08.19 uur: Australisch toestel op weg naar Charkov – Een Australische C-17 Globemaster transportvliegtuig is woensdag rond 08.00 uur vertrokken van vliegbasis Eindhoven naar Charkov om daar de slachtoffers van de vliegramp op te halen. Dat liet een woordvoerder van het ministerie van Defensie weten. De Koninklijke Luchtmacht stuurde een dag eerder al een C130 Hercules naar de stad in het oosten van Oekraïne. De toestellen met de eerste 50 lijkkisten worden later vandaag rond 16.00 uur terug verwacht op het vliegveld Eindhoven. De stoffelijke resten worden gefaseerd teruggehaald uit Oekraïne. Daarna gaan de lichamen voor identificatie naar de Korporaal Van Oudheusdenkazerne in Hilversum.

08.10 uur: „Oost-Europeaan neemt mobieltje op” – Enkele nabestaanden van de slachtoffers van rampvlucht MH17 kregen iemand met een Oost-Europese klinkende stem aan de lijn, toen zij het gsm-nummer van hun omgekomen dierbaren nogmaals draaiden. Dat heeft een geschokte nabestaande aan De Telegraaf laten weten. Eerder werd al bekend dat er op de plek van de crash is geplunderd. Volgens journalisten was er geen gsm, portemonnee of camera meer te vinden. Vanwege privacywetgeving kunnen telefoonproviders niet bevestigen dat er na de crash is gebeld. Wel maken ze in dit geval een uitzondering voor nabestaanden die het mobiele abonnement van een overleden familielid snel willen opzeggen. Normaal gesproken moet er een overlijdensakte worden meegestuurd, maar dat is nu niet nodig.

08.00 uur „Poetins dochter nog welkom in Nederland?” – De frustratie, woede en onmacht die leven na de vliegramp richten zich ook op de 29-jarige dochter van de Russische president Poetin, die in Nederland woont. Dat schrijft dagblad Trouw. Maria Poetina woont sinds 2 jaar met haar Nederlandse vriend Jorrit Faassen in de Krimwijk van Voorschoten maar dinsdag suggereerde burgemeester Broertjes van Hilversum dat Poetina het land moet worden uitgezet in een ultieme, persoonlijke sanctie aan het adres van de Russische president. Op Oekraïense, Russische en Nederlandse onlinefora vroeg men zich eerder af of Poetina nog welkom is in het land waar zoveel mensen zijn getroffen door de daden van haar vader. De Telegraaf publiceerde een foto van het appartementencomplex waarin het stel zou wonen.

07.50 uur: „Passagiers na enkele seconden bewusteloos” – De passagiers van het ramptoestel MH17 die niet zijn overleden als direct gevolg van de raketinslag, verloren binnen enkele seconden het bewustzijn. Dat zegt ir. Joris Melkert, universitair docent Lucht- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft, tegen De Telegraaf. Volgens Melkert is het onmogelijk dat er passagiers bij bewustzijn waren gedurende de meer dan anderhalve tot drie minuten voor de gehavende romp van het toestel de grond raakte. „De luchtdruk op elf kilometer hoogte is minder dan 250 millibar, dus een kwart van wat wij op de grond gewend zijn. Dat betekent automatisch ook dat het zuurstofgehalte slechts een kwart is.” Volgens Melkert verliest men daardoor zeer snel het bewustzijn. „Daarnaast ligt de temperatuur op deze hoogte tussen de min 50 en min 60 graden, wat een zeer heftige reactie op het lichaam geeft.”

07.45 uur: Britse export wapens Rusland miljoenen waard – Groot-Brittannië exporteert voor miljoenen ponden militaire goederen naar Rusland. Dat heeft de commissie voor het toezicht op de wapenexport van het Lagerhuis, de Britse Tweede Kamer, volgens de BBC vastgesteld. Uit het rapport blijkt dat er op dit moment 251 transacties voor de levering van militaire goederen aan Rusland lopen waarvoor de Britse regering een vergunning heeft verleend. Het gaat onder meer om munitie voor handwapens, geweren en communicatie- en nachtzichtapparatuur. Premier David Cameron pleitte maandag voor een verbod binnen de Europese Unie op de levering van militaire uitrusting aan Rusland. De reden is de steun van dat land aan de pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne. De premier noemde het ondenkbaar dat zijn land in de huidige omstandigheden oorlogsschepen aan Rusland zou leveren, zoals Frankrijk doet.

