De mannen van het Duitse verzet die op 20 juli 1944 –zondag zeventig jaar geleden– in de Wolfsschanze een aanslag pleegden op Adolf Hitler, volgden vooral hun eigen geweten. Zij zagen zich er door deze „innerlijke instantie” ten diepste toe gedrongen.
Een „waakzaam christelijk geweten” is ook anno 2014 onontbeerlijk, stelt dr. Sigurd Rink in een vrijdag door de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD) uitgegeven verklaring. Dr. Rink is sinds dit jaar „Militärbischof” van de EKD en als zodanig het gezicht van de geestelijke verzorging in het Duitse leger.
Eed op de Führer
De „mannen van 20 juli 1944”, onder wie Claus Schenk graaf von Stauffenberg, Henning von Tresckow, Fabian von Schlabrendorff en Ludwig Beck, kunnen ook nu nog als „voorbeelden van risicobereidheid en persoonlijke moed” fungeren, aldus dr. Rink. Zij hebben zich overigens ook herkend in begrippen als plicht en eer.
Het behoort tot de tragiek van het tijdvak 1933-1945 dat het verzet tegen Hitler bescheiden en zonder resultaat is gebleven, stelt de protestantse Militärbischof verder. „Het is goed om hier in herinnering te roepen dat het denken van deze mannen was gestempeld door onvoorwaardelijke gehoorzaamheid en de eed op de Führer Adolf Hitler. Daarvan hebben zij zich uit gehoorzaamheid aan hun geweten vrijgemaakt.”
Jenseits
Nog steeds, aldus dr. Rink, is het geweten een centrale instantie waar het gaat om hoe een mens zijn weg door het leven gaat. „De theoloog Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) heeft het christelijke geweten zo getypeerd dat het zich uit een diepte vanaf de andere kant (”jenseits”) van de eigen wil en het eigen verstand laat horen. Het is een roep van de menselijke existentie om eenheid met zichzelf – minder gericht op een bepaald ”doen” dan op een bepaald ”zijn”. Het christelijk geweten oriënteert zich daarbij noodzakelijkerwijs op de Heilige Schrift en laat zich daardoor leiden.”
Dr. Rink: „Een waakzaam geweten is ook voor een moderne samenleving onontbeerlijk en vormt het fundament voor elk christelijk handelen.”
Lees ook:
20 juli 1944: Aanslag op Hitler