Duitse robotarm schrijft Thora over
BERLIJN. Een robot die de Thora overschrijft: in het Jüdisches Museum in Berlijn is sinds gisteren een installatie bezig met wat alleen een speciaal opgeleide schrijver mag doen. Het eindproduct is dan ook niet koosjer.
De installatie ”bios [torah]” van de Duitse kunstenaarsgroep robotlab is voorzien van inkt en schrijfveer en gaat volgens het museum met de snelheid van de menselijke hand de 304.805 Hebreeuwse tekens van de vijf boeken van Mozes op een 80 meter lange papierrol zetten. Naar verwachting zal de robot er drie maanden over doen.
De installatie maakt deel uit van de expositie ”Die Erschaffung der Welt”, waarin een „spectaculaire” verzameling geïllustreerde Hebreeuwse handschriften uit de collectie van verzamelaar René Braginsky uit Zürich wordt getoond.
Terwijl in het Berlijnse museum een officiële ”sofer”, een daarvoor opgeleide rabbijn, laat zien hoe al eeuwenlang de Thora met de hand wordt overgeschreven, geeft ernaast de installatie ”bios [torah]” een demonstratie van wat er gebeurt als een industriële robot het werk overneemt.
Het minutieuze werk van de Joodse schrijver is traditioneel omgeven met rituelen, waardoor de heiligheid van het Boek wordt gegarandeerd. Zo moet er met een ganzenveer geschreven worden op perkament en gaat het kopiëren en kalligraferen gepaard met de nodige spreuken en gebeden. De schrijver moet een orthodoxe Jood zijn die er ook een orthodoxe levenswijze op nahoudt. Vrouwen zijn uitgesloten van dit beroep. En last but not least: een sofer begint met eenvoudige teksten, zoals de Estherrol. Pas als hij beschikt over een bijzonder mooi handschrift, mag de sofer zich zetten aan het overschrijven van de Thora. De vijf boeken van Mozes vragen immers het beste van het beste.
Dat alles kan de oranje robotarm van de kunstenaarsgroep, die van rechts naar links over het papier zwenkt, niet simuleren. De installatie schrijft slechts zoals ze geprogrammeerd is. Het is dan ook niet te verwachten dat de rol die door ”bios [torah]” wordt vervaardigd, ooit zal worden gebruikt in een synagoge.
Eerder, in 2007, kwam de kunstenaarsgroep robotlab al met de installatie ”bios [bible]”: een industriële robot die de Bijbel overschreef op een papierrol. BIOS staat voor Basic Input Output System en verwijst naar de computertechniek waarop de machine gebaseerd is. Zoals het menselijk schrift voor de cultuurgeschiedenis van groot belang is, zo is de computertechniek dat ook voor de machine, aldus de ontwerpers. Met hun robots willen ze het verband tussen mens en machine laten zien.