07.30 uur: „Niet stilstaan langs snelweg om slachtoffers te eren” – De snelwegen A2 en A27 worden woensdagmiddag gedeeltelijk afgesloten wanneer de lichamen van de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne worden overgebracht van Eindhoven naar Hilversum. Onder meer de Verkeersinformatiedienst (VID) waarschuwt automobilisten om woensdagmiddag niet stil te gaan staan langs de snelweg op de vluchtstrook om slachtoffers de laatste eer te bewijzen. Dit komt de veiligheid volgens Frank Boer van de VID niet ten goede, meldt Omroep Brabant. Automobilisten die rond vier uur woensdagmiddag toch een moment stil willen staan bij de slachtoffers adviseert hij daarom een parkeerplaats op te zoeken.

06.00 uur: Kerken rouwen samen in Amersfoort – De kerken in Nederland houden woensdagavond gezamenlijk een gebedsdienst in de Sint-Joriskerk in Amersfoort om te rouwen om de slachtoffers van vliegtuigcrash boven Oekraïne. Thema van de bijeenkomst is ‘verbonden in verdriet.’ De samenkomst duurt een uur en wordt rechtstreeks op televisie uitgezonden. In de Sint-Joriskerk passen ruim 900 mensen. De Raad van Kerken, die de bijeenkomst heeft georganiseerd, verwacht echter meer belangstellenden. Daarom worden woensdag op het plein rond de kerk grote schermen geplaatst, zodat mensen buiten ook deel kunnen nemen. De gebedssamenkomst is tevens bedoeld om de nabestaanden van de bijna 200 Nederlandse slachtoffers een hart onder de riem te steken. ,We willen onze verbondenheid kenbaar maken’’, aldus de algemeen secretaris van de Raad van Kerken, Klaas van der Kamp. De bijeenkomst begint om 19.00 uur.

05.50 uur: Poetin boos om aanval op Donetsk – De Russische president Vladimir Poetin heeft boos gereageerd op een Oekraïense aanval op rebellenbolwerk Donetsk in Oekraïne. Dat berichtte The New York Times woensdag. De stad zou deze week zijn aangevallen met tanks, terwijl een Maleisische delegatie er arriveerde om de zwarte dozen op te halen van rampvliegtuig MH17. „Het is noodzakelijk de autoriteiten in Kiev op te roepen zich te houden aan simpele ethische normen”, zei Poetin tijdens een speech. Volgens de president zou een korte wapenstilstand in acht genomen moeten worden zodat onderzoek kan worden uitgevoerd. De Maleisiërs wisten de stad overigens zonder kleerscheuren weer te verlaten met de vluchtgegevens.

03.30 uur: Minuut stilte bij terugkeer eerste lichamen – Voor het eerst sinds het overlijden van koningin Wilhelmina in 1962 kent Nederland een dag van nationale rouw. Woensdag gaan vlaggen halfstok en worden klokken geluid. Ook wordt een minuut stilte gehouden bij de terugkeer van de stoffelijke overschotten van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne. In heel Nederland wordt woensdag stilgestaan bij het lot van de passagiers van vliegtuig MH17. Uit respect voor de slachtoffers zenden publieke omroepen geen reclames uit, stelt de Tweede Kamer een debat uit en laat Schiphol het vliegverkeer een minuut stilleggen. Er vertrekken of landen dan geen toestellen. De vliegtuigen met de eerste 50 lichamen, komen naar verwachting rond 16.00 uur aan in Eindhoven. Daar wachten naast de nabestaanden ook koning Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Mark Rutte. Aan de minuut stilte bij de landing, kan heel Nederland deelnemen. Daarna worden de lichamen voor identificatie vervoerd naar een kazerne in Hilversum.

03.10 uur: Eerste wagon is leeggehaald in Charkov – In een lege fabriekshal op een industrieel complex in Charkov doen tientallen forensisch experts uit Nederland en andere landen deze dagen in alle rust hun werk. Afgeschermd van de buitenwereld pakken ze zak voor zak uit een gekoelde treinwagon. Ze maken de plastic zakken, met daarin lichamen van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne, echter niet open. De identificatie gebeurt pas in Nederland. Het is daarom aan de experts in Charkov in het oosten van Oekraïne om alles klaar te maken voor vervoer naar ons land. Ze doen elke zak in een andere lijkzak die geschikt is voor transport en leggen deze vervolgens in een houten kist. Vliegtuigen brengen de kisten vanaf woensdag over naar vliegbasis Eindhoven, waarna ze worden vervoerd naar een kazerne in Hilversum. De stoffelijke overschotten van bijna 200 omgekomen passagiers van het vliegtuig van Malaysia Airlines kwamen dinsdagochtend in gekoelde treinwagons aan in Charkov. Voordat de forensisch experts in beschermende kleding aan de slag gingen, was er een korte ceremonie met een minuut stil ter nagedachtenis van de slachtoffers, vertelt een woordvoerster van het Nederlandse team. Na de eerste dag werken was de eerste wagon leeg, met de tweede is een begin gemaakt. De forensische teams werkten door tot in de avond, namen daarna rust en gaan woensdag in de vroege ochtend weer verder. Een Nederlands en een Australisch vliegtuig vervoeren de eerste 50 lijkkisten die dag naar Nederland. Het Landelijk Team Forensische Opsporing (LTFO) houdt er volgens de woordvoerster serieus rekening mee dat er nog menselijke resten in het rampgebied liggen. Daarom zullen Nederlandse experts teruggaan naar die plek om dat te onderzoeken. Maar wanneer dat gebeurt, is nog niet duidelijk. Pas als alle lichamen en lichaamsdelen zijn geïdentificeerd, is duidelijk hoeveel slachtoffers er zijn geborgen, benadrukt de woordvoerster.

01.45 uur: „Obama en Rutte bezorgd over houding Russen” – De Amerikaanse president Barack Obama en premier Mark Rutte vinden dat Rusland harder aangepakt moet worden, als het doorgaat met het steunen van gewelddadige separatisten in Oekraïne. Dat maakte het Witte Huis woensdag bekend, nadat de politici elkaar dinsdag telefonisch hadden gesproken. Obama en Rutte zouden zich zorgen maken over „aanvullend bewijs dat Rusland doorgaat met het sturen van wapens en strijders om de separatisten te steunen, terwijl het zelf bezig blijft met een troepenopbouw”, lieten de Amerikanen weten. De leiders zouden ook hebben gesproken over de noodzaak de rampplek in Oekraïne toegankelijk te maken voor internationale experts, zodat onderzoek kan worden gedaan naar het neerhalen van passagierstoestel MH17. Dat zou prioriteit moeten krijgen, zodra de lichamen van de slachtoffers van de vliegramp zijn gerepatrieerd.

01.15 uur: Eerste 50 lijkkisten naar Nederland – De twee vliegtuigen die woensdag de eerste lichamen van slachtoffers van de vliegramp vanuit Oekraïne naar Nederland overbrengen, zullen ongeveer 50 lijkkisten vervoeren. Dat heeft een woordvoerster van het Nederlandse forensisch team in Charkov gezegd. Voorafgaand aan het vertrek is er een ceremonie op het vliegveld van de Oost-Oekraïense stad. De stoffelijke overschotten van bijna 200 omgekomen passagiers van het vliegtuig van Malaysia Airlines kwamen dinsdagochtend in gekoelde treinwagons elders in Charkov aan.

De lijkkisten die nu naar Nederland gaan, worden in de ochtend vanaf die locatie in een gekoelde vrachtwagen vervoerd naar het vliegveld. Een Nederlands militair vliegtuig en een Australisch vliegtuig brengen de houten kisten naar vliegbasis Eindhoven. Nabestaanden en onder anderen koning Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Mark Rutte zijn bij die aankomst aanwezig. Na de landing volgt een minuut stilte. De lichamen worden vervolgens in een colonne vervoerd naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum, waar de identificatie plaatsheeft.

00.00 uur: VS: Rusland niet direct betrokken bij neerhalen MH17 – Er zijn geen bewijzen dat Rusland direct betrokken was bij het neerhalen van vlucht MH17. Dat hebben bronnen bij de Amerikaanse inlichtingendiensten gezegd. Wel heeft Rusland de „omstandigheden geschapen” die leidden tot het neerschieten van het toestel van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne. Het lijkt erop dat de Boeing 777 is neergeschoten door separatisten. Dit is op te maken uit gegevens die de inlichtingendiensten hebben verzameld, zoals onderschepte gesprekken, satellietfoto’s en berichten op sociale media van pro-Russische separatisten. Volgens de bronnen werd het toestel vermoedelijk neergehaald met een SA-11-raket. De VS gebruiken de aanduiding SA-11 voor de raketten die worden afgevuurd door het Boek-raketsysteem. De bronnen zeiden niet te weten of er Russen aanwezig waren toen de raket werd gelanceerd. Of de personen die de raket hebben gelanceerd daarvoor zijn opgeleid in Rusland wilden ze niet zeggen. Wel werd erop gewezen dat Rusland de afgelopen weken rebellen heeft bewapend en getraind. Dit is ook na het neerstorten van MH17 gewoon doorgegaan. Maar, zo zei een van de bronnen, „we weten geen namen, we weten geen rangen en we zijn niet honderd procent zeker van de nationaliteit.” De meest waarschijnlijke verklaring is dat het vliegtuig per ongeluk uit de lucht is gehaald en dat de separatisten een fout hebben gemaakt. Eerder hebben de rebellen al twaalf vliegtuigen van het Oekraïense leger neergehaald. De bronnen wezen erop dat ze zich voor een deel baseren op berichten op sociale media en video’s die de afgelopen dagen zijn vrijgegeven door de Oekraïense regering. Van een deel daarvan kon de authenticiteit worden vastgesteld. Zo werd onder andere verwezen naar de video waarop te zien zou zijn hoe een raketlanceerinstallatie de Russische grens wordt overgebracht. Op de beelden zou te zien zijn dat er een raket mist. De authenticiteit van de beelden is echter nog niet vastgesteld. Maandag zei de Russische luitenant-generaal Andrej Kartapolov nog dat de de Russen geen raketlancering gedetecteerd hebben. Hij riep de Verenigde Staten toen op om de satellietbeelden die ze beweerden te hebben te delen met de internationale gemeenschap.

Middernacht: Nederland rouwt om slachtoffers vliegramp – Vlaggen gaan halfstok, klokken worden geluid en Nederland zwijgt een minuut. Woensdag is een dag van nationale rouw, om zo stil te staan bij de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne.

• Het is voor het eerst sinds 1962 dat de nationale rouw is afgekondigd; het laatst gebeurde dat na het overlijden van koningin Wilhelmina.

• De eerste lichamen van de slachtoffers van de ramp komen terug naar Nederland. Rond 16.00 uur zullen twee vliegtuigen met de overschotten landen op vliegveld Eindhoven. Daar worden ze opgewacht door onder anderen nabestaanden, koning Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Mark Rutte. Na de landing volgt een minuut stilte, waaraan heel Nederland kan deelnemen.

• Na een ceremonie zullen de lichamen in een colonne worden vervoerd naar de Hilversumse Korporaal van Oudheusdenkazerne, waar de identificatie zal plaatsvinden. De politie begeleidt het transport over deels afgesloten snelwegen. Rijkswaterstaat roept mensen op om niet langs de route over de A2 en A27 te gaan staan.

• Op Schiphol zullen tijdens de minuut stilte geen vliegtuigen opstijgen of landen. Ook het openbaar vervoer van bijvoorbeeld Connexxion zal stilstaan. Een kamerdebat over de ramp in Oekraïne is uitgesteld in verband met de dag van nationale rouw. Het debat zou precies rond 16.00 uur beginnen.

• Op de televisie en de radio zal de nationale rouw ook duidelijk te merken zijn. De publieke omroepen zullen geen reclames uitzenden. Bovendien zenden ze de landing van de vliegtuigen met de lichamen live uit. Ook zal er geen amusement te zien zijn. Ook regionale zenders hebben woensdag een sobere programmering. Wat RTL en SBS doen is nog onduidelijk.

-Op gebouwen van de rijksoverheid zullen de vlaggen halfstok hangen, net zoals bij gemeenten, provincies en bij ambassades in het buitenland. Mensen mogen zelf ook hun vlag halfstok hangen. Rotterdam laat de klokken van het stadhuis luiden. Datzelfde mogen kerken doen op verschillende momenten van de dag. In Breda en Den Bosch zijn bijeenkomsten om de slachtoffers te herdenken. Winkels mogen in principe open blijven en evenementen mogen doorgaan en kunnen zelf bepalen hoe zij omgaan met de rouw.

Woensdag 23 juli

23.30 uur: Zwarte dozen MH17 in bezit van Onderzoeksraad – De twee zwarte dozen van het neergehaalde vliegtuig van Malaysia Airlines zijn in het bezit van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). De raad nam de recorders in ontvangst op het vliegveld van de Oekraïense hoofdstad Kiev. Dat heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag dinsdagavond gemeld. Ze worden overgebracht naar Farnborough in Groot-Brittannië. Daar worden de apparaten uitgelezen.

23.16 uur: VS: neerhalen MH17 waarschijnlijk vergissing – De Amerikaanse inlichtingendiensten denken dat het neerschieten van het Malaysia Airlines-vliegtuig boven Oekraïne waarschijnlijk een vergissing is geweest van pro-Russische separatisten. De Amerikanen hebben geen aanwijzingen voor Russische betrokkenheid, meldde de BBC. De VS weten niet precies wie verantwoordelijk is geweest voor het afvuren van de luchtdoelraket. Dinsdag was aangekondigd dat de VS informatie zouden vrijgeven over de toedracht van de ramp. Maar de diensten hebben geen „technische bewijs” vrijgegeven dat het vliegtuig is getroffen door een zogeheten SA-11-raket, zoals eerder is gezegd,of dat de raket is afgevuurd door pro-Russische separatisten.

22.50 uur: „Niet stilstaan langs route colonne” – De vliegtuigen met de slachtoffers landen woensdag waarschijnlijk rond 16.00 uur in Eindhoven. Dan is er een ceremonie met een minuut stilte. Aan het einde van de middag verlaat de colonne het vliegveld. De voertuigen rijden over de A2 via Den Bosch naar Utrecht. Bij knooppunt Everdingen gaan ze de A27 op naar Hilversum. Het is niet bekend hoe laat de stoet aankomt bij de Korporaal van Oudheusdenkazerne daar. Rijkswaterstaat roept mensen op om niet stil te staan langs de route.

22.44 uur: Minuut stilte op Schiphol en in OV – Tijdens de minuut stilte die woensdag wordt gehouden ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de vliegramp, zullen er op Schiphol geen vliegtuigen starten of landen. Dat liet een woordvoerster van de verkeersleiding weten. Ook in het openbaar vervoer wordt er rekening gehouden met de minuut stilte op de dag van nationale rouw. Alle voertuigen van Connexxion zullen bijvoorbeeld stilstaan. Dat komt volgens een woordvoerder neer op 4000 taxi’s, 2000 bussen en de treinen van de vervoerder. Of ook de treinen van de NS stil zullen staan, is niet bekend.

22.38 uur: A2 en A27 deels dicht tijdens passeren colonne – De snelwegen A2 en A27 worden woensdagmiddag gedeeltelijk afgesloten wanneer de lichamen van de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne worden overgebracht van Eindhoven naar Hilversum. „Om een vlotte en waardige doorgang te garanderen, worden de snelwegen A2 en A27 tijdens het passeren van de colonne afgesloten voor het overige verkeer. Enkele kilometers voor en na de colonne maakt de politiede weg vrij”, laat Rijkswaterstaat weten.

22.25 uur: Doodsklokken Sint-Janskathedraal luiden – Naast de Sint-Janskathedraal in Den Bosch is woensdag een gezamenlijke ceremonie. Die begint rond 15.30 uur, een half uur voor aankomst van de vliegtuigen. 5 minuten voor de landing klinken de zogeheten doodsklokken van de kathedraal „waarna om 16.00 uur met elkaar één minuut stilte in acht wordt genomen”, aldus de Brabantse hoofdstad. Ook in Breda is een herdenking, om 15.45 op de Grote Markt. Het is niet bekend of andere gemeenten vergelijkbare herdenkingen organiseren.

22.13 uur: „Rampplek niet goed uitgekamd” – De bergingswerkzaamheden in het rampgebied in Oekraïne lijken volgens de OVSE te zijn stopgezet. „We hebben de aanwezigheid van kleinere lichaamsdelen vastgesteld”, aldus OVSE-woordvoerder Michael Bociurkiw na een inspectie van de rampplek op dinsdag. Zijn groep zag een tas met menselijke resten die was achtergelaten. Maleisische experts bespeurden een sterke geur, die op de aanwezigheid van meer resten wees. Bociurkiw liet weten dat de ramplek niet goed is uitgekamd. „We hebben niet gezien dat mensen arm in arm door de velden gingen”, aldus de OVSE’er. Hij zei ook dat er nauwelijks beveiliging is van de rampplek.

22.09 uur: „Grote delen cockpit weggehaald” – De OVSE liet eerder dinsdag weten dat waarschijnlijk op grote schaal met de wrakstukken van de neergehaalde Boeing 777 is geknoeid. De cockpit zou zelfs in tweeën zijn gezaagd met motorzagen. Grote delen van de cockpit en de romp zijn weggehaald van de rampplek. De cockpit lag op een plek die meteen na de ramp door de rebellen hermetisch werd afgesloten. „In het achterstuk van het vliegtuig, een van de grootste intacte delen, is zeker gehakt”, aldus Bociurkiw. De wrakstukken zijn belangrijk voor het onderzoek naar de ramp met het vliegtuig. Van de rebellen is geëist dat ze stoppen met knoeien met de mogelijke bewijsstukken en internationale onderzoekers toelaten tot de rampplek.

22.05 uur: Woensdag geen reclame op publieke omroep – De publieke omroepen passen woensdag hun programmering aan vanwege de nationale dag van rouw. De hele dag is er geen reclame te zien op Nederland 1, 2 en 3, Radio 1, 2, 3FM, Radio 4, 5 en 6 en FunX. Wanneer de vliegtuigen met de eerste slachtoffers landen in Eindhoven, schakelen alle tv- en radiozenders live over. Dat heeft de publieke omroep bekendgemaakt.

22.02 uur: Eerste vliegtuig onderweg naar Charkov – Het eerste militaire vliegtuig dat lichamen zal ophalen in Charkov, is dinsdagavond vanaf Eindhoven vertrokken naar Oekraïne. Dat bevestigde een woordvoerder van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Een Australisch vliegtuig dat de Nederlandse Hercules vergezelt op weg terug, vertrekt woensdag pas vanaf Eindhoven. Dat toestel is veel sneller, en kan dus op één dag op en neer.

21.52 uur: Rutte belde met Porosjenko, Poetin en Obama – Premier Rutte heeft dinsdag telefoongesprekken gevoerd met de presidenten van Oekraïne, Rusland en de Verenigde Staten over onafhankelijk onderzoek op de plek waar het toestel van Malaysia Airlines donderdag neerstortte. Rutte belde daarover met Vladimir Poetin, Barack Obama en Petro Porosjenko, zo maakte de Rijksvoorlichtingsdienst bekend. Rutte voerde de gesprekken als vervolg op de resolutie die de VN-Veiligheidsraad maandag unaniem aannam. De raad stemde unaniem in met de resolutie die ervoor moet zorgen dat het onderzoek naar de toedracht van de ramp onbelemmerd kan beginnen en dat de doden snel kunnen worden gerepatrieerd.

21.48 uur: Vlaggen halfstok in grote steden – De vlaggen hangen woensdag, op de dag van nationale rouw, halfstok op gemeentelijke gebouwen in Amsterdam en Den Haag. Dat hebben de gemeenten laten weten. Wat Rotterdam doet, is nog niet bekend. Vanwege de dag van nationale rouw hangen de vlaggen op alle gebouwen van de rijksoverheid halfstok. Premier Rutte had onder meer de gemeenten en provincies gevraagd dat ook te doen. Inwoners mogen de vlag bij hun huis halfstok hangen. Winkels mogen in principe open blijven en evenementen mogen doorgaan. „Het is aan de winkeleigenaars en de organisatoren om te bepalen hoe er met de rouw wordt omgegaan”, meldt Amsterdam.

21.43 uur: Vliegtuigen woensdagochtend naar Nederland – Een Nederlands militair vliegtuig met aan boord de lichamen van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne, vertrekt woensdag om 10.00 uur Nederlandse tijd uit Charkov. Dat is 11.00 uur lokale tijd, aldus de landelijke eenheid van de politie. Ook een Australisch vliegtuig vertrekt rond dat tijdstip uit de Oost-Oekraïense stad. Voorafgaand aan het vertrek is er een ceremonie op het vliegveld. De vliegtuigen vliegen naar Eindhoven, waar ze rond 16.00 uur worden verwacht.

21.30 uur: Van der Staaij: Nationale rouw waardevol – „Goed dat morgen is uitgeroepen tot dag van nationale rouw”, stelt SGP-leider Van der Staaij op Twitter. „Waardevol om een gemeenschappelijk moment van rouw en bezinning te hebben.” VVD, ChristenUnie, SGP en 50PLUS/Baay pleitten maandag in de Tweede Kamer voor een moment van nationaal herdenken.

21.20 uur: „Gerommel met wrakstukken” – De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) vermoedt dat er wordt gerommeld met wrakstukken van het gecrashte toestel. De BBC meldt op basis van een OVSE-woordvoerder dat wrakstukken zijn ‘veranderd’ sinds de laatste keer dat de OVSE’ers op de plaats van de crash waren. In grote stukken is gesneden, zei de Canadees Michael Bociurkiw. De OVSE liet verder weten dat op de plek van de ramp nog menselijke resten aanwezig zijn. Rutte liet eerder dinsdag weten dat er naar schatting 200 lichamen van slachtoffers in de trein liggen die dinsdag in de Oekraïense stad Charkov is aangekomen.

21.10 uur: Obama brengt „diepste medeleven” over – De Amerikaanse president Barack Obama ondertekende dinsdag op de Nederlandse ambassade in Washington het condoleanceregister voor de Nederlandse slachtoffers. „Namens het Amerikaanse volk breng ik ons diepste medeleven over”, schreef Obama. „Geen woorden kunnen afdoende het verdriet beschrijven dat de wereld voelt over dit verlies.”

20.56 uur: Slachtoffers in colonne overgebracht – Volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie „zullen de slachtoffers in een colonne onder politiebegeleiding worden overgebracht” van Eindhoven naar Hilversum. De route is nog niet bekend. Het is ook nog niet bekend of daar snelwegen voor worden afgezet. Daar wordt nog aan gewerkt, aldus Rijkswaterstaat.

20.49 uur: Oekraïne: Kleiner aantal geborgen doden – Op de plek van de vliegramp in Oekraïne zijn 200 lichamen en een aantal lichaamsdelen geborgen. Dat heeft de Oekraïense vicepremier Vitali Jarema dinsdag bevestigd. Premier Mark Rutte liet eerder op dinsdag al weten dat naar schatting van OVSE-waarnemers ongeveer 200 lichamen aan boord waren van de trein die dinsdag in Charkov aankwam, in plaats van de 282 lichamen die eerder waren gemeld in Oekraïne. Aan boord van het neergehaalde Malaysia Airlines-vliegtuig waren 298 mensen. De OVSE meldde dinsdag dat op de rampplek nog steeds lichaamsdelen liggen. De bergingswerkzaamheden lijken te zijn gestopt.

20.27 uur: „VS komen met bewijs” – De Verenigde Staten geven later dinsdag informatie vrij over de omstandigheden waaronder de Boeing van Malaysia Airlines is neergehaald boven Oekraïne. Dat heeft de Amerikaanse regering bekendgemaakt. Het gaat om bewijs dat de bewering moet staven dat het toestel is neergehaald met een raket die is afgevuurd vanuit gebied dat in handen is van pro-Rusische rebellen, meldde persbureau Reuters. De Verenigde Staten hebben eerder laten weten dat ze aanwijzingen hebben dat pro-Russische separatisten de Boeing 777 van Malaysia Airlines hebben neergehaald met een raketsysteem dat uit Rusland afkomstig zou zijn.

20.17 uur: Minuut stilte, vlaggen halfstok, kerkklokken luiden – Woensdag is een dag van nationale rouw in Nederland. Dan worden de eerste slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne overgevlogen. Ze komen aan op vliegbasis Eindhoven. Daar zijn nabestaanden, koning Willem-Alexander, koningin Máxima, premier Rutte en vicepremier Asscher bij aanwezig. Na de landing wordt er 1 minuut stilte in acht genomen. „Iedereen kan zich hierbij aansluiten”, meldde het ministerie van Veiligheid en Justitie dinsdag. Na de landing van de twee militaire vliegtuigen klinkt op Eindhoven een trompetsignaal. Daarna volgt de minuut stilte. Op alle gebouwen van de rijksoverheid hangt de Nederlandse vlag halfstok. Datzelfde gebeurt bij gemeenten, provincies en Nederlandse diplomatieke vertegenwoordigingen in het buitenland. Verder kunnen op verschillende momenten van de dag klokken worden geluid. Dit geldt met name gedurende 5 minuten voor aankomst van de vliegtuigen, die vermoedelijk rond 16.00 uur in Eindhoven arriveren.

20.10 uur: Dienst van gebed en bezinning – De kerkdienst woensdagavond in Amersfoort wordt een uur van gebed en bezinning, aldus de Nederlandse kerken en de omroepen. De bijeenkomst genaamd Verbonden in Verdriet is te zien op Nederland 2 vanaf 19.00 uur. „De bijeenkomst is open voor iedereen die zich getroffen voelt door de ramp en voor mensen die willen meeleven met de nabestaanden”, laten de omroepen weten. Er is echter beperkt plek in de kerk, vandaar dat er grote schermen op de Hof bij de kerk worden gezet. Als ook dat plein vol is, kunnen mensen worden geweigerd.

20.00 uur: Kerkdienst in Joriskerk Amersfoort – Bij een speciale gebedsdienst voor de slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne zullen woensdag ook grote televisieschermen buiten de kerk staan en kunnen mensen op een speciale plaats bloemen leggen. De christelijke omroepen KRO-NCRV, EO, IKON en RKK maakten dinsdag meer bekend over het programma van de eerder al aangekondigde dienst in de Sint Joriskerk in Amersfoort. Zo zullen bekenden van passagiers van MH17 spreken en zullen verschillende mensen uit de religieuze wereld spreken. De bijeenkomst is te zien op Nederland 2 vanaf 19.00 uur.

19.58 uur: Voor het eerst sinds 1962 nationale rouw – Nederland hield volgens de archieven voor het laatst nationale rouw in 1962, bij het overlijden van koningin Wilhelmina. Dat betekende niet alleen dat de vlaggen halfstok gingen, maar ook dat openbare evenementen niet doorgingen, bijvoorbeeld op het gebied van cultuur en sport. Media kozen aangepaste muziek.

19.53 uur: Lichamen woensdag rond 16.00 uur in Nederland – Twee militaire vliegtuigen met daarin lichamen van slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne komen naar verwachting woensdag rond 16.00 uur aan in Eindhoven. Dat liet het ministerie van Veiligheid en Justitie dinsdagavond weten. De vliegtuigen vertrekken vanuit Charkov in Oekraïne. Hoe laat dat zal zijn, is nog niet bekend. De lichamen zullen na aankomst naar de Korporaal van Oudheusdenkazerne in Hilversum worden gebracht voor identificatie.

19.32 uur: Woensdag dag van nationale rouw – Woensdag is een dag van nationale rouw in Nederland. Dan worden de eerste slachtoffers van de vliegramp in Oekraïne overgevlogen. Ze komen aan op vliegbasis Eindhoven. Daar zijn nabestaanden, koning Willem-Alexander, koningin Máxima, premier Rutte en vicepremier Asscher bij aanwezig. Na de landing wordt er 1 minuut stilte in acht genomen. „Iedereen kan zich hierbij aansluiten”, meldde het ministerie van Veiligheid en Justitie dinsdag.